Verklýðsblaðið - 16.09.1930, Page 3

Ríkisauðvaldið ógnar verkalýðnum
Tilhneíáingar til íasisma hjá ríkisstjórninm
Jónas frá Hriflu hótar verkbanni gegn verkaíýðnum
Ræða dómsmálaráðherra 5. september og aðdragandí hennar
i
5. sept. afhenti ríkisstjómin hina nýbyggðu
síldarolíuverksmiðju á Siglufirði. Var um leið
haldið hóf mikið til minningar um athöfn þessa
og hundruðum manna boðið. Kom dómsmála-
ráðherra með varðskipið „Ægir“ fullt af fólki
frá Eyjafirði og víðar, mestmegnis hreintrúaða
Framsóknarmenn, og mun liðssöfnuður þessi
hafa átt að skjóta siglfirskum verkalýð skelk í
bringu og um leið tryggja ræðu þeirri, er dóms-
rnálaráðherrann ætlaði að halda, sæmilegan
hljómgrunn.
Hvort veizla ríkisstjórnarinnai’ og hin hátíð-
lega vígsla hefir átt að reyna að dylja hneyxli
það, sem afhending ríkisstjómarinnar á verk-
smiðjunni er, skal ósagt látið. Ríkisstjórnin
átti að vera búin að byggja þessa verksmiðju
í júnílok og afhenda, svo hún gæti þá þegar í
stað tekið til óspiltra málanna, að taka á móti
síld. En ríkisstjómin hefir verksmiðjuna ekki
til fyrr en mánuði of seint, síðast í júlí. Afleið-
ingin verður sú, að bræðslueigendumir fá að
leika lausum hala og pína bræðsluverðið niður
fyrir allar hellur, allt niður í 2 krónur, — allt í
skjóli þess, að -ríkisverksmiðjan ekki gat tek-
ið á móti. Tap sjómanna og útgerðarmanna á
þessari hneyxlanlegu töf skiftir hundruðum
þúsunda króna. Og tap ríkisverksmiðjunnar
beinlínis er líka geysimikið. En nú er svo kom-
ið, að hún hefir aðeins fengið 60,000 mál, en
átti að taka á móti 120,000 málum. Allur rekst-
mrinn verður því óeðlilega dýr. Og ofan á þetta
bætist að síldarolía verksmiðjunnar liggur öll
óseld og mun iUseljanleg, fyrst ekki var hugsað
um að gera neina fyrirframsamninga við síld-
arolíukaupendur erlendis. Ríkisstjóminni mun
því ekki af veita, að reyna að dylja alla með-
ferð sína á þessu máli.
Nokkra áður en vígslan átti fram að fara
kom til Siglufjarðai’ flokkur símalagninga-
manna, til að vinna þar. Hafði hann smánar-
kaup það, sem ríkið yfirleitt greiðir óbreyttum
verkamönnum. Var það allt niður í kr. 1.00 um
tímann,- enginn kaffitími og eftirvinna óákveð-
in. Var það því hreint brot á taxta Verka-
mannafélags Siglufjarðar, ef flokkurinn hefði
unnið þar fyrir þetta kaup. Stöðvaði því stjórn
Verkamannafélagsins vinnuna og tilkynnti at-
vinnumálaráðaneytinu, að yrði taxtým brotinn
af ríkisvaldinu við símalagninguna, yrði hafið
samúðai’verkfall gegn ríkisstjóminni við
bræðsluverksmiðjuna. Lét ríkisstjórnin undan
síga og var aðeins unnið við símalagninguna af
þeim mönnum, er fengu fullan taxta félagsins.
Alræðisherranum frá Hriflu mun hafa þótt
þessi málalok ósigur fyrir ríkisstjómina og á-
kvað að sýna, að sagan skyldi ekki enduitaka
sig hvað þetta snerti. Hélt hann svo ræðu sína
hina miklu, sem orðin er nú allsöguleg og mun
sett á bekk með glamur- og hótunarræðum
Mussolini hins ítalska, dómsmálaráðheiTanum
til lítils heiðurs.
I ræðu þessari lýsti Jónas frá Hriflu því yfir,
að yrði verksmiðjan stöðvuð af völdum verka-
lýðs, myndi hún að öllum líkindum fá að standa
kyrr heilt ár, svo verkalýðurinn fengi almenni-
lega á því að kenna, að reisa sig gegn ríkisvald-
inu. Kvað hann ríkisstjómina myndi snúast
skarplega gegn verkalýðnum, ef hann dirfðist
að ráðast á fyrirtæki hennar, og tók sér í munn
orð Lofts hins ríka, að fyrir hvem einn, sem
drepinn yrði af þeirra mönnum, myndu 3 drepn-
ir á móti.
Þar sem það hefir verið látið í veðri vaka af
ríkisstjóminni sjálfri, að hún væri frekar vin-
veitt verkalýðnum, og Alþýðusambandsþingið
síðasta taldi hana ekki beinlínis fjandsamlega
verkalýðnum, en íhaldsblöðin í heimsku sinni
telja hana á bandi kömmúnista, — þykir hlýða
að rannsaka gerr hinar þjóðfélagslegu orsakir
til þeirrar „stefnu“, er Jónas nú boðar, og ýms-
um þeim, er minna þekkja til, muni þykja
stefnubreyting.
Þróun ríkisauðyaldsins á Islandi
Hið eftirtektarverðasta við þróunina í at-
vinnu- og fjármálum íslands síðan 1927 er hinn
geysilegi vöxtur ríkisauðvaldsins (Stats-kapi-
talismans). Ríkið sem slíkt hefir síðan flokkur
einkaauðvaldsins, íhaldsflokkurinn, beið lægri
hlut við kosningai'nar 1927, lagt undir sig fleiri
og fleiri svið atvinnumálanna. Auk þess sem
ríkisvaldið áður hafði póst- og síma, vegalagn-
ingar, brúargerðir o. fl., og greiddi verkalýðn-
um við þær atvinnugreinar hin alkunnu smán-
arlaun, hefir það nú bætt við sig síldarsölunni,
áburðarsölunni og útvarpstækjum, teygt sig
inn á síldarolíu og lýsisframleiðsluna og aukið
skiþakost sinn. En það sem kórónar þó allt er
að ríkið nú hefir í shmm höndum allar þrjár
bankastofnanir landsins og er þar með alvaldt
í höfuðvígi auðvaldsins, bönkunum, sem nú eru
miðstöð alls atvinnulífsins. Hefir þetta geysi-
þýðingu, þvi meirihluti allrar framleiðslu á ís-
landi er rekinn með lánsfé bankanna. Má því
óhætt telja að með því að ná yfirtökum á
bönkunum, hafi auðvaldið íslenzka komist inn
á hæsta og síðasta þróunarstig auðvaldsþjóð-
félagsins, stig fjármálaauðmagnsins (Finans-
kapitals) og ríkisauðmagnsins.
Með þessu móti er ríkisstjórnin íslenzka
orðinn lang veigamesti aðiljinn í öllum atvinnu-
málum og þá um leið í launadeilumálum.
Ennfremur er ríkisvaldið orðið mjög svo á-
byrgt út á við fyrir öllum skuldum lands-
manna, eins og viðurkennt var með hinni
hneyxlanlegu afgreiðslu íslandsbankamálsins í
vetur. Um leið er ríkisvaldið orðið háð hinu er-
lenda fjármálaauðmagni, sem einnig er tengt
ýmsum öðrum böndum við íslenzkan atvinnu-
rekstur, sem greinilega var bent á nýlega hér
í blaðinu.
Nú er það orðið ríkisstjórnin, sem með ríkis-
bönkunum sem verkfæri, þarf að krefja inn
blóðskattinn, sem íslenzk alþýða borgar árlega
í mynd okurvaxta af lánunum. Nú er það rík-
isstjórnin, sem að síðustu ber ábyrgðina á því
að atvinnuvegir landsins ekki kikni undan ok-
urgjöldunum til lánardrottnanna og glundroða
þeirra sjálfra. Þess vegna verður ríkisstjórnin
beint og óbeint stórvægilegasti aðiljinn í launa-
deilu verkalýðs og sjómanna.
Ríkisstj ómin hlýtur því að koma fram sem
vörður auðvaldshagsmunanna, sem erindreki
erlenda fjármálaauðmagnsins, sem foringi at-
vinnurekendanna í launadeilunni við verkalýð
Islands.
Og ríkisstjómin kom þannig fram opinber-
lega og grímulaust í ræðu Jónasar frá Hriflu,
sem nú hefir verið greint frá.
Þær ástæður, sem nú knýja stjómina til að
kasta grímunni og koma opinberlega fram sem
harðvítugur andstæðingur verkalýðsins, eru
ef tirfarandi:
Heimskreppan hefir nú teygt hrammana yf-
ir ísland. Allar framleiðsluvörur falla stórum í
verði og óseldar byrgðir safnast fyrir, sem
jafnvel geta orðið óseljanlegar, ef þær liggja
uns nýja framleiðslan kemur á markaðinn. 1.
ág. 1930 voru fiskbyrgðirnar 254,271 þurr
skippund, en 196,483 á sama tíma 1929.
Bankarnir hafa lánað út á allan fisk sem
liggur. Ríkið á því beinlínis háar fjárupphæðir
í fiskinum, auk þess sem meginhlutinn af tekj-
um þess, er imdir sölunni kominn. Falli fiskur-.
inn áfram í verði, hljóta atvinnurekendur að
reyna að velta verðfallinu yfii; á verkalýð og
sjðmenn með lækkuðum vinnulaunum og iægra
blautfisksverði. Bankar ríkisins eiga rnikið af
fjármagni sínu undir því að þessi launalækkun-
artilraun takist — og verða því sem endranær
atvinnurekendum hjálpanlegir til að brjóta
samtök verkalýðsins á bak aftur og lækka laun-
in — jafnvel með langvarandi verkbanni. Það
getur jafnvel borgað sig fyrir stóratvirmurek-
andann mikla — íslenzka ríkið — að stöðva
útgerð eða framleiðslu um nokkurt skeið, til
þess að geta eyðilagt samtök verkalýðsins um
lengri tíma.
Og það hótar Jónas frá Hriflu að gera — t.
d. loka síldarbræðslunni heilt ár -- ef verka-
lýðurinn ekki reynist auðsveipur.
Sama gildir vafalaust um vegalagningar og
slík verk. Ríkisstjómin myndi eftir þessari yf-
irlýsingu dómsmálaráðherrans ekki hika -við
að láta þá vinnu niður falla um eitt ár, frekar
en láta undan verkalýð.
Og með þessu myndi ríkisstjórnin slá tvær
f lugur í einu höggi: kúga verkalýðinn og spara
útgjöld fyrir ríkið, sem yrði vafalaust all að-
þrengt meðan kreppan stæði yfir.
Hinsvegar er það mjög þægilegt fyrir ríkis-
stjórnina að hóta að svelta verkalýðinn til að
láta undan, því hún hefir um leið skatt- og
tollálöguvaldið gegnum Alþingi, til að ryja fá-
tæka alþýðuna fyrir ríkissjóðinn að því litla,
er hún gæti fengið sér í vinnulaun annars-
staðar.
Hafi nú einhverjir verkamenn gert sér vonir
um að ríkisauðvaldið með Framsóknarráðu-
neytið sem framkvæmdastjóm sína, myndi
verða verkalýðnum vinveittara en gamla í-
haldið, þá ætti Jónas frá Hriflu nú að hafa fu!l-
komlega eyðilagt þær tálvonir. Minnsla kosti
var einn helzti foringi íhaldsins á íslandi, Jón
Ólafsson, forstjóri annars mesta auðfelags
landsins, „Alliance“, og bankastjóri Otvegs-
bankans, — ekki lengi að skilja yfirlýsingu
Jónasar og samsinna henni og vitna í hana ein-
mitt um verkbannshótunina í ræðu, sem hann
hélt á eftir. Og allt íhaldið á Siglufirði hefði
óðar kosið Jónas sem fulltrúa sinn á þing, ef
kosningar hefðu farið fram daginn eftir veizl-
una. Svo hrifið var það.
Bardagaaðferð-ríkisauðvaldsins
Á því stigi', sem auðvaldsþróunin nú stendur
ei það ein helzta skylda allra sannra foi’víg-
ismanna verklýðshreyfingarinnar, að vekja eft-
irtekt verkalýðsins á hinni hættulegu aðstöðu
hans og reyna að sameina hann einkum gegn
voldugasta andstæðingnum, ríkisvaldinu, sem
nú kemur fram sem miskunnarlaust ríkisauð-
vald.
Reynir nú mjög á hve rétta skoðun jafnað-
armenn hafa á ríkisvaldinu og hlutverki ^þess.
Kommúnistar líta eins og allir Marx-sinnar á
ríkisvaldið sem framkvæmdavald yfirráðastétt-
arinnar og kemur það greinilega frain sem
slíkt nú. Sosialdemókratar, eins og aðrir borg-
aralegir umbótamenn, líta á ríkisvaldið sem
eitthvað óháð stéttunum, sem eitthvert afl, er
standi þeim ofar. Reynir nú á hvor skoðunin