Lesbók Morgunblaðsins - 01.11.2008, Blaðsíða 11

A
ðspurður um efnahagsástandið á
Spáni og hvernig það hugsanlega
kæmi til með að hafa áhrif á leikhúslíf
og listræna starfsemi hér á landi sagði Ariel
Goldenberg, listrænn stjórnandi Festival de
Otoño í Madríd og fyrrverandi leikhússtjóri
Chaillot-leikhússins í París, þetta vera nýtt
ástand fyrir alla. „Það á eftir að koma í ljós
hvaða áhrif það kann að hafa. Hausthátíðin
er styrkt af Madrídborg og sá styrkur hefur
verið sá sami frá því að ég tók við hátíðinni
fyrir níu árum. Ég reikna ekki með að það
breytist. En það á eftir að koma í ljós.
Hvað Spán varðar þá eiga kannski slæmu
fréttirnar eftir að berast á næsta ári. Hins
vegar finnst mér ekki að efnahagsástand al-
mennt eigi að hafa áhrif á menningu og listir.
Þetta er það sem er ódýrast í rekstri þjóða
almennt og ekki nema svo lítið prósentuhlut-
fall af þjóðarútgjöldunum að sá litli hluti ætti
ekki að skerðast.“ Ariel Goldenberg heim-
sótti Ísland á árum áður og sagðist vel kunn-
ugur landi og þjóð: „Ég hef oft komið til Ís-
lands og kynntist íslensku leikhúsfólki á
árunum í kringum ’70, t.d. Brynju Benedikts-
dóttur, Katli Larsen og Helgu Jónsdóttur. Við
hittumst á leiklistarhátíðum víða um heim.
Ég er frá Argentínu og Íslendingar og Argent-
ínumenn eiga mjög vel saman.“
Um hamfarirnar í efnahagsmálunum á Ís-
landi sagði Goldenberg m.a. að þær ættu sér
auðvitað engan líka í heiminum um þessar
mundir. „Það sem þjóðin þarf að gera er að
sækja þessa spákaupmenn til saka, banka-
stjóra bankanna þriggja sem settu þjóðina á
hausinn, mennina sem keyptu heilu fótbolta-
liðin í Englandi. Það þarf að draga þessa
menn til ábyrgðar og láta þá svara fyrir
þetta. Svo jafnar landið sig.“
Goldenberg segir listafólk og leikhúsmenn
á Spáni almennt ekki svartsýna á að efna-
hagsástandið eigi eftir að hafa mikil áhrif á
listalífið. „Auðvitað þegar eitthvað gengur
illa í þjóðfélaginu hefur það bein áhrif á leik-
húsið. Leikhúsið bregst strax við atburðum
líðandi stundar. Það er svar við þeim en einn-
ig einskonar afdrep frá þeim. Oft er þó leik-
húsið aldrei blómlegra en á krepputímum,
jafnvel þegar menn búa við einræði og kröpp
kjör. Eitt er víst,
leikhúsfólk
finnur sér allt-
af einhverja
leið …“
Nýtt ástand fyrir alla
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 1. NÓVEMBER 2008 Lesbók 11LEIKHÚS
Eftir Hrafnhildi Hagalín
hhagalin@gmail.com
Í
miðri umræðunni um efnahagskreppu á
Spáni og margvíslegum hugmyndum for-
ráðamanna þjóðarinnar til úrlausna á
henni hefst ein aðallistahátíð höfuðborg-
arinnar, Festival de Otoño, með tónleikum
bandarísku söngkonunnar Diamöndu
Gala. Hún syngur um forboðnar ástir, um ást
sem ekki er endurgoldin en líka baráttusöngva
landflótta fólks undir titlinum Songs of Exile.
Diamöndu Galas hefur verið lýst sem ein-
stæðum snillingi sem eigi sér engan sinn líka,
hún er sögð byltingarkennd og framúrstefnu-
leg. Á blaðamannafundi við setningu hátíð-
arinnar er henni líkt við Madonnu, það líkar
henni illa. „Madonna er fær kaupsýslukona,
listamaður er hún ekki,“ segir hún. Uppselt er á
alla tónleika söngkonunnar og sala á helstu við-
burði góð, kreppan hefur ekki skollið á af öllum
sínum þunga hér á Spáni. Vænta má einhverra
breytinga þar á á næsta ári. Vollmond (Fullt
tungl), sýning Pinu Bausch, er líka ein af þeim
sýningum sem hrinda hátíðinni af stað í ár. Pina
Bausch er löngu orðin goðsögn í leikhús- og
dansheiminum, fór af stað með nýstárlegar sýn-
ingar sínar á áttunda áratugnum, þær eru sam-
bland af leikhúsi og dansi og hafa haft gríðarleg
áhrif víða um heim. Vollmond er fyrir 13 dans-
ara sem dansa og leika að hluta til í grenjandi
rigningu á sviðinu, velta sér upp úr grunnu fljóti
sem rennur yfir þvert sviðið, synda eða róa þar
á bátum. Upp úr fljótinu rís risastór klettur sem
ásamt læknum og rigningunni mynda leikmynd
sýningarinnar. Í gagnrýni í El País segir m.a.
um sýninguna: „Taka má sýningum Pinu
Bausch sem ósnertanlegum listaverkum í ljósi
stærðar danshöfundarins í dans- og leiklist-
arsögunni, en einnig má meta þær sem ein-
stakar sýningar og án tengingar við annað sem
hún hefur gert. Og ef tekinn er sá póllinn verður
Vollmond að teljast frekar yfirborðskennd þó
að ógleymanlega falleg atriði séu innan um og
saman við.“
Festival de Otoño er viðamesta sviðs-
listahátíð Madrídborgar. Hún er nú haldin í 25.
sinn, stendur í fimm vikur og lýkur 16. nóv-
ember.
Peter Brook og fjölskylda
44 sýningar verða sýndar hér að þessu sinni og
koma frá sautján löndum, m.a. Austurríki,
Chile, Kanada, Rússlandi, Frakklandi, Eng-
landi og Japan. Peter Brook mætir með nýjustu
sýningu sína, Warum, warum (Hvers vegna,
hvers vegna), hún var frumsýnd í Schau-
spielhaus í Zürich í apríl og er nokkurs konar
hugleiðing leikstjórans um uppruna leikhússins
og frumspekilegar spurningar sem lúta að því,
með textum eftir nokkra af helstu hugmynda-
fræðingum leikhússins á 20. öld, Artaud, Craig,
Meyerhold o.fl. Dóttir Brooks, Irina Brook,
kemur með nýlega sýningu sína á Draumi á
Jónsmessunótt eftir Shakespeare. Hún er
menntuð leikkona og lék m.a. kornung í upp-
færslum föður síns á Kirsuberjagarðinum og
Don Juan í Bouffes du Nord-leikhúsinu í París
en sneri sér að leikstjórn í kringum 1990. Hún
segist hafa séð rómaða uppfærslu föður síns á
Jónsmessunæturdraumnum sjö ára gömul en
sýningu sína kallar hún Beðið eftir Draumi á
Jónsmessunótt. Sex karlleikarar fara með
fjöldamörg hlutverk í sýningunni og hefur
henni verið lýst sem „ærslafullri og mjög fynd-
inni“.
Ný spænsk leikrit frumsýnd
Tvö ný spænsk leikrit verða frumsýnd á hátíð-
inni, annað eftir Palomu Pedrero, eitt þekktasta
leikskáld Spánverja um þessar mundir, Caídos
del cielo (Fallnir af himnum ofan) nefnist það en
verkið vann hún með flækingum í Madríd og
byggði það að hluta til á spunavinnu með þeim.
Hitt leikritið, Versus, er eftir leikstjórann og
leikritahöfundinn Rodrigo García og fjallar, að
sögn höfundar, um sjálfstæðisbaráttu og vand-
kvæðin við að lifa í samfélagi við aðra án þess að
menn vinni hver öðrum mikið mein.
Af öðrum athyglisverðum atriðum má nefna
sýningu spænska leikflokksins Apata Teatro
sem nefnist So Happy Together en fjórir
spænskir ungir leikritahöfundar byggja verkið
á frásögnum nokkurra múslima og gyðinga af
raunverulegum, nýafstöðnum atburðum úr bar-
áttunni milli þeirra síðastnefndu. The Monkey
Trial nefnist ný sýning belgíska leikflokksins tg
STAN sem slegið hefur í gegn á öðrum hátíðum
undanfarið t.d. hátíðinni í Brussel og Festival
d’Automne í París.
Maraþonsýningar
Leik- og danssýningar eiga yfirleitt að vera
stuttar um þessar mundir, helst án hlés og fari
varla yfir einn og hálfan tíma í lengd. Hér verð-
ur þó boðið upp á tvær mjög langar leiksýn-
ingar, hálfgerðar maraþonsýningar sem ná allt
upp í átta og níu klukkutíma. Önnur heitir Lip-
synch og er í leikstjórn eins þekktasta leikstjóra
Kanada, Roberts Lepages. Hin sýningin, Fac-
tory 2, er eftir pólska leikstjórann Krystian
Lupa. Factory 2 er lýst sem „sameiginlegum
spuna leikflokksins“ byggðum á myndum An-
dys Warhols og tekur sjö klukkutíma og fimm-
tíu mínútur með þremur hléum, hún var frum-
sýnd í febrúar síðastliðnum í Póllandi.
Lypsynch er aftur á móti allt að níu klukku-
tímar með fimm hléum og fjallar um röddina,
tungumálið og tjáningarform nútímamannsins.
Hún gerist á almenningsstað þar sem ólíkt fólk
hittist fyrir slysni og fer að hafa samskipti. Í
sýningunni er blandað saman ólíkum hljóð-
myndum; notast við hljóð úr hljóðgervlum, óp-
erusöng og barnsgrát svo eitthvað sé nefnt, sýn-
ingunni hefur verið líkt við sumar af
metnaðarfyllstu myndum Roberts Altmans. Le-
page stofnaði leikflokk sinn Ex Machina árð
1993 en honum er ætlað að vera nokkurs kon-
ar samkomustaður þar sem ólíkir lista-
menn starfa saman, s.s. höfundar, leik-
myndateiknarar, tæknimenn,
óperusöngvarar, grafískir hönnuðir, víd-
eólistamenn, kvikmyndagerðarmenn og tónlist-
armenn. Listrænir stjórnendur Ex Machina
hafa að leiðarljósi að leikhúsið sé „í bráðri þörf
fyrir nýtt blóð“.
Dansandi búddamunkar
Auk Pinu Bausch verða önnur nýstárleg dans-
verk á hátíðinni, t.d. Sutra, nýjasta verk mar-
okkósk/belgíska danshöfundarins Sidis Larbis
Cherkaouis. Hann vakti mikla athygli fyrir síð-
asta verk sitt Zero Degrees sem hann samdi og
dansaði ásamt annarri stjörnu úr dansheim-
inum, Akram Khan. Nýtt verk Cherkaouis er
unnið eftir að hann fór í ferð til Kína árið 2007
þar sem hann heimsótti búddahofið Shaolin og
heillaðist af sögu þess og lifnaðarháttum munka
sem hann hitti þar. Verkið er byggt að hluta til á
kung-fu-sjálfsvarnarlistinni, persónu Bruce Lee
og lífsspeki búddatrúar. Í því dansa 20 búddam-
unkar úr Shaolin-hofinu, þeirra á meðal korn-
ungur drengur. Verkið var frumsýnt í maí 2008
í Sadler’s Wells í London og hefur vakið mikla
athygli. Af öðrum dansverkum á hátíðinni má
nefna dansverkið Hibiki (Bergmál að handan)
frá japanska dansflokknum Sankai Juku, verkið
Uprising/In Your Rooms eftir enska danshöf-
undinn Hofesh Shechter að ógleymdum hinum
kómíska ballettflokki Les Ballets Trockedero
de Monte Carlo sem stofnaður var árið 1974 og
er eingöngu skipaður karldönsurum sem túlka
„á sinn sérstæða hátt“ verk af klassíkri verk-
efnaskrá ballettheimsins, að þessu sinni m.a. úr
Svanavatninu.
Tónlistaruppákomur
Tónlistaratriðin á hátíðinni eru öll á einn eða
annan hátt tengd sviðsuppákomum. Þar má t.d.
nefna margmiðlunaratriði með syni og son-
ardóttur söngvaskáldsins og söngkonunnar
góðkunnu frá Chile, Violetu Parra, þar sem
henni eru gerð skil í gegnum söng, brot úr
heimildarmyndum o.s.frv. Þá verður þýska tón-
skáldið Heiner Goebbels með tvær uppákomur
á hátíðinni, m.a. sambland af leikverki og tón-
verki fyrir fimm píanó án píanóleikara og engan
leikara. Leikstjórinn Eugenio Barba kemur
með leikflokk sinn frá Odin-leikhúsinu danska
en þeir sýna verk sem skilgreint er sem sam-
bland af tónlist og leikhúsi og nefnist Las gran-
des ciudades bajo la luna (Stórborgir í tungls-
ljósi).
Sem sagt góð mæting á Fullt tungl, Stór-
borgir í tungsljósi og aðra listviðburði hér í
Madríd þó að menn séu farnir að halda að sér
höndum í stórinnkaupum og íbúðarkaupum svo
eitthvað sé nefnt vegna yfirvofandi kreppu hér
sem annars staðar.
Fyrir áhugasama má kynna sér efnisskrá
Festival de Otoño nánar á vefsíðu hátíðarinnar:
http://www.madrid.org/fo/
Hálfvitar Úr leik- og danssýningunni Hálfvitar eftir katalanann Toméo Vergès.
Fullt tungl í Madríd
Leik- og danssýningar
eiga yfirleitt að vera
stuttar um þessar mundir,
helst án hlés og fari varla
yfir einn og hálfan tíma í
lengd. Hér verður þó boð-
ið upp á tvær mjög langar
leiksýningar ...
Höfundur er leikskáld.