Verklýðsblaðið - 04.08.1930, Qupperneq 3

VERKLYÐSBIAÐIÐ
UTQ EFAN DI: JAFNAOARMAN NAFJ EIAQ lf> „Sf>ARTA~
I. árg. Reykjavik 4. ágúst 1930 1. tbl.
San KfissinKiklillslns
Merkisviðburður í sðgu íslenskrar verkalýðshreyfingar
[Höfundur þessarar greinar, Jón Rafnsson, er ein-
hver ötulasti foringi íslensks verkalýðs. Atti hann
sæti í verkfallsnefnd verklýðsfjelags Glerárþorps i
Krossanesdeilunni].
Holdö framkvæmdarstjóri.
Frá því fyrsta að hið erlenda auðfjelag tók
sér bólfestu í Krossanesi, hefir alþýða þar í
grend, sem orðið hefir að skifta við það, fundið
hag sinn þrengdan og það tilfinnanlega af völd-
um þess.
Arðránsklær þessa fyrirtækis hafa nú um
margra ára skeið, látlaust gengið um brjóst og
bak smáútvegsmanna og þá sjerstaklega verka-
lýðsins. Er þetta því athyglisverðara fyrir þá
sök, að íslensk stjómarvöld, hinir svokölluðu
„útverðir rjettlætis og laga“, hafa ár eftir ár
lagt blessun sína yfir þessar svívirðingar.
Er í því sambandi skemst að minnast sviknu
síldarmálanna, stórþjófnaðarins af útvegsmönn-
um og verkalýð, sem hin íslenska borgaralega
stjórn blessaði og gerði að lögum, eftir á, að
ógleymdum innflutningi norsku verkamann-
anna, með lágu launin, ef ske kynni að hægt
væri að skapa með því atvinnuleysi og launa-
kúgun hjer á landi, sem víðast annarsstaðar í
heiminum, sem allra fyrst. I þessu er auðvitað
íslenska ríkisstjórnin líka samsek Holdö.
Hin erlenda arðsuga í Krossanesi hefur því
í krafti íslenskrar borgaralegrar stjettar-
vitundar og samábyrgðar .og í skjóli íslensks
borgaralegs ríkisvalds fengið í friði að sjúga
og kúga íslenskan verkalýð fram á síðustu
tíma, undir forystu hr. Holdös.
Glerárþorp.
Glerárþorpsbúar eru þeir menn, sem í von
um sumar-atvinnu og sæmileg lífskjör, urðu
svo ólánssamir að reisa sér býli við Krossanes-
verksmiðjuna, undir handarjaðri Holdös. Til
skamms tíma hafa þar ekki þekst verklýðs-
samtök, enda hafa íbúar þessa þorps, manna
mest fengið að kynnast barðinu á hr. Holdö.
Sjást þar og, greinilegar en víðast annars-
staðar, fingraför arðræningjans.
Eins og við má búast varð hin langvarandi
launakúgun og vanlíðan þorpsbúa að því úr-
3. þing Sambands ungra
jafnaðarmanna
Eins og auglýst er á öðrum stað í blaðinu,
verður 3. þing sambands ungra jafnaðannanna
háð á Siglufirði, dagana 12.—15. september
næstkomandi.
Hefir hreyfing ungra jafnaðarmanna eflst
mjög nú undanfarið, ný félög hafa bæzt í hóp-
inn í ólium stærri kaupstöðum landsins. Sam-
bandið mun nú telja um 1000 meðlimi.
Mjög merk mál bíða úrlausnar á þessu þingi
ungra jafnaðannanna og mun þeirra getið nán-
ar hér í blaðinu.
lausnarefni, sem verkalýður annara staða stríð-
ir nú við með samtökum sínum. Það kom líka
á daginn. Nokkrir framtakssamir og ötulir
verkamenn tóku sig saman í vetur s. 1. og
stofnuðu
Verklýðsfjelag Glerárþorps.
Hvort framkvæmdarstjórinn Holdö hefir af
ótta við hinn unga óherta^ andstæðing ekki
viljað egna hann til baráttu, eða, að hann hefir
þá strax verið ákveðinn í að svíkja gefið lof-
orð, skal látið ósagt. En með lítilli fyrírhöfn
fékst opinbert loforð hjá honum um að greiða
verkamönnum sínum Akureyrartexta. — En
Adam var ekki lengi í Paradís, Krossanes-
verkamennimir ekki heldur.
Það kom brátt í ljós, þegar Holdö fór að
borga út vinnulaunin, að loforð hans reyndust
ljett í vasa verkamannanna. — Auðvitað hjelt
hann sjer við „gamla lagið“ og borgaði það, sem
honum sýndist, m. ö. o. sveik alt sem hann
hafði loíað. Á þessum rótum reis
Kaupdeilan.
Verkamenn undu þessu illa og sneru sjer til
stjórnar Verklýðssambands Norðurlands, sem
brá þegar við, fór með 100 manns frá Akur-
eyri út á Krossanes og stöðvaði þar alla vinn-
una. Var þar haldinn fundur undir beru lofti,
kosin nefnd til að stjórna kaupdeilunni og bera
fram kröfur verkamannanna. Fór nefnd þessi
þegar, ásamt stjóm Verklýðssambands Norður-
lands á fund Holdös til að leita samkomulags á
viðunandi grundvelli, en mætti svo dólgslegum
viðtökum af hálfu framkvæmdastjórans, að húfi
yarð við svo búið frá hverfa. Lýsti ekkert bet-
ur virðingu atvinnurekendans fyrir verka-
manninum, en einmitt framkomu Holdös að
þessu sinni.
Þá um kvöldið hjelt Verklýðsfjelag Glerár-
þorps fjölmennan fund og voru þar samþyktar
eftirfarandi kröfur á hendur Krossanesverk-
smiðjunni.
1. Akureyrartaxti fyrir alla sem vinna á
Krossanesi.
2. Norðmenn einnig á meðan þeir vinna á
íslandi. (Frh. á 4. síðu).
Krogsanessverkfallið
Hótanir Holdö
Eftir að íslensku verkamennirnir höfðu lagt
niður vinnu í Krossanesi, reyndi Holdö að kúga
norsku verkamennina, sem gert höfðu afar-
slæma samninga við auðfjelagið úti í Noregi til
að vinna. En þeir svöruðu, að þeir vildu ekki
verða verkfallsbrjótar. Hótaði Holdö þá að
greiða ekki fjölskyldum þeirra í Noregi neina
peninga og svelta þannig konur þeirra og börn.
Ennfremur hótaði hann málsókn á hendur þeiin
og fangelsisvist er þeir kæmu til Noregs.
r
Urslit landkjörsins
A hverju grundvallast
sigur Framsóknar?
Úrslit landskjörsins eru nú loks orðin kunn.
Alls höfðu 24298 menn greitt atkvæði og fjellu
atkvæðin þannig á flokkana, sem í kjöri voru:
Alþýðuflokkurinn 4893 atkv.
Framsóknarflokkurinn 7585 —
S j álf stæðisf lokkurinn 11671 —
Ógild atkvæði 73 —
Auðir seðlar 76 —
Við landkjör 1926 voru greidd 14113 at-
kvæði alls. Þá skiftust atkvæðin þannig milli flokkanna:
Ihaldsmenn og frjálslyndir samtals 6813 atkv.
Framsóknarflokkurinn 3481 —
Alþýðuflokkurinn 3164 —
Kvennalisti 655 —
Kosningaþátttakan í kaupstöðum v'ar 55%
mefri nú en 1926, en í sveitunum var hún 85%
meiri nú. Atkvæðafjölgunin skiftist þannig
milli flokkanna:
íhaldsmenn hafa aukið atkvæðamagn sitt um
ca. 70%, Framsóknarmenn um ca. 118% og Al-
þýðuflokkurinn um ca. 55%.
Kosningar við landskjör fara fram á fáheyri-
lega afturhaldssama vísu, þar sem þeir einir
hafa kosningan’jett, sem eru fullra 35 ára að
aldri. Af þessum kosningum verður því ekki
ályktað um annað en það hvemig eldri kyn-
slóðin kýs.
En það er vert að athuga það.
Það, sem sjerstaklega einkennir þessar kosn-
ing-ar er hin mikla atkvæðafjölguit Fi'amsóknar-
flokksins og hin tiltölulega litla atkvæðaaukn-
ing Alþýðuflokksins, svo að flokkurinn kemur
engum fultrúa að, að þessu sinni. Atkvæða-
fjölgun Framsóknar er miklu meiri en svarar
til aukinnar kosningaþátttöku, en Alþýðu-
flokksins iniklu minni.
Hver er ástæðan til þessa?
Framsóknarflokkurinn hefur haldið áfram
kúgunarpólitík íhaldsflokksins gagnvart verka-
lýð og fátækum bændum. Tollana hefir hann
hækkað gífurlega, ríkisvaldinu hefir hann
óspart beitt til þess að lækka verkalaunin, ríkis-
sjóðinn hafa þeir notað til þess að hlaupa und-
ir bagga með bröskurunum og fje það, sem
tekið er með nefsköttum af fátækri alþýðu
hafa þeir fengið í hendur bröskurunum sem
rekstursfje. Erlendu auðvaldi, sem teygir klær
sínar til landsins hafa þeir tekið opnum örm-
um.
Jafnframt hefir Framsóknarflokknum tekist
að vefja töluverðan hluta alþýðunnar til sjávar
og sveita í vef nýrra blekkinga undir forustu
glamrarans og skrípaleikarans, Jónasar frá
Hriflu. „Góðæristímabilið“ hafa þeir óspart
notað til að telja bændum trú um, að þeir væru
friimherjar nýrrar gullaldar með skipulagi
auðvaldsins. Þeir hafa skrafað hátt um nýjan
fjárstraum til sveitanna, um „ódýr“ lán handa
bændum, sem raunar myndu gera smábændur
að æfilöngum þrælum bankavaldsins, ef til
framkvæmdanna kæmi.