Verklýðsblaðið - 04.08.1930, Blaðsíða 6

Kreppa nálgast!
Einhver auðvaldsþjónn, sem kallar sig Z. fór
á stúfana í „Vísi“ þ. 27. f. m. með grein, er
hann kallar „Dýrtíðin“. Bendir hann þar á hið
mikla verðfall á heimsmarkaðinum og telur
upp ýmsar vörutegundir, §umar lítið sem ekk-
ert dýrari en fyrir stríð og aðrar, sem eru nú
mun ódýrari en þá.
Nú skyldu menn kanske ætla, að þessi sann-
leikspostuli myndi benda á hið hræðilega okur-
verð, sem er á þessum sömu vörutegundum hjer
á landi, þar sem vísitölur smásöluverðsins eru
enn töluvert fyrir ofan 200 (þ. e. dýrtíðin er
tvöfalt meiri en fyrir stríð), og kanske jafnvel,
að hann myndi koma með einhverjar tillögur
um að fá þessu „kipt í lag“ svo alþýða manna
gæti notið þessarar blessunar frjálsrar sam-
kepni. En síður en svo! I stað þess segir hann,
að það sje „full þörf á því, að útlenda verð-
lækkunin nái sem fyrst að verka í þá átt, að
lækka framleiðslukostnaðinn .á íslenskum vör-
um, til þess að vjer getum staðizt samkepni".
Á öðrum stað telur hann upp hömlurnar á ís-
lensku verðlækkuninni: vinnulaunin og til mála-
mynda húsaleiguna og háu vextina. Z. notar
dulmál. Haim vill lækkun vinnulauna, til þess
er greinin bersýnilega skrifuð, en talar um að
ísland verði að vera samkepnisfært, að húsa-
leigan sje há og útlendu lánin dýr.
Þessa aðferð hefir auðvaldið altaf notað til
að blekkja verkalýðinn. Rjettindi kallar það
ábyrð, fátækt áhyggjuleysi, þrælkun vinnu-
gleði, arðrán vinnuveitingu, nýlendulcúgun
vemd og þannig má lengi telja.
Auðvaldið og „vísindi“ þess, hafa búið til
tvær kenningar um nauðsyn lágu vinnulaun-
anna, sem það notar á víxl.
Þá fyrstu notar það á góðum árum. Hún
hljóðar þannig: „Vinnulaunin hjer á landi
(þetta segja þeir hver í sínu landi) verða að
lækka svo að fyrirtækin geta safnað sjóðum;
þá geta þau fært út kvíamar, og ef illæri koma
(auðvitað eingöngu af völdum náttúrunnar) þá
hafa þau varasjóði. Af þessu hafa verkamenn
engu síður hag en atvinnuveitendur“.
En þegar svo, þrátt fyrir lækkað kaup, lengd-
an vinnutíma, aukinn vinnuhraða, dýrari nauð-
synjar og hækkaða skatta, kemur kreppa og
atvinnuleysi, þá eru auðvalds„vísindin“ heldur
ekki í vandræðum. Þá koma þau með kenningu
nr. 2. Hún hljóðar þannig: „Vinnulaunin hjer
á landi verða að lækka til þess, að föðurland
okkar verði samkepnisfært. Þá getum við sigr-
að kreppuni og þegar hún er úr sögunni hækka
vinnulaunin að sjálfsögðu aftur“. Og þegar svo
tímamir batna aftur, þá kemur kenning nr. 1
fram á sjónarsviðið — þangað til síðasta krepp-
an kemur.
Og sósíaldemókratamir, sem auðvaldið og
þeir sjálfir kalla sósíalista hafa mjög svipaðar
kenningar á boðstólum. Hjer á landi sem ann-
arsstaðar telja sósíaldemókratarnir launahækk-
un því aðeins rjettmæta og mögulega, að fyrir-
tækið (eða með öðrum orðum auðvaldið) geti
„borið“ hana. Kjörorð þeirra er stjettasam-
vinna, sameiginlegir hagsmunir allra stjetta,
ræningja, og rændra.
En verkalýðurinn lætur ekki lengur auðvaldið
og umboðsmenn þeirra sósíaldemókratana villa
sjer sýn! Verkamenn í öllum löndum skilja æ
betur að eina lausnin er miskunnarlaus barátta
gegn auðvaldinu fyrir hærri launum, styttri
vinnutíma og bættum kjörum uns auðvalds-
skipulaginu er hrundið til grunna.
Verkalýðurinn skilur, að hann á einskis góðs
að vænta af auðvaldsskipulaginu og að hags-
munir hans geta aldrei samrýmst hagsmunum
arðræningja. Stjett gegn stjett!
Hin djúptæka alþjóðlega kreppa sem nú er
á öllum sviðum atvinnulífs er einnig hjer að
byrja að gera vart við sig. Bæði sjávar- og
landbúnaðarafurðir eru þegar lækkaðar stór-
kostlega í verði og þeir munu falla ennþá miklu
meir.
Það má því búast við harðvítugri sókn af
Saga Krossaoessverkfallsins, framb. af í síöu.
3. Vikuleg útborgun hjá öllum jafnt.
4. Aðeins f j elagsbundnir verkamenn fái vinnu
í Krossanesi.
Kröfur þessar voru sendar Holdö ásamt til-
kynningu um að verkamenn hefðu til taks
nefnd, sem ætíð væri reiðubúin að ræða við
hann eða umboðsmann hans um sættir, ef hann
óskaði þess. Var svar Holdös á þá leið, að hann
gengi að því að greiða íslendingum samkvæmt
Akureyrartaxta, en öllum hinum kröfunum
mótmælti hann kröftuglega. Fór hann í flæm-
ingi og vildi skjóta deilumálum þessum undir
úrskurð einhverra „óvilhallra“. Verkamenn
svöruðu og kváðust sem fyr, reiðubúnir til sam-
komulagsumleitana, en mótmæltu ákveðið, fyr-
ir sitt leyti, öllum utanaðkomandi afskiftum til
þessara mála.
Þegar svo var komið sneru verkamenn sjer
óskiftir að því nauðsynlegasta, og það var
Skipulag verkfallsins.
Á fyrsta fundi, sem verkamenn hjeldu, í
kaupdeilunni, skipuðu þeir fastar vaktir á
vinnustaðnum og vökumenn í Glerárþorpi og
Akureyri í sambandi við þær til þess að verlc-
fallsmenn gætu í tíma komist á vettvang og
varið vinnusvæðið, fyrir ágangi verkfails-
bi'jóta og hvítliða sem atvinnurekendum eni
oft svo þarfir. t sambandi við þetta var stofn-
að sjerstakt lið, sem ætíð skyldi reiðubúið til
aðstoðar ef þörf krefði. Reyndist lið þetta hið
árvakrasta allan verkfallstímann.
Verklýðsfjelögunum út um landið nær og
fjær var tilkynt kaupdeilan og hvött til sam-
úðar og samstarfs. Einnig voru gerðar sjer-
stakar ráðstafanir til að safna fjárstyrk til
handa verkfallsmönnum og sýndi það bráðlega
góðan árangur. Samúðarskeyti og peninga-
sendingar komu þegar um hæl frá Vestmanna-
eyjum, ísafirði, Siglufirði og Akureyri. Varð
hvorutveggja mikill styrkur fyrir verkfalls-
menn.
Á Akureyri var stofnuð deild úr Alþjóða-
samhjálp verkamanna, sem þegar í stað tók til
starfa í Glerárþorpi, á hinum heppilegasta
tíma. Fyrir forgöngu verkfallsmannanna voru
haldnir fundir, með sjómönnum, bæði á Akur-
eyri og Siglufirði, þar sem sjómönnum var
skýrð Krossanesdeilan og þýðing hennar fyrir
verklýðsstéttina sem heild, auk þess sem tekið
var til meðferðar hið lága síldarverð í verk-
smiðjum Siglufjarðar og samþyktar róttækar
ráðstafanir í þessu efni, ef síldarverð ekki
hækkaði. Var stemning svo góð meðal sjó-
manna, að borgurunum stóð alment ótti af.
Það sem þá var þýðingarmest og einna
merkast í skipulagningu Krossanesdeilunnar
voru hinir tíðu fundir verkamanna, sem haldn-
ir voru á hverjum degi frá byrjun hennar til
enda. Svo gaumgæfileg liðskönnun hefir aldrei
farið fram í neinu íslensku verkfalli áður.
I gegnum fundarhöld þessi gafst verkamönn-
um kostur á að kynnast öllu, frá því smæsta
meðal einstaklinganna til hins stærsta sem
varðaði félagsheildina og hina yfirstandandi
baráttu. Var því ávalt hægt að vita það með
vissu, hvaða samtakastyrk verkfallsnefndin
hafði að baki sjer allan tímann sem deilan stóð
yfir. Þetta var meginstyrkur verkfallsmanna í
Krossanesi.
Andstæðingarnir.
Þó nú því verði ekki neitað að vel hafi verk-
fallsmenn á Krossanesi búið um sig í deilu þess-
ari, er langt frá því að nokkru hafi þar verið
ofaukið, því alt hugsanlegt var reynt og eins-
kis látið ófreistað af andstæðinga hálfu, til að
hnekkja málstað verkfallsmanna.
Þegar Holdö sá að hótanir og ógnanir um
lagalegar hegningar o. fl. bitu ekki á verka-
hendi íslenskra atvinnurekenda á laun og lífs-
kjör vei’kalýðsins og fátækra bænda. Það ríður
því á því, að íslenskur verkalýður efli samtök
sín. Fyrsta sporið í þá átt að skapa örugt vígi
gegn kúgunarsókn auðvaldsins verður því að
vera betri skipulagning verkalýðssamtakanna,
— stofnun óháðs verkalýðssambands.
mennina, fór hann ýmsar aðrar leiðir. Meðal
annars ljet hann unga og gamla sjálfstæðis-
menn bera það út meðal verkamanna, að ef
þeir ekki slökuðu til á kröfum sínum, myndi
hann hverfa af landi burt með atvinnuveg sinn,
og þeir þá standa atvinnulausir!! eftir.
Ennfremur reyndu borgaramir eins og hægt
var að æsa sjómenn upp til andúðar gegn verk-
fallsmönnum í Krossanesi*) með það agn á odd-
inum, að þeir væru valdir að hinu lága síldar-
verði í verksmiðjum á Siglufirði. Auk þess
reyndu bæði borgarar og smáborgarar, með
það fyrir augum að koma ágreiningsefnunum
inn í samtök verkamanna, að fá einstaka fje-
laga til að hallast að hugmyndinni um ríkis-
sáttasemjara í kaupdeilunni, og tala máli þess
á fundum. En þetta var einnig árangurslaust.
Ríkissáttasemjari! Verkamenn afneituðu alger-
lega fyrir sitt leiti öllum ríkisafskiftum til
þessara mála, en lögðu því meira kapp á að
tryggja samtök sín og gera þau að því afli sem
þeir mættu treysta á. Reyndar sendu þeir að
lokum mann á fund sáttasemjara eftir marg-
ítrekaðar óskir Holdös og sáttasemjara sjálfs,
þó með því skiiyi'ði, að það yrði hvorki á kostn-
að fjelagsins eða þess sem sendur yrði og með
þeim ummælum, að það væri ekki að neinu
leyti í þágu verkamanna. Það að verkamenn
ljetu það dragast svo mjög, að senda mann á
fund sáttasemjarans, varð til þess að hags-
munir Holdös ráku svo miskunnarlaust á eftir,
að gengið var í öllum meginatriðum að kröfum
verkamanna. Sáttasemjari ríkisins gat því
ekki að þessu sinni komið atvinnurekandanum
að tilætluðum notum.
Niðurlag.
Vafalaust mun kaupdeila þessi vera ein
hihna merkustu sem háðar hafa verið hjer á
landi. Ber margt til þessa:
í fyrsta lagi það, að verkfallið sjálft snýst
ek;ki, þegar fram í sækir, um launakjör hinna
íslensku verkamanna, heldur útlendinganna og
forgangsrjett hinna fjelagsbundnu verkamanna
til atvinnunnar í Krossanesi.
1 öðru lagi það, að skipulagning verkfallsins
er að ýmsu leyti sú besta sem þekst hefir hjer
á landi og er það fyrir það lærdómsrík og eftir-
breytnisverð fyrir íslensk verklýðssamtök yfir-
leitt.
Á vinnustaðnum sjálíum var kosin verkfalls-
nefnd til að stýra deilunni í samvinnu við Verk-
lýðsfjelag Glerárþorps og Verkalýðssamband
Norðurlands. í nefnd þessa voru kosnir íslend-
ingar og Norðmenn, fj elagsbundnir og ófie-
lagsbundnir verkamenn. Allir verkamenn í
verksmiðjum, án tillits til þjóðernis eða hvort
þeir voru í verklýðsfjelagi eða ekki, tóku þátt
í kosningunni.
Árangurinn af fyrirkomulagi þessu varð
hinn besti, sem á verður kosið. Með þessu vanst
það, að allir verkamennimir, undantekningar-
laust, stóðu skilyrðislaust saman; 1 öllum atrið-
um og árangurinn varð sá eftirá, að nú er
hver einasti verkamaður í Krossanesi, hvort
sem hann er Norðmaður eða íslendingur, með-
limur í Verklýðsfjelagi Glerárþorps.
Enda þótt að. samúðarvottanir hinna ýmsu
verkalýðsfjelaga úti um landið hafi orðið
verkfallsmönnunum í Eirossanesi mikill styrk-
ur, bar þó tilfinnanlega á ýmsum örðugleikum
sem óneitanlega stafa af hinu ófullkomna
skipulagi alþýðuhreyfingarinnar á íslandi,
vöntun verkalýðssambands.
Alþýðusamband Islands gat ekki birtst verk-
fallsmönnum í Krossanesi greinilegar í eymd
sinni, en einmitt í skeytum frá stjórn þess og
Ólafi Friðrikssyni, sem í krafti sinnar eigin
persónu, ætlaði að stjórna verkfallinu á Krossa-
nesi úr Reykjavík.
Skeyti þessi eru birt á öðrum stað í blaðinu.
—--------— Jón Ráfnsson.
*) (Sbr. skrif Morgunblaðsins hjer. — Ritn.).
„Verklýðsblaðið". Ritstjórn: Ritnefnd „Spörtu“. —
Abyrgðarm.: Brynjólfur Bjarnason. — Kemur út á
bverjum mánudegi. Árg. 5 kr., í lausasölu 15 au.
eintakið. — Utanáskrift blaðsins: Verklýðsblaðið,
P. 0. Box 761, Reykjavík. — Prentsmiðjan Acta,