Tíminn - 06.10.1995, Side 5

Föstudagur 6. október 1995
5
Tímamynd CS
legar til að skemmta áhorfand-
anum meðan á þeim stendur.
Hins vegar eru eintöl persón-
anna, jafnmörg og þær eru sjálf-
ar, eiginlega óþörf og hefðu
mátt missa sig. Þar segja þær all-
ar frá fyrstu kynlífsreynslu
sinni, sem væntanlega hefur
mótað hegðun þeirra á þessu
sviöi síðan. Að því er best verður
séð er eina ástæðan til aö höf-
undurinn setur þessi eintöl inn í
leikinn — fyrir utan að kitla
áhorfendur auðvitað — sú að
hann langi til aö leyfa leikend-
unum að fara með mónólóga.
En þá hefði raunar átt að leggja
meira í þá.
Hermóður og Háðvör er nýr
flokkur atvinnuleikara og hefur
ýtt vel úr vör. Þetta mun vera
fyrsti hópur menntaöra leikara
sem starfar í Hafnarfirði. Von-
andi verður framhald á þessu
starfi. Verkefniö hæfir leik-
flokknum ab sönnu vel. Þótt svo
sé, mætti þessi leikflokkur alveg
reyna sig við veigameira verk-
efni næst — í þeirri von ab
áhugi Hafnfirðinga og annarra,
sem bera menningarlíf bæjarins
fyrir brjósti, muni endast og
standa undir slíku. Bæjaryfir-
völd munu hafa styrkt leikflokk
þennan myndarlega fyrstu
skrefin, en aubvitað mun hann
standa og falla með verkum sín-
um og því hvort almennur
áhugi bæjarbúa og metnaður
dugir til að halda úti atvinnu-
leikflokki, sem haldi til jafns við
það sem gerist í Reykjavík. ■
Hafnarfjarbarleikhúsib Hermó&ur og
Há&vör: HIMNARÍKI eftirÁrna Ibsen.
Leikstjóri: Hilmar Jónsson. Leikmynd:
Finnur Arnar Arnarsson. Búningar: Þór-
unn Elísabet Sveinsdóttir. Lýsing: Björn
Bergsteinn Cu&mundsson. Sýnt í húsi
Bæjarútger&arinnar.
Frá samlestri á Himnaríki eftir Arna Ibsen.
Fjör í Firðinum
Þessi sýning hefur gengið um
skeið í húsi Bæjarútgerðarinnar í
Hafnarfirði, en vegna forfalla sá
ég ekki frumsýningu. A sunnu-
dagskvöld brá ég mér suðureftir
á sýningu sem var fjölsótt, eins
og mun hafa verið um fyrri sýn-
ingar á leiknum. Þetta er nýr ís-
lenskur gamanleikur, liðugur
nútímafarsi um ungt fólk með
því innihaldi sem slíku heyrir
til. Leikurinn gengur allur út á
kynlíf, og er þaö ekki spennandi
efniviður jafnan? í sem
skemmstu máli uppfyllir leikur
Árna allar þær kröfur sem nú eru
gerðar um skemmtileik. Textinn
er ab vísu ekki mjög fyndinn,
allur löðrandi í enskuslettum og
ýmiss konar klámfengnu tali, en
hvað gerir það til? Þetta er leik-
hús sem byggir á því að mikið
gerist á sviðinu. Það er hlaupið
og stokkib, drukkið og afklæðst
og farið í bað, duflað og daðrað.
Reyndar fer höfundur óvenju-
lega leið, sem gerir sýninguna í
sal Bæjarútgerbar Hafnarfjarðar
minnilega.
Leikurinn gerist vib og inni í
sumarbústað sem nefndur er
Himnaríki. Þetta er einþáttung-
ur, en tekur þó heilt kvöld.
Hvernig má það vera? Jú, áhorf-
endur sitja tveim megin í saln-
um og horfir annar hópurinn á
ytra byrbi sumarbústaðarins, en
hinn á það sem inni gerist. í hléi
skipta hóparnir sætum, þeir sem
úti voru koma inn og öfugt.
Þannig fær maður að sjá allt sem
gerist og getur botnað leikinn.
Þetta var skemmtilegt og tókst
vel. Ég geri ráð fyrir að þetta
bragð eigi sinn þátt í vinsældum
sýningarinnar og forvitni sem
hún virðist hafa vakið, að því er
aðsóknin bendir til.
Hér eru á feröinni þrenn pör
ungs fólks, sem koma saman í
bústaðinn og gista þar eina nótt.
Samband fólksins er nokkuð
snúið: sá pilturinn, sem forustu
hefur í hópnum, er þarna meb
bæði núverandi og fyrrverandi
fylgikonu sína. Annar er kúgað-
ur af föður sínum og hefur verið
falið að gróðursetja ösp, sem
aldrei kemst í jörðina. Hann fer
aubvitað illa út úr þessu komp-
aníi — og þó, kannski er hann
ekki svo vonlaus þegar öllu er á
botninn hvolft. Þá er þarna í
þriðja lagi flagaratýpan, sem
LEIKHUS
GUNNAR STEFÁNSSON
ekki er sjálfrátt um kvensemi.
Stúlkurnar þrjár eru hver með
sínu móti, ein ofurviðkvæm,
önnur skapmikil gribba, sú
þriðja kærulaus og létt á kostun-
um.
Meðferð leikendanna á þess-
um hlutverkum var fjörleg,
nokkuð ýkt og yfirgengileg með
köflum, en í meginatriðum
verður ekki betur séð en Hilmar
Jónsson leikstjóri hafi tekið vel á
þessum efniviði, en hér er á
ferðinni fyrsta leikstjórnarverk-
efni Hilmars, að minnsta kosti
hef ég ekki séð neitt frá hans
hendi fyrr. Hversu samstarfi
hans og Árna Ibsen hefur verið
hagaö í einstökum atriðum veit
ég ekki, en saman hafa þeir búið
til líflega sýningu sem heldur at-
hygli áhorfandans við fyrir-
ganginn utan og innan dyra.
Leikendurnir eru allir ungir, ný-
lega brautskráðir úr Leiklistar-
skólanum. Suma minnist ég að
hafa séð fyrr, aðra ekki, en leik-
ritið er sem samið fyrir þetta
fólk til að glíma við. — Lúserinn
Tryggva leikur Erling Jóhannes-
son og hefði mátt vera svolítið
seinheppnari og brjóstumkenn-
anlegri. Gauja, foringja sem
kemur fyrstur með Anítu sína,
leikur Gunnar Helgason, meb
miklum látum. Flagarann Begga
leikur Þórhallur Gunnarsson
með alveg réttum svip og Unni
Guðlaug Elísabet 'Olafsdóttir.
Þessi hlutverk eru misvel skrif-
ub, en bæði hin síðasttöldu eru
býsna skýrt mótuð. Einna
skemmtilegast er þó hlutverk
Anítu, hinnar viðkvæmu og lítt
reyndu stúlku, stundum nokk-
uð þreytandi, sem Jóna Guðrún
Jónsdóttir gerði sér góðan mat
úr. Steinunni, sem er öllu ver-
aldarvanari en líka flatari per-
sóna, leikur Björk Jakobsdóttir
eftir hætti.
Eins og fyrr sagði er tvískipt-
ing sýningarinnar hennar helsta
tromp og heldur eftirvæntingu
áhorfandans vakandi. Ég sat úti
fyrri part sýningarinnar, nálægt
sundpotti miklum sem nokkru
hlutverki gegnir. Að vísu verður
ekki séð að baðferöir persón-
anna séu ómissandi í framvindu
leiksins, en í samræmi vib það
ab leikurinn allur byggir fremur
á atvikum (aksjón) en dramat-
ískri þróun í persónugerð og
orðræðum.
Þannig er þetta verk hrein-
ræktaður farsi, með uppákom-
um sem út af fyrir sig eru ekki
fyndnar, en þó nægilega skop-
Sérfræðilegt álit um nefib á Ernst Röhm
Undanfarið hef ég verið að lesa þýð-
ingu Sverris Kristjánssonar sagn-
fræöings á bókinni „Ævi Adólfs
Hitlers" eftir Konrad Heiden.
íslenska þýðingin kom út árið
1943, tæpum áratug eftir að bókin
birtist á frummálinu.
I bók þessari er farið í saumana á
ævi Hitlers fram að útgáfu hennar.
Leiðin frá ræfildómi hins mis-
heppnaöa listmálara á götum Vín-
arborgar til kanslarahallarinnar í
Berlín er rakin.
Einnig er augum rennt yfir feril
og athafnir þeirra, sem helst komu
við sögu þessarar örlagaríku frama-
göngu.
Ernst Röhm hét maður. í fyrri
heimsstyrjöldinni var hann höfuðs-
maður í þýska hemum. Aö stríðinu
loknu átti hann stóran þátt í að
koma Hitler á framfæri hjá háttsett-
um herforingjum Weimarlýðveldis-
ins. Síðar var hann yfirmaður hinna
illræmdu SA-sveita, en féll í ónáb
og var sleginn af, þá er upp rann
„Nótt hinna löngu hnífa", 30. júní
1934.
Þar eð Röhm var fjarri því að vera
eitthvert lítilmótlegt peð í valdatafli
Hitlers, gerir Heiden honum ítarleg
skil í umræddri bók. M.a. er all-
nokkru púðri eytt á kynhvatir hans.
Þannig er mál meb vexti, að
Röhm var kynvillingur, eins og það
hét í „den tid", en mundi nú fyrir
sakir málfræðilegrar meðaumkunar
kallast samkynhneigður. Greinilegt
er, að Konrad Heiden treystir sér
ekki til ab skýra þessa kynferðislegu
sérvisku Röhms. En ævisöguritar-
inn er ekki á flæðiskeri staddur.
Eins og íslenskir stjórnmálamenn
áratugum síðar, getur hann nefni-
lega skotið sér á bakvið sérfræðinga.
Og hvab skyldu þeir hafa til mál-
anna að leggja?
Jú, það kemur í ljós í eftirfarandi
setningu á bls^ 568 í þýðingu Sverr-
is Kristjánssonar: „í stríðinu hafbi
Röhm fengið skot í nefiö, og sér-
fræðingar skýra umskipti hvatalífs
hans með tilliti til þess; það er taliö,
að hinn innri efnafráskilnaöur hafi
breytzt, er nefhúbin laskaðist." Svo
mörg voru þau orð.
Ekki er mér kunnugt um, hvort
þessir sérfræðingar voru háls-, nef-
SPJALL
PJETUR
HAFSTEIN
LÁRUSSON
og eyrnalæknar, húðsjúkdóma-
læknar, kynfræðingar, geðlæknar
eða sálfræðingar. Hitt þykist ég vita,
að þessi kenning þeirra þyki nú á
tímum heldur svona í hæpnara lagi.
En ekki ber að lasta þessa vesalings
sérfræðinga fyrir það. Vafalaust hef-
ur kenningin veriö í fullu samræmi
við þekkingu þeirra og því sett fram
í góbri trú. Hitt er svo annaö mál,
að hafi þeir kynnt almenningi um-
rædda kenningu, er hætt við að ær-
legar hlátursgusur hafi dunið á
þeim úr öllum áttum.
Sérfræðingar eru ekki heimskari
en gengur og gerist. En ofanritaö
sýnir, að mörgum þeirra hættir til
ab villast í völundarhúsi smámuna
og misskilnings. Lendi menn í
slíku, getur þekking þeirra ekki orð-
ið víðtæk. Þvert á móti: hún getur
jafnvel orðið svo sértæk ab orðið
sérfræðingur fái í raun merkinguna
„fáviti", þ.e. sá sem fátt veit. Því
veröur almenningur jafnan að
halda vöku sinni, þegar stjórnmála-
menn láta heill hans og hamingju
rábast af því sem þeir kalla „sér-
fræðilegt álit". Og því má heldur
ekki gleyma, að sérfræbingar hafa
hagsmuna ab gæta, eins og annab
fólk. Þetta á ekki aöeins við um hag-
fræðinga, eða aðra þá sérfræðinga
sem fjalla um Iífsafkomu fólks.
Menn skyldu t.d. varast að taka
mark á bókmenntafræðingum,
nema vita hvort og þá hvernig
hagsmunir þeirra tengjast bókaút-
gefendum, fjölmiðlum eða ein-
hverjum öðrum aðilum, sem með
fjárhagslegu valdi sínu geta haft
áhrif á afkomu viðkomandi fræb-
ings og þarafleiðandi ráðið miklu
um þær skobanir, sem hann opin-
berar sem sínar. ■
FÖSTUDAGS-
PISTILL
SÍÐASTI KRATINN
Ámundi Ámundason er hættur á
Alþýbublaðinu og leikur nú lausum
hala í borginni. Fátt er því um fína
drætti í Alþýðuflokknum og allur
jöfnuður á bak og burt fyrir fullt
og fast. Síbasti Móhíkaninn er far-
inn heim til sín í síbasta bæinn í
dalnum. Laugardalnum.
Meb Ámunda Ámundasyni
hverfur síbasti kratinn í Alþýðu-
flokknum og jafnvel síðasti kratinn
á Norðurlöndum. Eftir sitja gamlir
laumukommar og aðrir kommar
húka inni í skápum flokksins.
Súkkulaðidemókratar og bitlinga-
beljur. G-listinn á nú mun fleiri at-
kvæbi í Alþýðuflokknum en A-list-
inn hefur nokkurn tíma átt.
Ámundi Ámundason spókar sig í
miðborginni á daginn og er frels-
inu feginn. Sést meb hundrabkall
vib skrifstofu Fjárveitinganefndar
og barnaís í tóbaksbúbinni Lond-
on. Kaupir farsebla til Jómfrúreyja
hjá Samvinnuferbum og víst er ab
jómfrúrnar óttast um sakleysib vib
þá heimsókn.
í hádeginu slær Ámundi
Ámundason um sig í hópi abdá-
enda á Kaffi Reykjavík og spáir í
spilin. Hefur þegar verib útnefndur
forsetaframbjóbandi Kaffi Reykja-
víkur, enda losnabi embættib dag-
inn sem Ámundi sagbi skilib vib
blab og flokk. Á kvöldin þjálfar
Ámundi svo herinn hans Björns
Bjarnasonar.
Ámundi Ámundason ku hafa
tekið meb sér sögufræg skærin
sem klipptu sjálfkrafa út auglýsing-
ar frá Bæjarsjóbi Hafnarfjarbar fyrir
Alþýbublabib. Meb því er fótunum
kippt undan blabinu og skammt
ab bíða ab rekunum verbi kastab
án yfirsöngs. Önnur blöb bíba í
röbum eftir ab lenda í þessum
skærum.
Alþýbuflokkurinn er í sárum. Far-
ib er frelsib og horfib jafnréttib.
Búib er bræbralagib og hamar og
sigb hafa leyst örvarnar þrjár af
hólmi í bréfsefni flokksins. Eðalkrat-
ar og abrir fæbingarkratar öxlubu
skinnin meb Jóhönnu og Kiddi rót-
ari er kominn á kassann í Fríhöfn-
inni. Borgirnar hrundar og löndin
aub. Rósin fölnub.
Innan flokks híma áfram ab-
keyptir málalibar og grúfa sig yfir
leifarnar af flokknum eins og seppi
úr sorpi ab tína. Tómur Alþýbu-
flokkur hættir brátt ab geta skaffab
og þá sækja þeir þangab sem gras-
ib er grænna í leit ab nýjum mála.
Ihaldib sér abeins um sína og
Maddömu Framsókn er því voði á
höndum.
Á meban vex Ámunda Ámunda-
syni fiskur um hrygg og þúsund
ára ríkib blómstrar í þessum heimi
og næsta. Alþýba manna leggur
frá sér verkfærin og abalsmenn
vopnin. Lærisveinar játast nú
meistara sínum þrisvar ábur en
haninn gelur tvisvar. Sólin gengur
ekki til vibar.