Morgunblaðið - 17.05.2008, Blaðsíða 6

6 LAUGARDAGUR 17. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Rúnar Pálmason
runarp@mbl.is
VIÐAMIKILLI rannsókn á íbúalýð-
ræði var í gær hleypt af stokkunum
með málþingi Sambands íslenskra
sveitarfélaga og Stofnunar stjórn-
sýslufræða í Háskóla Íslands um lýð-
ræði í sveitarfélögum. Tilefni rann-
sóknarinnar eru þær hörðu deilur
sem hafa sprottið upp í öllum stærri
sveitarfélögum á Íslandi á milli íbú-
anna og sveitarstjórna, einkum um
skipulagsmál. Með rannsókninni er
ætlunin að safna saman reynslunni af
þessum deilum og draga af henni lær-
dóma og vonandi þróa aðferðafræði
sem gagnast sveitarfélögunum betur
við úrlausn deilumála.
Meðal þeirra sem héldu erindi voru
Gunnar Svavarsson, alþingismaður
og forseti bæjarstjórnar í Hafnar-
firði, Gunnar I. Birgisson, bæjarstjóri
í Kópavogi, Hanna Birna Kristjáns-
dóttir, forseti borgarstjórnar Reykja-
víkur, og Sigrún Björk Jakobsdóttir,
bæjarstjóri á Akureyri.
Þekktasta form íbúalýðræðis er
íbúakosning um tiltekið mál sem er á
valdsviði sveitarfélags. Sú íbúakosn-
ing sem hefur vakið hvað mesta at-
hygli og deilur á undanförnum árum
er kosning Hafnfirðinga um hvort
leyfa ætti stækkun álversins í
Straumsvík en eins og flestum er ljóst
var stækkuninni hafnað með naumum
meirihluta. Gunnar Svavarsson sagði
lærdóminn af kosningunni þann að
menn ættu ekki að hræðast beint
íbúalýðræði. Hafnfirðingar hefðu virt
hina lýðræðislegu kosningu og þrátt
fyrir miklar deilur meðan á barátt-
unni stóð hefði komið í ljós að áhyggj-
ur af því að ekki myndi gróa um heilt
voru óþarfar.
Í erindi sínu fjallaði Gunnar um
hverju eins flokks meirihlutar breyta
í sveitarstjórnum og var ekki á hon-
um að heyra að það hefði nokkur áhrif
á sjónarmið um aukið íbúalýðræði,
nema síður væri. Þannig hefðu nýlega
verið haldnar íbúakosningar bæði í
Hafnarfirði og á Seltjarnarnesi en á
báðum stöðum er einn flokkur með
hreinan meirihluta.
Umræða fremri kosningum
Annar tónn var í Gunnari Birgis-
syni, bæjarstjóra í Kópavogi, sem
lýsti efasemdum um kosti íbúakosn-
inga sem jafnvel færu fram án upp-
lýstrar umræðu og gætu farið „svona
og svona og hinsegin“. Á hinn bóginn
vildi hann opna umræðu sem hæfist
snemma í ákvörðunartökuferlinu en
með þeim hætti væri betra að ná sam-
stöðu sem allir gætu sætt sig við.
Nefndi hann sem dæmi að eftir harð-
ar deilur um skipulag á Kársnesi, en
bæjarstjórnin dró sína tillögu til
baka, hefði verið unnið með íbúum að
því að skipuleggja svæðið og virtist
sem sátt myndi nást um tillöguna.
Gunnar, sem tók fram að hann væri í
stjórn álversins í Straumsvík, gagn-
rýndi jafnframt Samfylkinguna í
Hafnarfirði fyrir álverskosninguna
sem hefði komið fyrirtækinu í opna
skjöldu. Ekki væri heldur gróið um
heilt í Hafnarfirði, eins og nafni hans
Svavarsson hélt fram.
Gunnari var falið að fjalla um sam-
starf sveitarfélaga við fyrirtæki og
sagði hann að þegar ný svæði væru
byggð upp væri kallað í þá sem
kunna; fulltrúa fyrirtækja, fram-
kvæmdaaðila, fasteignasala, og þeim
sýnd sú skipulagsvinna sem komin
væri í gang. Í sumum tilfellum væri
samstarfið nánara, s.s. þegar Smára-
lind var byggð.
Hagsmunir borgarinnar
Hanna Birna Kristjánsdóttir, for-
seti borgarstjórnar Reykjavíkur,
fjallaði um áhrif skipulagðra hags-
munasamtaka á ákvörðunartöku
Reykjavíkurborgar. Hún benti á að
oft væri litið svo á að það væri eitt-
hvað tortryggilegt við hagsmunasam-
tök og aðferðir þeirra en í langflestum
tilfellum væri það alls ekki svo. Yf-
irleitt væru hagsmunaaðilar að gæta
hagsmuna sem borgin ætti einnig að
gæta. Þannig gættu foreldrafélög t.d.
hagsmuna barna og borgin hlyti að
taka mark á sjónarmiðum þeirra.
Borgin gæti hins vegar aldrei gengið
alla leið í að koma til móts við allar
óskir hagsmunaaðila enda yrði hún að
hafa hagsmuni allra borgarbúa að
leiðarljósi. Þess yrði að gæta að sumir
hagsmunaaðilar væru háværari en
aðrir, óháð því hversu mikilsverðir
þeir væru. Þannig væri rödd leik-
skólabarna lægri en rödd verktaka og
rödd framkvæmdamanna hærri en
rödd húsmæðra.
Ekki allt er pólitík
Á Akureyri hefur undanfarið verið
mikið deilt um hvort bera skuli sand
eða einnig salt á hálar götur bæjarins
og sagði Sigrún Björk Jakobsdóttir,
bæjarstjóri Akureyrar, að ítrekað
hefði verið óskað eftir pólitískri af-
stöðu bæjarstjórnarinnar. Þetta væri
hins vegar dæmi um mál sem væri
ekki pólitískt, heldur snerist um
rannsóknir og hvað virkaði best.
Sömuleiðis sýndi þetta að einstök mál
fá oft mikla umræðu á meðan önnur
mál liggja að mestu í láginni. Þá benti
Sigrún Björk á að það dygði ekki fyrir
íbúa að safna undirskriftum út af ein-
hverju deilumáli og afhenda bæjar-
stjórn og gera ráð fyrir að málið færi í
eitthvert ferli. Íbúarnir yrðu að fylgja
málunum eftir til þess að hægt væri
að vinna að lausn. Hún sagði fulltrúa-
lýðræðið hafa gefist vel og þótt
flokksstarfið væri „á sparloga“ fyrri
hluta kjörtímabils logaði ávallt í glæð-
unum.
Rannsaka íbúalýðræði til
að minnka líkur á deilum
 Safna saman reynslusögum af lýðræðinu og ætla að draga af því lærdóm  Öll
sveitarfélög í vexti hafa þurft að glíma við harðar deilur milli íbúa og sveitarstjórna
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Reynslusögur um íbúalýðræði Gunnar Helgi Kristinsson í forgrunni,
Sigrún Björk Jakobsdóttir, Gunnar Svavarsson og Gunnar I. Birgisson.
AÐ sögn Gunnars Helga Kristinssonar, prófessors í stjórnmálafræði við
HÍ, nær rannsóknin til 22 stærstu sveitarfélaga landsins. Sveitarstjórnir
þeirra eigi það sameiginlegt að á undanförnum árum hafi þær sett fram til-
lögur að framfaraverkefnum, að eigin mati, sem hafi mætt harðri and-
spyrnu frá íbúum. Dæmin séu fjölmörg; deilur um framkvæmdir við Varmá
í Mosfellsbæ, um Hrólfsskálamel á Seltjarnanesi þar sem sveitarstjórn hafi
tapað íbúakosningum, kosningar um álverið í Straumsvík og tillögur um
byggð í Kársnesi sem bæjarstjórn Kópavogs hafi dregið til baka eftir mót-
mæli. Í Reykjavík séu dæmin fjölmörg, hið nýjasta sé deilur um skipulag
Laugavegar. „Það er ekki til það sveitarfélag í einhverjum vexti sem hefur
sloppið við þetta,“ segir Gunnar Helgi og bendir á að það blasi við að sveit-
arfélögin hafi átt í mesta basli með að bregðast við þessum deilum.
Þetta er í fyrsta skipti sem reynsla sveitarfélaga af íbúalýðræði og íbúa-
kosningum er rannsökuð og rannsóknin er sem fyrr segir mjög viðamikil, á
mælikvarða stjórnmálafræði á Íslandi. Gunnar Helgi segir mikilvægt að
átta sig á því hvers vegna harðar deilur spretti upp í sveitarfélögum og all-
ir hafi hagsmuni af því að fá ábyggilegar niðurstöður; íbúarnir, sveit-
arfélögin og fyrirtæki sem vilji hefja framkvæmdir.
„Framfaraverkefni“ hafa
mætt harðri andspyrnu
„OLÍUKOSTNAÐUR er orðinn yfir
20% af tekjum útgerðarinnar, en
þetta hlutfall var í kringum 8% á tí-
unda áratugnum,“ segir Sveinn
Hjörtur Hjartarson, hagfræðingur
Landssambands íslenskra útvegs-
manna, en hann segir að hækkandi
olíuverð hafi mikil áhrif á afkomu
veiðanna.
Sveinn Hjörtur sagði að það segði
mikla sögu að árið 1998 hefði með-
alverð á svartolíutonni verið 117 doll-
arar. Núna væri olíutunnan (sem er
rúmlega 100 kg) komin yfir þetta
verð. „Þetta hefur gjörbreytt okkar
umhverfi og hefur veruleg áhrif á af-
komuna af veiðunum. Það fer þannig
að ákveðnar veiðar verða vart stund-
aðar áfram miðað við gefnar for-
sendur.“
Mest hjá kolmunnaveiðiskipum
Sveinn Hjörtur sagði að olíukostn-
aðurinn væri mestur hjá skipum sem
stunduðu kolmunnaveiðar og veiðar
á úthafskarfa. Verð á karfanum væri
auk þess í lægð.
Sveinn Hjörtur sagði að það
versta í þessu væri að spár um þróun
olíuverðs væru áfram mjög dökkar
og margt benti til að verðið hefði
ekki enn náð hámarki.
Sveinn Hjörtur sagði að miðað við
stöðuna í dag gæti olíukostnaður út-
gerðarinnar farið upp í 18 milljarða á
þessu ári. Þetta væri 50% aukning
frá árinu á undan.
Olíu-
kostnað-
ur 20% af
tekjum


 

    



 

  

!
""#

$ 
#
      Hlutfallið var 8% á
tíunda áratugnum
GOLFURUM sem spiluðu á
vellinum í Vestmannaeyjum
einn morgun í vikunni barst
óvæntur liðsauki þegar snjó-
gæs elti þá á röndum og lét
sig ekki muna um að fylgja
þeim eftir heilan hring. Gæs-
in var hin spakasta og beið
eins og vera bar þegar golf-
ararnir gerðu sig klára til að
slá og lallaði svo á eftir þeg-
ar þeir færðu sig milli staða.
Snjógæs verpir í Norður-
Ameríku og í Norðaustur-
Síberíu. Talið er að snjógæsin
hafi komið hingað með villt-
um gæsum frá Evrópu og þá
trúlega úr fuglagarði þar sem
hún er spök og mannelsk.
Það voru þau Þóra Giss-
urardóttir, Sveinn Hall-
dórsson og Hrefna Sighvats-
dóttir sem hittu gæsina á
golfvellinum og fór vel á með
þeim.
Óvæntur
liðsauki á
vellinum