Sjómannablaðið Víkingur - 01.06.2005, Qupperneq 22

Mannfórnir á hafinu
í eldlínu styrjaldarinnar á Norður-Atlantshafi
Sagnfrœðingurinn Jón Þ. Þór
er um þessar mundir að Ijúka
við ritun þriggja binda verks
um Sögu sjávarútvegs á ís-
landi. Tvö bindanna eru þeg-
ar komin út, hið fyrra, Sjó-
sókn og sjávarfang, er um
árabáta- og skútuöldina. Hið
síðara, Uppgangsár og barn-
ingsskeið, er um vélaöldina
frá 1902 til 1939.
Þriðja bindið, mun fjalla um
árabilið frá 1940 fram um
1970. Kaflinn sem hérfer á
eftir er úr þriðja bindi þessa
mikla verks og hefur Jón Þ.
góðfúslega léð hann Víkingn-
um til birtingar:
Strlðsgróðinn, sem svo er stundum
nefndur, var dýru verði keyptur. Á
hverju einasta ári styrjaldarinnar misstu
íslendingar fjölda sjómanna í hafið og
þótt þeir færust ekki allir beinlínis af
völdum hernaðarátakanna, leikur ekki á
tvennu, að styrjöldin olli miklu um
manntjónið. Margir þeirra, sem fórust af
„eðlilegum“ orsökum hér við land á
strfðsárunum, þ.e. vegna veðurs eða
óhappa, sem allt eins hefðu getað orðið á
á friðartímum, týndu lífinu vegna þess að
sóknin var harðari en endranær og oft
var róið í meiri tvísýnu og á lakari fleyt-
um en almennt gerðist þegar friður ríkti í
heiminum og eftirspurn eflir fiski og
öðrum sjávarafurðum mátti heita i jafn-
vægi. Hér á eftir verður rakin f stuttu
máli hetju- og örlagasaga íslenskra sjó-
rnanna á stríðsárunum en frásögnin tak-
mörkuð við fiskiskipaflotann.
Fyrsti meiriháttar mannskaðinn sem
íslendingar urðu að þola af völdurn
stríðsins varð er togarinn Bragi sökk eftir
árekstur við breskt flutningaskip úti fyrir
Fleetwood á Englandi 30. október 1940.
Áreksturinn varð þó aðeins óbeint vegna
hernaðaraðgerða en skipin, sem biðu eft-
ir ílóði, voru ljóslaus samkvæmt fyrir-
mælum eftirlitsskips. Munu þau fyrir-
mæli hafa verið gefin vegna ótta við loft-
árásir. Með Braga fórust tíu manns.
Árið 1941 varð mikið hörmungaár í
sögu íslensks sjávarútvegs og stöfuðu
flest verstu áföllin af styrjöldinni á Norð-
ur-Atlantshafi. Upphaf ársins boðaði ekki
gott. í lok janúar drukknaði íslenskur
sjómaður í höfninni í Fleetwood, vélbát-
ur frá Bolungarvík fórst í róðri og með
honum fjórir menn, og þrjá menn tók út
af báti úr Njarðvíkum. Hinn 20. febrúar
tók tvo menn út af vélbátnum Hjördísi
frá ísafirði og drukknuðu þeir báðir.
Dagana 27. og 28. febrúar gerði mikið
fárviðri hér á landi og fórst þá vélbátur-
inn Hjörtur Pétursson frá Siglufirði á
Togarinn Reykjaborg var keyptur til landsins árið 1936 og var þá stærstur íslenskra togara, 689 rúmlestir. Til þess var tekið hversu vel Reykja-
borgin var búin tœkjum. Meðal annars voru í henni fiskimjölsvélar. Sumarið 1937 var brædd síld um borð og hafði slíkt ekki verið gert áður í ís-
lensku skipi hér við land.
22 - Sjómannablaðið Víkingur