Tíminn - 07.01.1989, Page 3

Laugardagur 7. janúar 1989
HELGIN
T
13
Magnús sýslumaður í Miðhlíð, fyrir
því að galdramenn gætu greitt sektir
fyrir brot sitt í stað þess að gjalda
fyrir með lífinu. Geðjaðist séra Páli
ekkert að slíkri linkind og ritaði
Magnúsi mörg áminningarbréf um
það efni.
Virðist skelfingin við galdrana
hafa loðað lengi við í Selárdal og var
það varla síst af þeim sökum að sum
barna Páls urðu hart útí í furðuleg-
um sjúkdómum sem á þau lögðust.
Þyngst lögðust þessi veikindi á tvo
sona hans, Björn og Halldór eldra.
Var þetta vitanlega eignað göldrum
og sjötugur maður, Lassi Diðriks-
son, frændi þess þekkta Skáeyjar
Lassa, tekinn og brenndur á alþingi
1675. Hann játaði aldrei sekt sína og
álitu margir hann hafa verið saklaus-
an dæmdan, sem aftur varð til þess
að ýmsir fóru að líta Pál og galdraæði
hans hornauga. Sonum hans skánaði
heldur ekkert við þetta og létust
þeir, annar 10 árum og hinn 15 árum
eftir brennu Lassa. Er mælt að
Björn hafi þjáðst af uppdráttarsýki,
svo að hann hafi ekki orðið stærri en
sex vetra bam.(!)
Má nærri geta hver hugraun þetta
hefur verið Páli og hann hertist enn
í fullvissunni um makt galdramann-
- en hefur fallið í skuggann af þessu
einæði hans.
Eftir lát Jóns biskups Vigfússonar
á Hólum 1690 tilnefndi Pórður bisk-
up Pál til þess fyrstan að verða
biskup, en hann afsakaði sig aldurs
vegna.
Sumarið 1702 var hann þó enn svo
ern að hann hélt héraðsprestastefnu
á Brjánslæk og lét þar dóm ganga,
en 1705 sleppti hann loks prófasts-
embættinu og hafði þá þjónað í
Selárdal í meira en 61 ár, sem fyrr
segir. Segir hann enda í bréfi frá
1703 að heyrnin sé að mestu farin og
kraftarnir lúnir, en gengið hafi hann
þó til sjávar í Selárdal tvisvar, hvíld-
arlaust og staflaus.
Vorið 1704 andaðist Helga kona
hans loks, hálfníræð að aldri eftir 50
ára hjónaband. Höfðu þau átt 8
börn og voru 4 dáin á undan móður-
inni. Séra Páll lifði aðeins rúm tvö ár
eftir þetta. Hann andaðist í Selárdal
1706, laugardaginn fyrstan í vetri,
sem bar upp á 26. október. Þá hefur
hann verið hálfníræður á aldri.
Ytra útliti hans hefur séra Hjalti
Þorsteinsson í Vatnsfirði (höfundur
myndarinnar af Páli, sem líta má hér
með) lýst svo: „Nálega með stærstu
mönnum að hæð og með línum í
Sdrorfcíiíiið
Xrol&foW o( bc vté
| £l)xifmn
^bcngtttbe/
i‘5iaabc/3)ánmartff$/
lííorfltó / ©cnbttf oi
l©oítitfKonm'na/$cr>
J Í»ð t>bí ©lcfut'ð/ fyU
ftcn©íormavn/oc^>tímcrjlcn/©rcffn<^t)|
Oífccn&orð oc$clmcn$orft/k. ©tórcoííe
^iíícrltóí/ cfftcrfom baðchðforfarcn^cö
gijfitc v tilf t'cnbc/at noðlc btcmmdtðc Kom
flcr/ font crc/©tðncn/ Sftancn/Sftoctíen'/
charaiíieret cllcr malcr/Sífc t'ótcuASifjí 3><*>
ÓcvéC ‘Sðctt tbudclfc/ cfc. faft flaar i
ftuiiið / oc boííno’ for indi.Tcrent oc ívfot'0uö>
nc; 9tff bcn ^Carfagc / ní bc formcm^ af
fommc 55?cnmffcu oc §ce tíf ðaffn oc §cl>
&rcbCi ©aa oc cffícrbt bcr ítöí tmbcrftbm
ntcttðtíf
Lagabálkur sá sem Kristján 4. gaf
út 1617 gegn galdramönnum -
„Troldfolck og deres medvidere.“
Þetta plagg var rækilega kynnt á
Alþingi íslendinga 1630.
andlitinu heldur stórskornum, aug-
un smá en skarpleg, en mikið ástúð-
leg í áminningum og huggunum."
Segir hann að Páll hafi misst hárið á
Hafnarárum sínum og haft aðeins
litla lokka hjá eyrunum og notað því
ávallt djúpa húfu úr flaueli fyrir
höfuðfat.
Eftirmæli lærðra manna um hann,
svo sem þeirra Páls lögmanns Vídal-
íns, Jóns Halldórssonar hins lærða í
Hítardal og fleiri eru öll á einn veg.
Þeir lofa hann fyrir gestrisni, höfð-
ingskap, ljúflyndi og kjark og þá
einkum lærdóm og andagift. Enginn
vafi er heldur á því að í öllu þessu
hefur Páll Björnsson verið einstakur
meðal manna á landi hér á sinni tíð.
En því ver er eins og öll hin mikla
menntun hafi heldur orðið til þess að
kynda undir djöflatrú hans en bæla
hana, eins og ljós upplýsingarinnar
hefði átt að gera. Því hefur dómur
sögunnar orðið svo allt annar um
þetta andlega stórmenni en hefði átt
að vera.
Brenna nornarinnar Maren Splids
fór fram í Kaupmannahöfn árið
1641.
Vetur í Portúgal
4, 6, 8,
og 10 vikur
Lissabon
Algarve
Madeira
FerðaskrifstofurnarEVRÓPUFERÐIR, RATVÍSOQ FERÐAVAL
bjóða ykkur upp á 4, 6, 8 og 10 vikna ferðirtil Portúgal í vetur.
Hægt er að velja um gistingu á MacMra,í Algarve eða á Ussa-
bon-ströndinnl. Verð frá kr. 53.200,-
Einnig standaykkur til boða styttri ferðir (3-30 dagar) með gist-
ingu í íbúðum eða 3 til 5 stjörnu hótelum víðsvegar um
Portúgal. Þið getið heimsótt heimsborgirnar Lissabon og
London í einni ferð, spókað ykkur á strönd ALGARVE eða leik-
ið golf á einhverjum bestu golfvöllum Evrópu.
Þeir sem vilja hvílast og slappa af í fögru umhverfi býðst úrval
af gististöðum á hinni margrómuðu eyju Madelra.
Ef þig vantar ferðafélaga, þá er hann
e.t.v. á skrá hjá okkur.
Ferðafélagar
Nánari upplýsingar fúslega veittar á skrifstofum okkar
evrópuferðir (mivÍS FERDA^VAL hf
KLAPPARSTÍG 25-27 _ Traitol TRAVEL AGENCvXJStt/
KLAPPARSTÍG 25-27
101 REYKJAVÍK,
SÍMI 628181.
Travel
HAMRAB0RG1-3,200 KÓPAVOGUR
SÍMI641522
HAFNARSTRÆTI 18,
101 REYKJAVÍK, SÍMI 14480.
anna. 1675 leitaði hann einnig að-
stoðar laganna vegna Magnúsar
nokkurs Bjömssonar, sem hann áleit
sekan um veikindi Helgu, konu
sinnar, og er ekki að orðlengja það
að Magnús var brenndur í héraði
skömmu á eftir.
Og áfram kærði Páll í Selárdal:
1678 grípur Þorleifur Kortsson
mæðginin Þuríði Ólafsdóttur og son
hennar, Jón Helgason, fyrir galdra-
áreitni við heimili prófastsins. Bæði
voru brennd í Barðastrandarsýslu
samsumars.
Höfðu nú sex manns verið brennd
á níu árum að tilhlutan Páls Bjöms-
sonar.
Vorið 1681 andaðist Eggert sýslu-
maður og missti Páll þá ástkæran
bróður og jafnframt það yfirvald,
sem jafnan var boðið og búið að
beita valdi sínu við þá „illræðis-
menn“ sem prófastur benti honum á
að lagavöndurinn þyrfti að leggjast
á. Þorleifur Kortsson hafði þá og
verið sviptur lögmannsembætti sínu
og einskis traust hjá honum að leita
meir í brennumálunum. Og gerist
nú hljótt um klerkinn í Selárdal.
Samt má rekja það til hans er dóttir
hans kærði og fékk brenndan Svein
nokkurn Árnason í Arngerðareyrar-
skógi 1683, sakaðan um að vera
valdan að veikindum barna sinna.
Þannig hefur hún haft óttann við
galdrana með sér úr föðurhúsum.
Síðustu ár séra Páls
Það skal fúslega játað að í þessari
samantekt um prófastinn í Selárdal
hefur verið dvalið einkum við hlut
hans að galdramálunum, þótt svo
fjölmargt sé um hann að segja sem
væri minningu hans til hróss og prýði
NÝI DfMXkm
Kennsla hefst 9. janúar
HAFNARFJÖRÐUR
Kennum í nýju húsnæöi
að Reykjavíkurvegi 72.
Sími 52996.
REYKJAVÍK
Kennum í Ármúla 17a.
Sími38830.
SELFOSS
Kennsla hefst 11. janúar.
Innritun nýrra nemenda sama dag
kl. 15-17 í Inghóli.
ÞORLÁKSHÖFN
Kennsla hefst 13. jan.
Innritun nýrra nemenda
í síma 98-33551 kl. 18-20.
EYRARBAKKI/STOKKSEYRI
Innritun nýrra nemenda
í síma 98-33551 á kvöldin.
NJARÐVÍK/KEFLAVÍK
Kennsla hefst 10. jan.
Innritun og uppl. í síma
92-11708 kl. 18-20. Eygló.
Greiðsluskilmálar:
Raðgreiðslur/VISA/EURO
Barnadansakennsla
Gömludansakennsla
Samkvæmisdansakennsla
Standard
Latin
Takmarkaður
fjöldi nemenda í
hverjum tíma
NYTT
íslandsmeistarar kenna
GRUNNSKÓLAR/FÉLAGASAMTÖK
Tökum að okkur kennslu eftir
nánara samkomulagi
NYTT NYTT
Bjóðum einkatíma eftir samkomulagi.
Lokaðir tímar fyrir félagasamtök og aðra hópa.