Neisti - 28.02.1981, Page 5

Kaupránsstjórn
Hvað býr að baki kjaraskerðingunum,og hvers er að vænta í framhaldi af þeim?
Áramótaboðskapur ríkisstjórnarinnar var tvíþættur: Bráðabirgða-
lög voru sett um skipti á kjaraskerðingaraðferðum og kynnt var efna-
hagsáætlun.
„Skiptin“ felast í því að fyrirhuguð kjaraskerðing alls ársins 1981 er
flutt fram til 1. mars n.k. en þetta er síðan réttlætt með loforðum þess
efnis að ekki verði hróflað við verðbótum launa árið út.
Þetta er svo kryddað með sjónhverfingum eins og skattalækkunum,
sem undirbúnar höfðu verið með samþykkt skattahækkana fyrir jól,
sem nú er semsagt hætt við, að nokkru leyti.
Þetta lofar Þjóðviljinn. Verkalýðsforystan nöldrar vegna þess að
„samráð skorti“ - það vantar ekki auðmýktina á bænum þeim. For-
ysta BSRB hefir þó maldað í móinn, enda orðin langþreytt á viðskipt-
um sínum við ríkisstjórnina.
En hvað býr að baki efnahagsaðgerðunum og hvers er að vænta í
framhaidi af þeim?
Kjarasamningarnir 1980
Síðastliðið ár var ár kjarasamninga
öðrum árum fremur - samningaþófið
stóð allt árið og er reyndar ekki lokið
enn þó von sé til að sjáist fyrir endann á
því áður en næsta umferð hefst.
Eftirtekjan var rýr. Fyrst sömdu
opinberir starfsmenn, og sömdu af sér.
Að mati BSRB forystunnar voru
samningar opinberra starfsmanna
„þeir bestu sem hægt var að ná án
verkfallsaðgerða." Það þarf ekki að
skrifa langt mál til að skýra það að
slíkir samningar eru ekkert sérstaklega
góðir yfirleitt, og síst þegar samið er
við ríkisstjórn sem hyggst umfram allt
forða almennum kauphækkunum, og
sýna með eigin fordæmi hvernig
atvinnurekendum ber að bregðast við
kaupkröfum yerkalýðsins.
Svo samdi ASÍ. Það náði betri
samningum, þó því færi víðs fjarri að
lögbundnar kjaraskerðingar sem orðið
höfðu frá síðustu samningum væru
bættar. Þetta þótti BSRB - forystunni
súrt í broti. En ASÍ-forystán átti og
eftir að horfa á kjarabæturnar blikna
við hlið þeirra hækkana, sem iðnaðar-
menn knúðu fram með því að hóta að-
gerðurn eftir að almennu verkamanna-
félögin samþykktu sína samninga.
Prentarar og byggingamenn fengu
verulegar kjarabætur umfram þátttak-
endur í samfloti ASÍ, og rafiðnaðar-
menn sömuleiðis, og loks var samið um
víðtækar grunnkaupshækkanir í ríkis-
verksmiðjum, samningar BSRB „leið-
réttir" til hagsbóta fyrir hálaunahóp-
ana fyrst og fremst, og nú er beðið
úrslita í deilu sjómanna og útgerðar-
manna, og engar líkur á því að sjó-
mönnum takist að vinna upp kjara-
skerðingar undanfarinna ára.
Kjarasamningarnir 1980 vekja efa-
semdir um gildi þess fyrir verkalýðs-
hreyfinguna að fljóta saman að feigð-
arósi undir forystu skrifræðisins. A
hinn bóginn felast ýmsar hættur í því
að gefa samflotin upp á bátinn í eitt
skipti fyrir öll. En þegar upp er staðið
er ljóst. að samflot verkalýðshreyf-
ingarinnar hefir á s.l. ári einkum gegnt
því hlutverki að binda hendur verka-
lýðsfélaganna, að tryggja „hógværð"
þeirra í samræmi við stefnu ríkisstjórn-
arinnar og málsvara hennar í hreyfing-
unni, og ná þannig markmiðum stjórn-
valda - að hlífa atvinnurekendum við
almennum launahækkunum. Mark-
miðinu varð þó ekki náð til fulls - þess
vegna kemur kjaraskerðingin 1. mars
til sögu.
Hlutaskiptafyrirkomulagið er ann-
að vandamál sem er í sviðsljósinu um
þessar mundir. Þó kauptrygging báta-
sjómanna hafi dregið verulega úr
áhrifum hlutarins á kjör sjómanna, eru
þau enn að verulegu leyti komin undir
úrslitum deilu útgerðarmanna og fisk-
verkenda um fiskverð. í þeirri deilu
hafa stjórnvöld síðasta orðið, og þeim
er annað efst í huga en kjarabætur
handa sjómönnum.
Allt leiðir þetta að ofur einfaldri en
uggvekjandi staðreynd: Samningsrétt-
ur verkalýðsfélaganna er smám saman
að verða nafnið tómt. Atvinnurekend-
ur geta leyft sér að tefja samninga
mánuðum saman, eftir að þeir eru
lausir, og verkalýðsforystan lætur það
líðast, enda orðin peð á taflborði auð-
valdsins. Hún hefir ekki lengur neitt
sjálfstæði gagnvart ríkisvaldinu, sem
flytur, ver og vinnur að málstað atvinnu-
rekenda í öllum meiriháttar málum,
þar með talið kjaramálunum. Ríkis-
stjórnarþátttaka Alþýðubandalagsins
breytir ekki þessu hlutverki ríkisvalds-
ins, en dregur hinsvegar úr hinu
takmarkaða sjálfstæði sem verkalýðs-
hreyfingin þó hafði gagnvart stjórn-
valdsaðgerðum hér áður fyrr.
Fyrirætlanir
ríkisstjórnarinnar
Efnahagsaðgerðir ríkisstjórnarinnar
eru aðeins upphafið að öðru meira.
Framsóknarflokkurinn hefur tekið að
sér að flytja mál atvinnurekenda og
vekja máls á frekari „aðgerðum" síðar
á árinu. Með hækkandi sól er því von á
því að stokkað verði uppá nýtt og gefið
í annað spil. Það geturfarið á tvo vegu,
annað hvort verður spilað fyrir opnum
tjöldum eins og þegar Ólafslög voru
sett, eða í bakherbergjumstjórnarráðs-
ins eins og við samning áramótaáætl-
unarinnar. Útkoman er hins vegar vís
fyrir fram ef ríkisstjórnin verður einráð
- nefnilega enn ein kjaraskerðingin.
Gengisfelling er reyndar komin á
dagskrá nú þegar, vegna þeirra gleði-
legu tíðinda að Bandaríkjadollar
hækkar í verði og þar með kaupmáttur
útflutningstekna gagnvart gjaldmiðl-
um viðskiptalanda innflytjenda. Allt
verður Islands ógæfu að vopni í
höndum hagspekinga íslenska auð-
valdsins - m.a.s. hækkandi verðgildi
dollarans, en stöðugt verðfall hans
hefir einmitt verið skálkaskjól ítrek-
aðra gengisfellinga á umliðnum árum.
Gengisfelling nú mun svo koma fram í
verðhækkunum á innfluttum vörum,
sem aftur leiðir af sér minnkandi
kaupmátt, en einnig - og það óttast
ríkisstjórnin allra mest verulegar
launahækkanir hinn 1. júní n.k.
Samráð við ríkisvaldið
í samþykktum síðasta ASÍ-þings er
að finna tvö merk atriði. Annað er
merkilegt fyrir þá sök að það er gott,
það er krafan um afnám Ólafslaga.
Hitt er merkilegt vegna þess að það er
vont, það er krafan um aukið samráð
verkalýðshreyfingar og ríkisvalds.
Samkvæmt kokkabókum Alþýðu-
bandalagsins hefur ríkisstjórnin þegar
orðið við fyrri kröfunni, en það var á
kostnað þess að sinna ekki síðari
kröfunni sem skyldi, skv. samþykkt
miðstjórnar ASÍ. Hvorutveggja er
hræsni. Ólafslög voru ekki afnumin
heldur frestað. og fresturinn greiddur
fullu verði. Og verkalýðsforystan vissi
mætavel að hverju dró um áramótin,
en hún kaus að sinna helgihaldi og
veislugleði meðan atlagan var undir-
búin.
Þó verður þetta ekki staðfest svo
fullvíst sé með alla verkalýðsforingja í
landinu og skylt að geta þess að líklega
voru það aðeins þeir sem njóta trún-
aðar í hæstu hæðum Alþýðubanda-
lagsins, sem vissu af öllum smáatriðum
málsins, en einmitt þeir eru - því miður
- hin raunverulega, dáðlausa og svik-
samlega verkalýðsforysta. Þeir hafa
valist til forystu á þessum tímum er
auðvaldið beitir ríkisvaidinu fyrir sig á
sífellt ósvífnari hátt, og einmitt þessir
menn eru síðan ákafir að hafa samráð
við ríkisvaldið um það hvernig hinu
sama ríkisvaldi verði beitt gegn verka-
lýðnum. Eða er eitthvað annað á
dagskrá?
Einhver kann að álíta það, meðfram
vegna þess að þrír djarfhuga riddarar
úr reglu þingpallasósíalismans eru
meðal ráðherranna. En einhverra hluta
vegna er eins og þeim félögum gangi
illa að sameina hug sinn og hönd, því
oftast segja þeir eitt og gera annað, og
ævinlega ber þetta við þegar sviðsljós-
unum er beint að kjaramálunum. Þess
vegna breytist stjórnarstefnan lítt þó
þessum þremur pótentátum hafi með
lagni tekist að smeygja sér inn fyrir
þröskuld valdanna og mun ekki
breytast reyndar þó þeir kæmust
lengra en í forstofuna, þar sem þeir
dveljast nú, og hrópa hátt svo allir viti
að þeir voru innandyra er efnahags-
áætlunin var hengd fyrir gluggana.
Þess vegna getur samráð við ríkis-
valdið ekki verið annað en samráð um
kjaraskerðingar, og því hættulegt fyrir
verkalýðshreyfinguna. Þess vegna hef-
ur verkalýðshreyfingin og vinstri sinn-
ar raunar ekkert við þessa ríkisstjórn
að tala, né annað við hana að gera en
að losna við hana. Hins vegar þarf
verkalýðsaðallinn vafalaust að ræða
sitthvað við flokksbræður sína í ríkis-
stjórninni eða meðal stjórnarandstöð-
unnar, sem er ekki andvíg frekari
kjaraskerðingum. En það er önnur
saga.
Vinsældir stjórnarinnar
Eins og komið hefur fram í skoð-
anakönnun síðdegisblaðanna er þessi
ríkisstjórn sem nú vermir stólana
fádæma vinsæl, og kannski þykir
skrýtið að ríkisstjórn njóti lýðhylli á
sama tíma og kjör versna og efnahags-
málum er stefnt í óefni í fyrirsjáanlegri
framtíð. En það skýrist af'því að fólk
sér engan valkost betri. 1 almennri
stjórnmálaumræðu er ekki rætt um
sósíalíska valkosti, heldur hitt, hvort
blása skuli til skjaldbökusóknar eða
leiftursóknar gegn lífskjörum alþýðu,
og líkar þá skjaldbökusóknin betur.
Önnur ráð blasa ekki við. Verkalýðs-
íorystan sat jú lungann úr síðastliðnu
ári við samningsborð, og náði aðeins
smávægilegum kjarabótum. Þegarþær
voru svo hirtar aftur ríkti sama dáð-
leysið í herbúðum verkalýðsaðalsins,
sem sættir sig fremur við ótvíræð
samningsrof en að hefja raunhæfar
aðgerðir til að aftra þeim, og endur-
heimta það sem glatast hefur vegna
aðgerða ríkisstjórna undanfarin ár.
Verkalýðsaðallinn ber því einnig á-
byrgð á því að minna fæst fyrir launin
nú en í fyrra, og vegna þess að þetta
blasir við hverjum manni, erekki nema
von að vinsældir ríkisstjórnarinnar
komi einkum Sjálfstæðisflokknum til
góða. Verkalýðsflokkarnir sitja uppi
með svarta pétur með því að þeir hafa
og skyldur að rækja gagnvart verka-
lýðshreyfingunni, og bera þvi ábyrgð á
undanhaldi hennar, í raun og veru og í
augum almennings.
Á þennan hátt er verkalýðsaðallinn
og borgaralegu verkalýðsflokkarnir að
grafa sína eigin gröf, en verkstjórinn,
Gunnar Thoroddsen. fenginn að láni
frá íhaldinu um stundarsakir til að sjá
til þess að rétt sé að verki verið, og
gröfin hæfi hræinu. Nú er í sjálfu sér
óþarfi að harma það þó skrifræðis-
klíkurnar sem stjórna Alþýðubanda-
laginu og Alþýðuflokknum gangi fyrir
ætternistapann. Farið hefir fyrr fé
betra og grét enginn. En það er hætt við
því að verkalýðshreyfingin öll fylgi
forystunni til grafar og verði þar stödd
er úrslit ráðast á næstu árum i átökum
auðvalds og verkalýðs.
Það er mikið í húfí
Átökin sem í vændunr eru varða
fleira en krónur og aura þau snúast
urn rétt verkafólks til að gera samninga
sem síðan eru haldnir. til að njóta
menningarlífs, skikkanlegrar heil-
brigðisþjónustu, eiga kost á dagvistun,
fyrir börn sín, menntun, atvinnuöryggi
og annað því um líkt, sem fólki er
heldur gjarnt að álíta sjálfsögð og
eðlileg réttindi. En auðvaldið hefur
aðra skoðun á því. Samdráttur ríkisút-
gjaldanna er eitt af slagorðum dagsins,
hagræðing, sem býður heim atvinnu-
leysi er á dagskrá, og ailt í nafni barátt-
unnar gegn verðbólgunni. Orrustan
við ófreskju þessa mun ekki aðeins
koma niður á launaumslögum verka-
fólks, heldur og lífskjörum öllum í víð-
asta skilningi þess orðs, svo lengi sem
hún er háð af auðvaldinu einu, gegn
verkafólki og hagsmunum þess. Hér
þarf að snúa við blaðinu.
Það verður ekki til annarra leitað en
alþýðusamtakanna þegar að því kemur
fyrir fyrir alvöru að takast á við
atvinnurekendur um lífskjörin. Hitt er
jafnljóst, að núverandi forysta þeirra
mun ekki lyfta fingri gegn sókn
auðvaldsins, er henni verður ekki
frestað lengur með samsteypustjórnar-
makki og samráðsþófi. Þegar að því
kemur verður verkalýðshreyfingin að
geta varið sig, og til þess verður að
endurbyggja hreyfinguna og skapa
henni nýja forystu, sem starfar með
lýðræðislegum hætti að hagsmuna-
málum verkafólks, án tillits til viðhorfa
atvinnurekenda eða borgaralegra
framagosa. Vísir að vinstri andstöðu er
þegar til staðar innan verkalýðshreyf-
ingarinnar, og hann þarf að efla með
ráðum og dáð. Það er eina leiðin til að
forða ósigri alþýðu i átökum konrandi
ara' 14/2
Framkvæmdanefnd Fylkingarinnar
Skjaldbökusókn í stað
Leiftursóknar
Neisti 2. tbl. 19. árg. bls. 5