Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 34

96
N ÁTT Ú R U F RÆ Ð1N G U RIN N
ið, sem gervihnötturinn flýgur yfir athugunarstaðinn á þessum
110—100 mínútum, er ennþá of bjart til þess að hann sjáist, og í
næsta skipti er nóttin skollin á, svo að hann er þá sveipaður jatðar-
skugganum. Svona óhagstæð atliugunarskilyrði geta verið alllang-
varandi. Þá er aðeins unnt að skoða gervitunglin í heimsskauta-
löndunum, þar sem skammdegið er.
Við getum gert okkur í hugarlund, að hreyfing gervitungla sé
sem hér segir: Umhverfis jörðina hugsum við okkur risastóran
sporbaug, og er næsti staður lians 200—300 km frá jörðu, en sá
fjarsti 2000 km. Eftir þessum sporbaug fer gervihnötturinn mcð
8,7 km/sek liraða. Þetta er braut lians. Sporbaugur þessi stendur
óhagganlegur í geimnum,
en innan í honum snýst
jörðin um möndul sinn.
Þess vegna fer hver eim
asti staður á jörðinni tvisv-
ar á sólarhring undir braut
gervihnattarins. Að framan
höfum við komizt að raun
um, að hann er samt sem
áður ekki alltaf sýnilegur.
En á meðan útvarpssendi-
tækin starfa, er hægt að
heyra til lians, og ekki að-
eins tvisvar heldur oft á
dag.
En þar eð jörðin er ekki
kúla, heldur nokkru flatari
við heimsskautin, er staða
brautarflatar gervihnattar-
ins í geimnum ekki alft-
af eins. Brautarflöturinn
mjakast hægt og hægt aftur á bak. Þar að auki breytist smám
saman sporöskjulögun brautarinnar á brautarfletinum (stefna
tengilínu perigeum og apogéum breytist — stórás sporbaugsins
milli jarðnándar og jarðfirrðar snýst) og einnig aftur á bak mið-
að við hreyfingu gervihnattarins. Hraði beggja þessara breytinga
(hreyfinga) er að verulegu leyti háður því, hvar jörðin er flötust