Fréttablaðið - 26.11.2008, Blaðsíða 5

H A U S
MARKAÐURINN 5MIÐVIKUDAGUR 26. NÓVEMBER 2008
Ú T T E K T
anna numið 275 milljörðum króna
um mitt árið. Á sama tíma þykir
víst að þar sé eingöngu um að
ræða þau félög eða kennitölur
sem skráð voru á hluthafalista
bankanna eða lán til dótturfé-
laga þeirra. Eigendur bankanna
voru mjög umsvifamiklir í ýmiss
konar rekstri og áttu ýmis eignar-
haldsfélög. Það virðist eiga jafnt
við um helstu eigendur Glitnis,
Landsbankans og Kaupþings.
BRÉFBERAR
Fréttablaðið hafði eftir heimildar-
manni sínum í gær að bankarnir
hefðu enn fremur reynt að halda
uppi gengi hlutabréfa í sjálfum
sér, með svonefndum loftbólu-
félögum. Það er að þeir lánuðu
eignarhaldsfélögum til að kaupa
hlutabréf með veði í engu nema
sjálfum hlutabréfunum. Eigend-
ur eignarhaldsfélaganna hafi í
raun ekkert lagt fram annað en
nafn sitt. Slíkir leppar væru kall-
aðir „bréfberar“. Almenningur
sem hafi treyst því að verðmynd-
un í Kauphöll væri eðlileg, hefði
verið hafður að fífli.
ÞÚSUNDIR MILLJARÐA
Útlán Glitnis, Kaupþings og
Landsbankans jukust um þrjú
þúsund og sex hundruð milljarða
króna, milli annars fjórðungs í
fyrra og sama tíma í ár. Eitthvað
af þessu tengist veikingu krón-
unnar.
Í heildina námu eignir bank-
anna, einkum útlán, tæplega
9.300 milljörðum króna sam-
kvæmt hálfsársuppgjöri.
Nýjar tölur Seðlabankans sýna
að lán bankanna hér innanlands
námu tæplega 4.800 milljörðum
króna.
Nefna má að samanlagð-
ar skuldir íslenskra heimila við
bankakerfið nema ríflega þúsund
milljörðum, samkvæmt sömu
tölum. Eignarhaldsfélög skulda
öllu meira en heimilin, 1.600
milljarða.
LOK LOK OG LÆS
Markaðurinn hefur óskað eftir
upplýsingum frá bönkunum, eins
og fyrr var skrifað.
Allir vísa, í mismörgum orðum,
til bankaleyndar. Í svari Glitn-
is segir raunar að „að óbreyttum
lögum“ sé starfsmönnum óheim-
ilt að verða við beiðni um upp-
lýsingar.
„Nema til komi bein lagaleg til-
mæli frá löggjafarvaldi Íslands
um annað, mun Landsbankinn
fylgja þeim lagaramma sem Al-
þingi hefur sett um bankaleynd.
Ummæli formanns bankastjórn-
ar Seðlabanka og dómsmálaráð-
herra eru og verða ummæli en
ekki þingfest lög landsins þar til
Alþingi hefur skipað svo.“ Svo
segir í svari Landsbanka.
Kaupþingsfólk tekur sterkar til
orða:
„Ef svo ólíklega vill til að
leynd um einka- eða fjárhags-
málefni einstaklinga verða af-
numin sem bersýnilega er and-
stæð ákvæðum stjórnarskrár um
friðhelgi einkalífs og væntanlega
einnig brot á tilskipun Evrópu-
sambandsins um þagnarskyldu
fjármálafyrirtækja mun bank-
inn synja um afhendingu gagna
nema samkvæmt dómi Hæsta-
réttar og eftir atvikum niður-
stöðu Evrópudómstólsins. Auk
þess er rétt að benda á að hæpið
er að slík lagasetning geti með
afturvirkum hætti tekið til lán-
veitinga sem áttu sér stað fyrir
gildistöku slíkra laga.“ Enn frem-
ur er vísað til þess að starfsmenn
bankans gætu lent á bak við lás
og slá, verði brotið gegn banka-
leyndinni.
ÞÁTTUR DÓMSTÓLA OG LÖGGJAFA
Dæmi eru um að bankaleynd
hafi verið aflétt. Til að mynda
voru bankarnir þrír allir dæmd-
ir í Hæstarétti í fyrra til að láta
af hendi gögn til skattyfirvalda,
þrátt fyrir bankaleynd. Fyrir því
voru meðal annars nefnd þau rök
að starfsmenn skattsins væru
líka þagnarskyldir um störf sín.
En dæmin um afnám þagnar-
skyldu með dómi eru fleiri og þau
tilvik sem hér eru rakin eru því
ekki tæmandi listi.
Blaðamaður Morgunblaðsins
birti gögn sem vörðuðu banka-
leynd í umfjöllun um SÍS, fyrir
um áratug. Blaðamaður gat
með dómi Hæstréttar verndað
heimildarmann sinn og var ekki
dæmdur sjálfur, enda þótt lög um
bankaleynd hefðu verið brotin.
Í ársbyrjun 2006 var banka-
leynd af reikningum lögmanns-
stofu aflétt að kröfu Fjármálaeft-
irlitsins.
Hæstiréttur hefur einnig ný-
lega dæmt að bankaleynd skuli
víkja fyrir þeim hagsmun-
um hins opinbera að ganga úr
skugga um að skattskil séu
rétt, í tilviki greiðslukortafyr-
irtækja. Ríkisskattstjóri taldi í
því máli að almennur trúnað-
ur við viðskiptamenn í formi
bankaleyndar hefði ekki þann
tilgang að vernda mögulega
brotastarfsemi.
Í væntanlegri rannsókn á
vegum Alþingis á aðdraganda
bankahrunsins eiga rannsak-
endur að fá víðtækar heimild-
ir og mun vera stefnt að því að
víkja bankaleynd til hliðar.
Aðgerðir stjórnvalda, eins og
til að mynda að aflétta banka-
leynd, gætu orkað tvímælis og
spurningar vakna um grund-
vallarmál.
Eftir að bankarnir hrundu
hafa þegar vaknað ýmsar
spurningar. Oddný Mjöll Arn-
ardóttir, prófessor í lögum við
Háskólann í Reykjavík, benti á
nokkur álitaefni í viðbrögðum
stjórnvalda í fyrirlestri á dög-
unum. Hún nefndi meðal ann-
ars friðhelgi eignarréttar, jafn-
ræðisreglu, lögmætisreglu og
meðalhófsreglu.
Margrét Vala Kristjánsdótt-
ir, lektor við sama skóla, benti
á að með neyðarlögunum svo-
nefndu væri köflum í stjórn-
sýslulögum vikið til hliðar
þar sem Fjármálaeftirlitið á í
hlut. Hún nefnir meðal annars
andmælarétt, rökstuðning og
stjórnsýslukæru.
Minnihluti viðskiptanefndar
sagði í áliti sínu um neyðar-
lögin að framsal valds til fjár-
málaráðherra og Fjármála-
eftirlitsins, ásamt öðru þar,
„kunni að ganga fram á ystu
brún gagnvart ýmsum stjórn-
arskrárvörðum réttindum“.
Minnihlutinn sagði einnig að
margt benti einnig til þess að
þessi leið væri „illskásti neyð-
arkosturinn í stöðunni og til
þess fallinn að leita leiða til að
lágmarka skaðann“.
Réttarríkið
í hættu?
H
V
ÍT
A
H
Ú
S
IÐ
/S
ÍA
–
0
8
-2
3
8
7
Starfsfólk Glitnis svarar
fyrirspurnum í dag
milli kl. 17 og 21
í síma 440 4000
Starfsfólk Eignastýringar Glitnis,
Almenna lífeyrissjóðsins og Glitnis
Fjármögnunar svara spurningum
viðskiptavina ásamt ráðgjöfum Glitnis.
Á glitnir.is getur þú einnig pantað
fjármálaviðtal þar sem við bjóðum
þér að setjast niður með okkur
og fara ítarlega yfir stöðuna.