Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1968, Síða 2

áfram aö byggja wpp í landinu,
en óaröbærri fjárfestingu þó
stillt í hóf og skötfum og öörum
tilkostnaöi viö sjávarútveginn
haldiö niöri.
1 verösveiflum þeim og verö-
bólgu, sem fylgdi í kjölfar Fyrra
stríösins sköpuöust strax miklir
erfiöleikar þrátt fyrir mikinn
afla. öraunhæf uppbygging í
landinu og fjárþörfin til hennar
í hinni nviklu veröbólgu og þetfa
bitnaöi fyrst og frernst á sjávar-
útveginum.
Þriöji áratugur aldarinnar var
mikiö aflatimabil og hagstætt út-
flutningsárferöi, en allt kom fyr-
ir ekki. Þeir Árni Vilhjálmsson
og Jónas Haralds segja:
„Enda, þótl útflutningur væri
mikill á seinni hluta þriöjungs
aldarinnar, nægöu gjaldeyris-
tekjurnar ekki til aö mæta þeirri
eftirspurn, sem vöxtur neyzlu og
opinberra framkvæmda skapaöi.“
ÁriÖ 1926 voru 11 bátar aug-
lýstir til uppboös á ísafiröi og
þannig var ástandiö víöa í ver-
stöövunum umhverfis landiö.
Óþarft er aö rekja hér sögu
sjávarútvegsins á kreppuárunum.
Á þessum árum var stefnan sú,
aö stofna Skuldaskilasjóöinn, sem
allir muna, og er einkenni þessa
tímabils. — Gjaldeyrir sjávarút-
vegsins var notaöur til aö reisa
fyrir opinberar byggingar, skóla
og aörar slíkar stofnanir, sumar
misjafnlega þarflegar, og eins til
aö koma á fót nýjum iöngreinum
og efla landbúnaö. Þaö jókst allt
í landinu á þessum tímum nema
skipastóllinn, liann heldur dróst
saman, og í stríösbyrjun voru hér
einungis gömul skip á floti.
Á stríösárunum síöari endur-
tók saga Fyrri stríösáranna sig.
Stríösgróöinn var mikill, en týnd-
ist allur í veröbólgu eftirstríös-
áranna og hinni gífurlegu og ó-
raunhæfu fjárfestingu i fram-
kvæmdum annarra atvinnuvega
og þess opinbera og reyndar
landsmanna í heild.
Þaö má heita aö ekkert íslenzht
útgeröarfyrirtæki hafi náö
mannsaldri, eftir aö útgerö varö
sjálfstæöur atvinnuvegur og fæst
þeirra hafa lifaö af stofnendur
sína, heldur hafa þeir mátt horfa
uppá í ellinni þessi fyrirtæki, sem
þeir efndu til í blóma lífs síns og
héldu gangandi meöan starfs-
kraftar þeirra voru sem mestir,
dragast upp og lognast út af.
Þannig hefur þetta gengiö alla
þessa öld, aö striöstímunum und-
anskyldum og árumim fyrir
Fyrra stríö.
Þaö vantar ekki aö afköst
sjávarútvegsins hafi aukizt og
hann haldiö sínu á borö viö hvaöa
atvinnuveg sem þekktur er. —
Framleiösla sjávarútvegsins til
útflutnings var aö jafnaöi 55 þús.
tonn af fiski upp úr sjó á árun-
um um og eftir aldamótin, og þá
voru hér 8 þúsund sjómenn aö
minnsta kosti og afköstin þannig
innan viö 7 tonn á mann. Nú er
heildaraflinn rúmlega ein millj.
tonna og starfandi sjómenn rúm
5 þúsund og afköst sjómannsins
því sem næst 200 tonnum árlega.
En þaö gildir einu hvaöa fram-
leiösluaukning hefur oröiö í þess-
um atvinnuvegi, hann er alltaf í
sömu úlfakreppunni.
Landfólkiö stendur alltaf í fjör-
unni til aö skipta upp aflanum,
jafnharöan og hann berst á land,
hvort sem hann er mikill eöalítill.
Mergur þessa máls er sá, aö
sjávarútvegurinn er eini atvinnu-
vegurinn, sem veröur aö miöa af-
komu sína viö heimsmarkaös-
verö. Aörir ajtvinnuvegir hafa
þróazt í skjóli innflutningshafta
eöa tolla og hafa gert, þaö svo
lengi, aö viö höfum eklci lengur
neitt raunhæft mat á haggildi
þeirra.
Þaö viröist svo af ýmsum dæm-
um, sem framleiösla landbúnaö-
arins og hluta iönaöarins sé met-
in á þreföldu markaösveröi sömu
vöru í nágrannalöndunum og oft
miklu meira.
Hver er þá hin raunverulega
staöa þessara atvinnuvega miöaö
viö sjávarútveginn? ViÖ höfum
litla reynslu af iönaöi olckar á
frjálsum erlendum markaöi og
aldrei reynt til aö gera upp þjóö-
hagslegt gildi hans meö þeirri
viömiöun. Þaö eru nú um þaö bil
fjórir áratugir síöan landbúnaö-
urinn bjó viö erlent markaösverö
og þaö hefur heldur ekki veriö
rannsakaö, hvaö heildarverömæti
landbúnaöarframleiöslu okkar er
ef miöa á viö markaösverö í ná-
grannalöndtmum.
Þaö er sem sé sjávarútvegur-.
inn einn, sem getur sannaö raun-
verulegt gildi sitt. Gjaldeyrir
sjávarútvegsins hefur síöan ver-
ið notaöur til aö byggja upp áöur-
nefnda atvinnuvegi án þess aö
rannsakaö væri þjóöhagslegt
gildi þeirra, og þeir síöan vernd-
aöir meö innflwtningshöftum og
tollum og loks gefiö sjálfdæmi um
verö á framleiöslu sinni á innan-
landsmarkaöi.
Þaö er meginkrafa allrar sjáv-
arútvegsmanna nú, og þegar tal-
aö er hér um sjávarútveginn, er
átt viö sjómenn og útgeröarmenn
og framleiöendur fiskafuröa, aö
sama gildismat veröi lagt á fram-
leiöslu allra atvinnugreinanna.—
Heimsmarkaðsverð eöa markaös-
verö almennt, í nágrannalöndum,
okkar veröi lagt til grundvallar
viö úfreikning á verömætisöflun
atvinnugreinanna allra. Þaö eitt
er réttlæti.
Ýms dæmi mætti taka til viö-
miöunar og er þá kannske ekki
úr vegi aö horfa upp á smjör-
fjalliö. Markaösverö á smjöri í
Evrópu er taliö kr. V2,00 pr. kíló.
Heildsöluverö innanlands er kr.
116,85,uppbætur úr ríkissjóöi kr.
9ú,85 og kosfar þá smjörkílóiö
landsmenn kr. 211,20 i heildsölu.
Hver ætli, staöa sjávarútvegsins
væri í dag, ef sami háttur væri á
hafður. Hugsum okkur aöeins aö
þaö markaðsverð, sem fæst fyrir
fiskafurðirnar á erl. marlcaöi
væri t.d., þó ekki væri nema þre-
faldaö. Togari, sem seldi fyrir 1
milljón á erlendum markaði
fengi, þegar heim kæmi 3 millj.
Ef sjávarútvegurinn sæti viö
sama borö og aörar atvinnugrein-
ar okkar, væri hann gróöaat-
vinnuvegur.
Sjómenn og útvegsmenn veröa
aö skilja þaö frumatriöi, aö
þeirra framleiösla er reiknuö á
alljt ööru veröi en annarra stétta,
VlKINGUR
274