Tíminn - 16.06.1988, Síða 8

Fimmtudagur 16. júní 1988
.8 Tíminn
Titninn
MÁLSVARIFRJÁLSLYNDIS, SAMVINNU OG FÉLAGSHYGGJU
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn og
Framsóknarfélögin í Reykjavík
Framkvæmdastjóri
Ritstjórar:
Aöstoðarritstjóri:
Fréttastjórar:
Auglýsingastjóri:
Kristinn Finnbogason
Indriði G. Þorsteinsson ábm.
IngvarGíslason
OddurÓlafsson
Birgir Guðmundsson
EggertSkúlason
SteingrímurGíslason
Skrifstofur: Lyngháls 9, Reykjavík. Sími: 686300. Auglýsingasími:
680001. Kvöldsímar: Áskrift og dreifing 686300, ritstjórn, fréttastjórar
686306, íþróttir 686332, tæknideild 686387. Setning og umbrot:
Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent h.f. Auglýsingaverð kr.
465,- pr. dálksentimetri.
Verð í lausasölu 60,- kr. og 70,- kr. um helgar. Áskrift 700.-
Með hreina glugga
Hér í Tímanum hefur verið gerð úttekt á
vaxtarbroddum í atvinnulífinu og kemur þá í ljós,
sem flestum mun þykja með ólíkindum, að það eru
ekki undirstöðuatvinnuvegir landsmanna, sem
aukið hafa ársverkin heldur þjónustugreinar við
atvinnuvegina. Er þessi aukning með ólíkindum.
Á þremur árum jukust ársverk innan peningastofn-
ana um 32%. Má með sanni segja að miðað við
fjárhagsstöðu atvinnuveganna sé þörf á miklu
starfsliði innan peningastofnana, enda linnir ekki
peningaslætti, skuldasöfnun og versnandi mark-
aðsstöðu. Stétt innheimtumanna hefur sexfaldast
á árunum 1983-86 og er það í samræmi við
atvinnusprenginguna í peningastofnunum.
Einna mest hefur aukningin á ársvérkum orðið
við gluggaþvott. Sýnir það vilja til að sjá út þótt
atvinnuvegirnir standi í svælu og reyk. Virðist eins
og því meira sem rjúki úr lótorfum sjávarútvegs,
iðnaðar og landbúnaðar því ákafar séu gluggar
þvegnir. Þessi mikli þrifnaður er góðra gjalda
verður, en skýringin kann að liggja í því, að
gluggapláss hefur stóraukist á allra síðustu árum
með tilkomu stórra verslunarhalla og skrifstofu-
bygginga yfir peningastofnanir, en samtals hefur
ársverkaaukning í verslun orðið 35% á fyrrgreindu
þriggja ára tímabili. Gluggaþvotturinn jókst hins
vegar um 120% og hafa gluggar ekki verið þvegnir
eins ákaflega í annan tíma.
Þegar litið er á yfirlit um ársverk innan þjónustu-
geirans í landinu kemur í ljós að þau eru tæplega
helmingur allra ársverka í landinu árið 1986.
Hlýtur þetta hlutfall þjónustunnar að hafa aukist
nokkuð síðan þótt tölur um það hafi ekki komið
fram. Á móti sést að aukning í fiskvinnslu og
veiðum er engin.
Þótt þessi þróun kunni að verða nokkurt aðhlát-
ursefni, ber þess að gæta að alvöru málsins verður
ekki vikið frá dyrum okkar með slíkum viðbrögð-
um. Við getum eflaust státað af því á næstunni að
horfa út um hreina glugga og það ber ekki að lasta.
Hitt hefði mátt álíta að íslenskt samfélag þyrfti
annars og meira við en stöðugt aukin ársverk í
þjónustugeiranum. Það er fyrst og fremst á at-
vinnuvegum eins og sjávarútvegi, iðnaði og land-
búnaði sem við lifum. Svo hefur verið lengi og
verður lengi enn, þótt talsmenn þjónustu, péninga-
stofnana og verslunarhúsnæðis telji alla vegsemd
samfélagsins felast í ávöxtun, verðbréfaviðskiptum
og gluggaþvotti. Um sinn hafa ákveðnir aðilar
unnið að því með oddi og egg að breyta samfélag-
inu í átt til svonefndrar frjálshyggju. Þeim hefur
orðið vel ágengt, enda má varla minnast á afskipti
réttkjörinna fulltrúa samfélagsins af málum at
vinnugreina. Og nú virðist hafa náðst sá árangur
að hægt verði í framtíðinni að una við gluggaþvott-
inn einan.
GARRI
Rúturnar
Það mun hafa veríð sérstakur
rútudagur á laugardaginn var. Að
vísu hafði Garri ekki aðstæður til
að fylgjast með honum sér á parti,
en hitt er annað mál að þetta má
sem best verða tilefni til þess að
menn velti svolítið upp þeim ferða-
mátum sem þjóðin notar mest nú á
dögum þegar hún kýs að hreyfa sig
til um land sitt.
Sannleikurínn er nefnilega sá að
það hefur orðið hreinasta bylting í
öllu sem snertir rútumálin hér á
Iandi á síðustu áratugum. Á sama
tíma hafa fslendingar veríð svo
önnum kafnir við að tileinka sér
einkabílismann að það er veruleg
ástæða til að ætla að þessi fram-
þróun öll saman hafi í stórum
dráttum faríð framhjá meginþorra
þjóðarínnar.
Nú ætlar Garrí síður en svo að
fara að koma sér út úr húsi hjá
bíleigendum eða bflumboðum með
því að skrífa á móti sem almenn-
astri bílaeign landsmanna. Það er
liður í almennri framsókn þjóðar-
innar til enn aukinnar velmegunar,
og því af hinu góða. En máski er
þó ástæða til þess að gleyma ekki
rútunum í öllu bðakapphiaupinu.
Ókostir einkabílsins
Menn mega nefnilega ekki
gleyma því að það eru talsvert
margvísleg óþægindi sem fylgja því
að ferðast um landið á einkabfl.
Oft eru það foreldrar með ung
börn sín sem kjósa þennan ferða-
máta. Þá er það annað foreldrið
sem ekur og er þá allan tímann í
stífrí vinnu við það verkefni að
halda bflnum á veginum og forðast
slys af völdum annarrar umferðar.
Hitt foreldrið situr þá hjá og er víst
oftar en ekki líka önnum kafið við
að halda börnunum rólegum og
finna þeim verkefni við hæfi. Að
ferð lokinni er það víst algengast
að allir stígi fullþreyttir út úr bless-
uðum bflnum.
Garrí hefur á hinn bóginn nokkr-
um sinnum á síðustu árum ferðast
hér innanlands nieð rútu, og hann
spáir því að það sé ferðamáti sem
fólk eigi í framtíðinni almennt eftir
að uppgötva upp á nýtt. Meðal
annars er honum minnisstæð ferð
sem hann fór fyrir nokkrum árum
með rútu milli Reykjavíkur og
Akureyrar.
Að vísu verður að viðurkennast
að ferðin tók talsvert lengrí tíma
heldur en með því móti að hoppa
upp ■ flugvél, og jafnvel lengrí tima
heldur en hann hefði veríð að aka
sjálfur þarna á milli. En svo stóð á
að tími var nægur í þessu tilviki, og
því verður ekki jafnað saman við
annað hvað það reyndist þægilegt
að sitja þarna í vel búnum og
rúmgóðum rútubfl, láta fara vel
um sig og nota tímann til þess að
skoða land og mannvirki. Slíkt
ferðalag, að ekki sé talað um í
góðu veðrí, er í rauninni hin besta
hvfld og tilbreyting frá daglegum
önnum.
Útlendingarnir
Líka leynist það engum að út-
iendingar, sem hingað koma sem
ferðamenn, hafa stórhópum saman
uppgötvað þægindin að rútunum.
Það er nánast sama hvar komið er
á viðkomustaði þeirra að sumar-
lagi, alls staðar hoppar stærri eða
smærri hópur útlendinga út úr
þeim. Þetta fólk vill skoða landið
okkar, og það velur til þess skyn-
samlegasta ferðamátann. Og sú er
trú Garra að þetta eigi landinn lika
eftir að uppgötva.
Líka er meira en hugsanlegt að
vanræksla þjóðarínnar á rútunum
eigi eitthvað skylt við þá staðreynd
að einkabðlinn er hvað sem öðru
líður talsvert stöðutákn hér hjá
okkur. Mönnum finnst þeir í cin-
hvern handa máta eiga meira undir
sér ef þeir eru á myndarlegum bfl
heldur en ef þeir eiga engan. Og
þegar bfllinn er kominn finnst
mönnum að þeir þurfi að nota
hann. Þess vegna má meir en vera
að það sé töluvert landlægt að
heldur sé litið niður á rútufarþega;
þar farí fólkið sem hafi ekki efni á
að ferðast um í einkabfl.
En sé svo þá er þarna mikill
misskilningur á ferðinni. Erlendis
notar fólk hiklaust þann ferðamát-
ann sem hagkvæmastur er, og
jafnvel menn í æðstu stöðum hika
ekki við að stiga upp í rútu, strætó
eða lest ef það er besta aðferðin til
að fiytja þá til áfangastaðar. Þar
setja menn það ekki á oddinn að
þeir verði endilega að sýna veldi
sitt og stórmennsku með því að
hreyfa sig ekki úr stað nema á
einkabfl.
Við íslendingar erum hörkudug-
legir, seigir og vinnusamir í eðli
okkar. Því fylgir líka að það getur
hent okkur að sjást ekki fyrír.
Rútur dagsins í dag eru rúmgóð og
þægileg farartæki. Sú er trú þess er
hér ritar að fólk hér eigi almennt
eftir að uppgötva þær sem notaleg-
an og skynsamlegan ferðamáta.
Kannski ekki síst til þess að ferðast
um hér innanlands og skoða
landið. Og þegar fólk þarf að
skjótast á milli staða einhverra
erínda þá eru þær oft býsna þægi-
legar. Garrí.
VÍTT OG BREITT
Þjónusta og fagrar listir
Ef ekki lægju fyrir vísindalegar
rannsóknir og tölur frá Hagstofu
íslands, sem er einkar trúverðug
stofnun, um hvar vaxtarbroddur
atvinnulífsins er gróskumestur,
mundi maður seint trúa að glugga-
þvottur, innheimta og störf að
fögrum listum þær greinar sem eru
í mestum vexti. En Tíminn birti
greinargóða frétt um hvert stefnir
í atvinnulífinu í gær.
Næst á eftir þessum atvinnu-
greinum er vöxturinn hvað mestur
í fjármálastofnunum, bönkum og
verðbréfafyrirtækjum, og kemur
engum á óvart þótt svo sé.
Á þrem árum sexfölduðust ár-
sverk við innheimtu og kemur það
sennilega ekki mörgum á óvart.
Það hlýtur að vera eðlilegt að
rukkurum fjölgi í takt við síaukna
lánastarfsemi og afborgunarkjör
margs konar. Lögfræðistörf eru
samt ekki talin með innheimtu-
störfum því lögmenn titla sig ekki
sem rukkara eða innheimtumenn,
þótt drjúgur hluti starfa margra
þeirra sé nátengdur þeim atvinnu-
vegi.
Listskópun í örum vexti
Geysileg aukning hefur einnig
orðið á ársverkum skapandi lista-
manna og er listaverkasköpun orð-
in umtalsverður atvinnuvegur og
er vonandi enn í örum vexti. Árs-
verkum í listtúlkun virðist ekki
hafa fjölgað að sama skapi, en það
þarf engan veginn að þýða að sá
atvinnuvegur sé ekki blómlegur.
Því er ávallt haldið hátt á lofti
hve eftirtekjan af listsköpun sé rýr.
Skapandi listamenn lepja dauðann
úr skel og allir græða á verkum
þeirra nema þeir sjálfir. Þetta er
búið að segja svo oft að það er
alveg hreina satt. Svo er líka hitt,
að listaverk eru ómetanleg og veit
því enginn hvort það á að borga
mikið eða lítið fyrir þau og þykir
því mörgum skynsamlegra að
borga bara lítið.
Með það í huga hve listsköpun
er lítils metin í kaupgreiðslum,
verður að telja undarlegt hve gífur-
leg aukningin er í atvinnugreininni,
en telja verður víst að það sé vegna
þess að þeir sem listrænum hæfi-
leikum eru búnir vilja láta aðra
njóta þeirra og búa til fögur lista-
verk þótt það gefi lítið í aðra hönd.
En hvað sem því líður er það
staðreynd að framleiðsla Iistaverka
í hvers kyns mynd er nærri því eins
gróskumikill atvinnuvegur í prós-
entum talið og gluggaþvottur og
rukkun.
Kroppaþjónusta
Sífellt fækkar fólki sem vinnur
við framleiðslu en fjölgar í þjón-
ustustörfum, sem eru að verða svo
fjölbreytt að undrun sætir. Einna
mestur uppgangur er í svokallaðri
persónulegri þjónustu og saman-
stendur hún af því að fólk hefur
atvinnu af því að dedúa við kropp-
inn á öðru fólki, svo sem að snyrta
hann margvíslega, nudda, fita,
megra, klippa, skera, stæla og
jafnvel láta hann dansa.
Þótt starfsfólki við framleiðslu-
greinar fækki er talað um mikla
þenslu á vinnumarkaði og það eru
einmitt þjónustugreinamar vin-
sælu sem taka við starfskraftinum,
sem aldrei virðist ætla að vera nóg
af. En gluggum sem þarf að þvo
fjölgar og þar með gluggaþvotta-
mönnum. Peningamarkaðurinn
belgist út og þar þarf mikla atorku
til að sinna nauðsynlegum störfum
og rukkarafjölgunin fylgir eðlilega
í kjölfarið.
Verslun og skemmtanahald bæt-
ir nær endalaust við sig af vinnuafli
og persónulega þjónustan getur
áreiðanlega fundið upp margar
nýjar greinar við kroppaiðnaðinn
sem enginn getur án verið þegar
búið er að finna upp.
Framleiðsluatvinnuvegimir em
flestir eða allir að fara á hausinn en
það er huggun harmi gegn að
þjónustugreinar við þær blómgast.
Þar má nefna lögfræðiaðstoð, aug-
lýsingafyrirtæki, endurskoðun og
margt fleira nytsamlegt.
Þótt fiskvinnsla, landbúnaður og
iðnaður verði gjaldþrota verður
áfram nóg að starfa við að gera
fyrirtækin upp og engin hætta á að
þensla minnki á vinnumarkaði, því
alltaf má finna upp ný og ný
þjónustufyrirtæki til að þjónusta
þau sem fýrir eru.
Og ef um allt þrýtur má lengi
bæta við ársverkum við að fremja
fagrar listir. OÓ

þ .4 H«fur trlételyndl og fraiMarír l a)MUi ar
líniiiiii
Vaxtarbroddurinn i atvinnulifi Islcndinga:
Innheimta, glugga-
þvottur og listijr