Tíminn - 16.06.1988, Side 3

"■Fimmtudagur 16..júnM988
Tíminrlr 3
„Svört“ skýrsla um fyrirsjáanlegt offramboð og verðlækkun á eldislaxi:
ÍSLENSKUR LÚXUSLAX
KEPPIVID ALMÚGALAX
Ef íslenskir laxeldismenn sameinast ekki um að snúa sér að framleiðslu
á „lúxus“ hafbeitarlaxi í stað þess að fylgja sundraðir og smáir í kjölfar
erlenda stórframleiðenda á „almúgalaxi“ gætu gróðavonir þeirra endað í
álika martröð og íslenskir refabændur hrærast í um þessar mundir - þ.e.
að verðið hrapi niður fyrir framleiðslukostnað vegna offramboðs og mjög
harðnandi samkeppni þar sem „stóriðjuframleiðendur“ yrðu ofaná. Þetta
má í stuttu máli lesa út úr nýrri ítarlegri skýrslu: íslenskt laxeldi -
stefnumótun og áætlanagerð“, sem Markaðsnefnd landbúnaðarins og
Útflutningsráð tóku sig saman um að láta gera.
Verðþróun og útflutningur á norskum
laxi til Bandaríkjanna
Kr/kg
a-t
aoi
ss
»■
<5 ■
40-
35

Til að komast hjá vandræðum
telur skýrsluhöfundur nauðsyn
bera til að framleiðendur myndi
með sér sölusamtök, sem jafnvel
semji við hina stóru - Sambandið,
SH og eða SÍF - um markaðsstarf-
ið. Frumforsendan sé þó öflugt
gæðaeftirlit og að skapa íslenskum
laxi ímynd hins ómengaða, holla
og góða. íslenskir eldismenn þurfi
að vinna fiski sínum nafn sem
hágæðavöru og bjóða upp á þá
þjónustu og áreiðanleika sem slík
viðskipti krefjast.
Stóra spurningin...
í skýrslunni kemur fram að
helstu laxeldisþjóðir áætla að tvö-
falda framleiðslu á eldislaxi á árun-
um 1988 til 1990 (u.þ.b. fjórföldun
frá árinu 1986) sem mundi ásamt
villtum laxi þýða nær 1.100.000
tonna heimsframboð á laxi eftir
tvö ár.
„Stóra spurningin er þá; á hvaða
verði selst laxinn?“, segir skýrslu-
höfundur, Hermann Ottósson
cand. mag. sem telur ljóst að
hefðbundinn eldisfiskur lax og sil-
ungur sé ekki lengur sú vara sem
selur sig sjálf.
Samkeppnisstaða
íslendinga slæm
Þvert á móti eru taldar líkur á að
erfið staða geti komið upp á út-
flutningsmörkuðum í nánustu
famtíð í kjölfar mjög harðnandi
samkeppni. Að óbreyttri stefnu,
þ.e. að útflytjendur séu margir og
smáir (22 um 500 tonn 1987) og
vinni án samvinnu um stefnumótun
og áætlunargerð um markaðsað-
gerðir, gæðaeftirlit, lækkun fram-
leiðslukostnaðar og tryggingu fyrir
jöfnu framboði segir skýrsluhöf-
undur að samkeppnisstaða þeirra
verði að teljast slæm. Því sé heilla-
drýgst að grípa til aðgerða á næstu
misserum ef ekki á illa að fara fyrir
þessari atvinnugrein.
Samt halda menn
áfram að byggja...
„Þrátt fyrir að allar líkur bendi
til að verð á fiskmörkuðum erlend-
is fari lækkandi við aukið framboð,
heldur uppbyggingin áfram hér á
landi,“ segirskýrsluhöfundur. Með
það í huga ásamt dökku útliti í
efnahagsmálum telur hann ríka
ástæðu fyrir hagsmunaaðila að
hefja samvinnu og marka ákveðna
stefnu fyrir greinina.
Fyrir ferskan lax fengust að með-
altali 274,60 kr. pr/kg. fob. á
síðasta ári og 235,90 kr. fyrir
frystan. Framleiðslukostnaður í
strandeldi var hins vegar talinn 225
kr. og í kvíaeldi 203 kr., eða um
79% af fob verði, borið saman við
53-63% hjá öðrum helstu laxeldis-
þjóðum. Skýrsluhöfundur telur
framleiðslukostnað hér á landi al-
mennt of háan, sem veiki mjög
samkeppnisstöðu framleiðenda og
geri þá mjög viðkvæma gagnvart
verðsveiflum og verðlækkunum.
Of hár fram-
leiðslukostnaður
Skýrsluhöfundur telur mikilvægt
fyrir fiskeldismenn að svara nokkr-
um grundvallarspumingum: Hver
er sérstaða þeirra? - Hvaða vöru
em þeir að framleiða og á hvaða
markað ætla þeir að selja? - Hver
er stefnan og markmiðin og hvern-
ig á að ná þeim?
Það sem hann telur helst standa
samkeppnishæfni íslensku stöðv-
anna fyrir þrifum er: Of hár fram-
leiðslukostnaður og skortur á
rekstrarfé, vöntun á markaðsstarfi
og markaðssetningu og vöntun á
gæðamati og heildarstefnumótun.
Raunar telur hann öflugt gæðaeft-
irlit og vakningu meðal eldismanna
um vömvöndun forsendu fyrir að
hægt verði að snúa sér að markað-
smálunum.
Ekki þó allt svart...
Höfundur telur styrkleika felast
í landkostum þar sem ísland hafi
m.a sérstöðu í mengunarumræð-
unni. Sömuleiðis felist styrkur í því
að íslenskum sjávarafurðum hafi
verið unninn gæðastimpill á
Bandaríkjamarkaði og að mögu-
leikar séu á 3 mismunandi aðferð-
um í fiskeldi.
Hver á að borga tapið?
Skýrsluhöfundur segir að bæta
þurfi úr veikleikunum og nýta sér
styrkleikana til fullnustu. Og ljóst
að hafa verði hraðan á. í framhaldi
af þessu segir hann að íslenskir
eldismenn verði að spyrja sjálfa
sig:
a) Hvað þola þeir lágt verð fyrir
framleiðsluna að öllu óbreyttu?
b) Hverjir eiga að greiða mismun-
inn ef fob. verð fer niður fyrir
heildarframleiðslukostnað?
c) Er hægt að bregðast við og þá
hvernig?
„Líklegt er að styttra sé í þessar
spurningar en svo að hagsmunaað-
ilar geti leitt þær hjá sér.
Þörfin á samkeppnisstefnumót-
un fyrir íslenskan matfiskeldisiðn-
að og útflutning er sögð Ijós. í
grófum dráttum telur höfundur um
tvo kosti að velja til að standast
samkeppnina, annars vegar stór-
framleiðslu með lágmarks fram-
leiðslukostnaði, sem hann telur
óraunhæft fyrir íslendinga hvað
snertir eldisfisk. Hins vegar að-
greiningu, þ.e. að skapa sér vöruí-
mynd um gæði og þjónustu og þar
með sérstöðu á markaðnum.
Hafbeitin gæti haft
afgerandi áhrif
„Hafbeitin er tvímælalaust sú
grein eldis sem hægt væri að fara í
samkeppni með hvað varðar kostn-
að og gæti haft afgerandi áhrif fyrir
íslenskt eldi í framtíðinni þar sem
sýnt er að almennt markaðsverð
mun fara lækkandi á næstu árum.
Þeir samkeppniskostir sem liggja í
hafbeitinni þurfa hins vegar að
greinast langtum nákvæmar. Eitt
þeirra atriða sem miklu máli skiptir
er hvort ætlunin er að sjá sam-
keppnisaðilunum fyrir seiðum, eða
koma þeim í matfisk hér heima. Ef
hægt verður að framleiða seiði í
svo miklu magni og það ódýrt að
raunhæft verði að hefja mikla haf-
beit, stendur hún mjög sterkt í allri
samkeppni, því hafbeitarlaxinn
flokkast sem villtur lax og gæti
orðið eftirsótt vara þegar markað-
urinn er mettaður fyrir eldislax,"
seeir í skvrslunni. - HEI
Þjónustumiðstöð Vita- og hafnamálatekin í notkun:
Sérhannaður
tilraunasalur
fyrir hafnir
Ný þjónustumiðstöð fyrir Vita-
stofnun íslands og Hafnamálastofn-
un ríkisins var tekin í notkun í gær.
Þar verður til húsa ýmis sérhæfð
þjónusta tengd þessum stofnunum,
svo sem sérhæfð verkstæði ■ fyrir
rekstur vitanna og tilraunasalur- þar
sem unnt er að gera tilraunir með
einstakar hafnir og hafnarmannvirki
í líkani.
Tilraunir með hafnir í lfkani er
liður í því að bæta tæknilegan undir-
búning hafnargerðar, enda eru hafn-
ir yfirleitt flókin og vandasöm mann-
virki og þrátt fyrir öra þróun á
tölvusviðinu hefur mönnum ekki
tekist að leysa öll vandamál, sem þar
koma upp við hönnun, með tölvu.
Tilraunir með líkönum af íslensk-
um höfnum hófust erlendis fyrir
tæpum 30 árum, þá í Þýskalandi og
Danmörku. Hér á landi hófust þær
á vegum Hafnamálastofnunarinnar
árið 1973, en síðan þá hefur húsnæð-
ið sem stofnunin hafði yfir að ráða
verið allt of lítið og óhentugt til
þessara tilrauna. í nýju þjónustu-
miðstöðinni er hins vegar sérhann-
aður tilraunasalur með allri aðstöðu
eins og best verður á kosið.
Fyrsta verkefnið sem tekið verður
fyrir er líkan af Grímseyjarhöfn, en
Grímseyingar hafa lengi búið við
erfið hafnarskilyrði, þannig að bátar
þeirra hafa fram til þessa verið
geymdir við bólfæri og flutningaskip
hafa ekki getað lagst að bryggju
nema í mjög góðu veðri. Á þessu ári
er einnig áætlað að Ólafsfjarðarhöfn
verði tekin fyrir í líkaninu og á næsta
ári hafnirnar á Sauðárkróki og Borg-
arfirði eystri. -ABÓ
Líkan af Grímseyjarhöfn er fyrsta verkefnið sem unnið verður með í nýju þjónustumiðstöðinni. Þegar Tímann bar
að garði voru starfsmenn að athuga hvaða áhrif 4,5 metra öldur hefðu á hafnarmannvirkin í Grímsey, en slíkur
öldugangur er ekki sjaldgæfur á þeim slóðum og gekk sjórinn fyrir höfnina. Á myndinni eru f.v. Gísli Viggósson
forstöðum. rannsóknardeildar, Hermann Guðjónsson vita- og hafnamálastjóri og Sigurður Sigurðarson deildarverkf-
ræðingur. (Tímamynd Gunnar)