Sjómannablaðið Víkingur - 01.10.1968, Page 33

S JALFVIRKNI
Mikið hefur verið rætt og rit-
að um hverskonar hagræðingu til
lands og sjávar. Sjálfvirkar vél-
ar (eða svo til?) sem ekki út-
heimta eins stöðuga pössun og
hinar eldri, ryðja sér í æ ríkari
mæli til rúms á landi og sjó, og
hafa óneitanlega sparað að veru-
legu leyti vélalið, bæði í skipum
og landstöðvum, raforkuverum og
víðar. Mannlaus geimför hafa
verið send kringum hnöttinn, og
verið stjórnað frá burtfararstað,
og ekkert mun vera því tilfyrir-
stöðu, frá tæknilegu sjónarmiði.
eða getu, að senda mannlaus skip
á hvaða stað hnattarins sem er.
Tækninni vex stöðugt fiskur um
hrygg, þetta er ekki gert, þrátt
fyrir hina mörgu kosti, og hinn
gífuriega sparnað sem af þessari
aðferð mundi sparast, við fyrstu
sýn.
Reynslan hefur þá líka sannað
að sjálfvirkninni fylgja mörg
vandamál, sem enn eru óleyst, og
allar líkur benda til að ekki verði
leyst á næstu árum. Farartæki
með lifandi fólk á fjölförnum
leiðum, er háð allt öðru lögmáli
en mannlaus geimför, meðan þau
þá eru ekki orðin alltof mörg.
Það er mikill munur á algjörri
sjálfvirkni og ýmiskonar hagræð-
ingur, sem af henni má leiða. Þó
ekki sé hagkvæmt að taka upp al-
gera sjálfvirkni, hefur fyrir til-
komu hennar verið hægt, og sjálf-
sagt — kannske meira en gert
hefur verið — að fækka vélaliði,
bæði á skipum og landstöðvum.
Þetta virðist hafa gengið vel,
og ekki valdið slysum, né alvar-
legum truflunum í rafstöðvum og
öðrum orkustöðvum á landi, eink-
um þar sem um vatnsafl er að
ræða„ en allt öðru máli gegnir
með vélar í skipum, þótt þær séu
byggðar eftir nýjustu aðferðum,
og eigi að segja til ef eitthvað er
ábótavant við hirðingu þeirra.
VÍKINGUR
Við höfum, því miður, oftast
mjög nærtæk dæmi um að hin
sjálfvirku tæki koma ekki að
sama gagni og vakandi auga
samvizkusamlegrar lifandi veru,
sem er starfi sínu vaxin. Skip
stranda í sæmilegu veðri þótt þau
hafi sjálfritandi dýptarmæli,
radar, miðunarstöð og öll hugs-
anleg nútíma tæki. Sjálfstýri,
Girokompás, hefur valdið mörg-
um árekstrum og glatað mörgum
mannslífum, og svo mætti lengi
telja.
Ef höfð eru í huga íslenzk
fiskiskip, 50 til 300 tonna skip,
með þeim tæk j um sem þeim fylg j a,
held ég að erfitt verði að mæla
með mannlausu vélarúmi, eins og
því miður virðist ekki óalgengt
fyrirbæri. Þótt hinar nýju, dá-
samlegu dieselvélar geti gefið frá
sér ferleg hljóð ef þær eru að
verða olíulausar, smurningu á-
bótavant, kælivatn eða útblást-
ursgas að komast á of hátt hita-
stig o.s.frv., er það svo ótal margt
annað sem yfir getur komið,
(margt skeður á sæ) , og skulu
hér aðeins nefnd fá dæmi.
Það á jafnt við um fiskiskip og
fraktskip, að dæling frá lestum er
mjög áríðandi atriði, og er, eða
ætti að vera, fyrsta boðorð fyrir
vakthafandi menn í vél og brú, og
að sjálfsögðu jafnframt stöðug
tæming frá vélarúmi. Þetta at-
riði eitt útaf fyrir sig ætti að
vera næg ástæða til þess að skilja
aldrei eftir mannlaust vélarúm í
þessum skipum, enda hafa stífl-
aðar og óklárar „Lensingar" eða
„Lensileiðslur" löngum valdið
vakthafandi vélstjórum ærnum
viðfangsefnum á annars löngum
næturvöktum.
Eitt lítið stálrör með háum
olíuþrýstingi, sem gefur eftir
fyrir stöðugu álagi, óheppilegum
titringi, eða nuddi við aðra hluti,
og fer að leka, eða springur, og
sprautar innihaldi sínu á aðra
vélahluti, sem ef til vill hafa eðli-
legan líkamshita, 200—300 gr. C,
geta á örskammri stund valdið ó-
slökkvandi báli í vélarúminu, þar
sem viðvörunarkerfi, hversu há-
vært sem er, og hversu léttsvæfur
vélstjórinn er, ef hann annars
sefur, getur ekki forðað frá stór-
kostlegum skemmdum.
Ventilgormur á vélartoppi, sem
festist, getur á örskammri stundu
breytt hreinu og snyrtilegu véla-
rúmi í umhverfi, sem meira minn-
ir á hlandfor, og getur þá einnig
valdið skaða eða íkveikjum eins
og minnst er á hér að framan, ef
vélstjórinn kemur ekki í tæka tíð
til þess að fyrirbyggja hann.
Olíuskilvindur sem hætta að
„taka,“ geta líka valdið óþægind-
um, þótt að sjálfsögðu sé hægt að
setja þær í samband við viðvör-
unarkerfi, og séu ekki sambæri-
leg við hin tvö fyrrnefndu dæm-
in.
Ég ætla ekki að telja upp fleiri
atriði sem torvelda algjöra sjálf-
virkni VV véla í (ísl.) skipum, en
að sjálfsögðu ber að nota þessa
tækni til þess ýtrasta, til þess að
fækka starfsliði, jafnvel meira en
ennþá hefur verið gert, og er það
tímabært verkefni stéttarfélaga,
Vélstjóra, Skipstjórnarmanna og
Útgerðarmanna, að finna á því
skynsamlega lausn.
Eins og fyrr segir eru tækni-
legir möguleikar á að senda skip
er, en ég held að við ættum að
taka einhverja aðra nútímatækni
til athugunar fyrir okkar skip,
með mannlaus vélarúm hvert sem
hvort sem um er að ræða fiski-
eða farmskip.
Rvík, 15. sept. ’68.
Guðfinnur Þorbjörnsson.
-X
306