Stúdentablaðið - 14.12.1976, Qupperneq 2

2
Stúdentablaðið

•
Pólitiskur rógur hefur allia tiö ver-
iö snar þáttur i islenskri menn-
ingarumræöu. Hann hefur heltek-
iöskriöbenta um bókmenntir sem
margir hafa lifaö á flokkunum
meö skipunarbréf uppá vasann
um aö brennimerkja suma
höfunda, en hefja aöra til skýj-
anna þrátt fyrir misjafnt gildi
verka þeirra frá bókmenntalegu
sjónarmiði. Þetta hefur einkum
veriö áberandi hjá þeim kyn-
slóöum sem hlutu sina eldskfrn i
kalda striöinu og hafa siöan búiö
við kaliö hjarta og skerta sjón.
ömurlegasta dæmiö um slík skrif
var hinn frægi þrikantur Morgun-
blaðsins, Matthias — Jóhann —
Guðmundur Hagalin. Siðboruö
fóstur þessa hugsunarháttar hef-
ur staöið Háskólanum nærri i tvö
ár — Hannes Hólmsteinn Gissur-
arson. I honum má sjá margar
helstu öfgar sem borgaralegt
afturhald hefur alið meö sér allt
frá þvi aö stéttin kom undir sig
fótunum á landinu i upphafi
aldarinnar. Maöur verður þvi
hálfhlessa þegar Vaka bætir við
sig lærisveinum á þessu sviöi og
þaö heldur efnilegum, og þeir
koma Ur röðum þeirra manna
sem hafa alist upp viö þann
gróskumikla akur sem popp og
rokktónlistin er. Ólafur Helgi
Kjartansson átti i siöasta Vöku-
blaði siðu sem bar yfirskriftina
tónavaka. ölafur er maöur vel aö
sér i lágmenningarfyrirbærinu
rokki. Hann hefur um árabil
hlustað á þessa tónlist og er ugg-
laust sá fylgismanna Vöku sem
best vit hefur á þeim hlutum.
Samt fellur hann i þá gryfju aö
láta beita sér fyrir flokkshags-
munina og skrifar þar niögrein,
um popp og pólitik, sem beinist aö
einni ákveðinni hljómplötu og
markaönum, Fráfærum Þokka-
bótar.
f upphafi máls sins fjallar Ölaf-
ur mjög almennt um fjölmiðilinn
hljómplötu. Hann tekur til dæmis
um nýtingu manna á poppi i póli-
tiskum tilgangi, þaö þegar for-
setaefni bandarisk nota sér lista-
menn úr bransanum sér til aug-
lýsingar. Þar feilar hann reynd-
ar. Ameriskir hafa ekki notað sér
popp beint i pólitiskum tilgangi.
Hinsvegar hafa þeir notað sér þá
auglýsingu og umtal sem er i
poppiönaöinum bandariska til aö
fá einni myndinni fleira af sér i
pressuna. Það er tilað reyna færa
bandariskri æsku heim sanninn
um það að þeir standi nú nálægt
þvi fólki sem hefur aö yrkiséfnum
manngæsku, frið og bræðralag.
Pólitiskir textar eru annað og
meira.
Ólafur segir: „Visnasöngvarar
margir eru pólitiskir og syngja
um þaö i ijóöum sinum og lögum
en viröast ekki ná verulegum vin-
sældum fyrir”. Lesandinn á aö
draga þá ályktun aö þaö sé vegna
þess að áheyrendum almennt liki
ekki við slik yrkisefni. Og áfram
heldur hann og tilkynnir lesand-
anum aö þaö séu nú helst vinstri
sinnar sem leggi i þessa óhæfu.
Þessi fullyrðing Ólafs er i senn
rétt og röng. Það eru einkum
vinstri sinnaöir og róttækir lista-
menn sem hafa gætt poppiö póli-
tiskri dýpt. Þetta er meira en það
,,aö lýsa frati á kerfið”. í mörg-
um löndum Evrópu gefur um ára-
tugi veriö starfandi hreyfing
trúbadúra sem hafa lagt lif sitt i
það aö gæöa dægurlagiö pólitisku
inntaki. Hitt er rangt að þeir nái
ekki vinsældum þó alþjóðlega
skipulagöir dreifingaraöilar sjái
sér hag i þvi að taka þá i sina
arma. ólafur rekur fullyröingu
sina um vinsældir ofan i sjálfan
sig meö þvi dæmi sem hann tekur
siðar i greininni um Wolf Bier-
mann og þann ótta sem austur
þýska stjórnin ber fyrir þessum
mæta söngvara. A siöustu árum
hefur CBS i Vestur-Þýskalandi
gefiö Biermann út og staöið þann-
ig að kynningu þessa róttæklings
vestantjalds.
Ekki vegna þess aö þeim liki
skoöanir hans, heldur vegna þess
að hann selst grimmilega. Lista-
maður sem hefur jafnmikiö vald
á túlkun sinni og boöskap, og
hann er sko pólitiskur, hann á er-
indi á markaö i allri Evrópu.
Ólafur ræöir siðan nokkuö um
efnismeðferð i pólitiskum text-
um. Hann tekur dæmiö af
Sóleyjarkvæöi Jóhannesar. Þaö
er aö hans áliti „flokkspólitisk
plata” (hvaöa flokkur ætli þaö
sé?) Og hann kvartar yfir þvi að
ekki „sé reynt aö sjá hlutina frá
báöum hliöum”. Eins og þaö eigi
að skrifa pólitiska texta meö jafn-
ræöi i huga milli þeirra sjónar-
miða sem veriö er að ota gegn
hvoru ööru? Attu Stones ’68 aö
hafa millivers i Street fighting
man sem kynnti sérstaklega við-
horf Dalys borgarstjóra i
Chicago? Eöa Dylan i Idiot wind,
átti hann aö skrifa nokkur erind-
anna sem varnarræðu fyrir
glæpakliku Nixons? Það ættu
jafnvel aö vera takmörk f yrir þvi
hvaö menn leyfa sér aö vera rugl-
aöir og rökvilltir i Vökublaöi,
Ólafur.Ogþarna ertu aö koma aö
meginefni greinar þinnar, semsé
Fráfærum Þokkabótar. „í plötu-
flóðinu áriö 1976 skjóta upp kollin-
um plötur sem flytja sama ein-
hliöa pólitiska boöskapinn, þrátt
fyrir þaö aö flytjendur reyna aö
sverja af sér allan pólitiskan lit.
Hvers vegna reyna þeir slikt?
Verkin hljóta aö tala sinu máli.
Ha.ttan er alltaf sú aö um leið og
flytjendur tónlistar hafa fengiö á
sig ákveöinn pólitiskan stimpil
missi þeir andpólitlska aödáend-
ur, nema þvi aöeins aö flutningur
þeirra sé þess betri og boðskapur-
inn ekki óþarflega stingandi.”
Þaö er þó gott aö vita aö þér þótti
boöskapur áf Fráfærum Þokka-
bótar „óþarflega stingandi”. Eg
þykist vita aö þér hafi þótt
flutningurinn mjög góöur. Hvort
tveggja vitnar um þaö aö þér sé
enn bata von. Tónlist eins og á
plötuÞokkabótargetijafnvel haft
þar eitthvað um að segja.
„Eitt viröist einkennandi og þaö
er, aö meöan háöiöog skopskyniö
situr I fyrirrúmi i textunum, þá
velta hlustendur þvf ekki svo
mjög fyrir sér hvert hiö raun-
verulega inntak texta kann aö
vera. En þegar liturinn sést
greinilega, ákveðinn boöskapur
veröur rikjandi, þá kaupa menn
það sem þeir vilja helst heyra
sjálfir. Þessi orö má ekki skilja
svo aö pólitiskar plötur séu siöri
aö tónlistarlegum gæöum en aör-
ar. En stundum velti ég þvi fyrir
mér hve margir af þeim sem eiga
og hlusta á Litla kassa meö
Þokkabót hafi Fráfærur i plötu-
skápnum sinum.”Dómur þinn er
þvi á þá leiö: Liturinn sést greini-
lega, verkið telst gott aö tón-
listarlegum gæöum háö og skop-
skyn er ekki i þeim ákveöna boö-
skap sem er rikjandi. Menn eiga
aö kaupa þaö sem þeir vilja, helst
heyra sjálfir. Og i þessu tilviki,
er verið aö ræða um Þokkabót og
Fráfærur, Þaö vantar aöeins
áskorun til .liesenda Vöku-
blaðsins: Kaupiö ekki þessa
plötu: Og ég efa ekki að þessum
boðum hefur stór hópur náð. Þú
minnist ekki á aö platan hafi aö
geyma fleiri verk, en það sem
tekur herinn fyrir. Þú veltir
ekkert fyrir þér þeim efnistökum
sem eru i þvi verki. Og ég er
hræddur um að ef þú hefðir leyft
þér þann munaö aö kryfja verkiö
frá þeim forsendum sem þú gefur
þér um Sóleyjarkvæöi, sem ég
reyndar skil ekki, þá heföi riiöur-
staða þin að nokkru orðið önnur.
Sannleikurinn er nefnilega sá aö i
Fráfærum situr háö og skopskyn i
fyrirrúmi ásamt mjög mann-
legum almennum viöhorfum til
hers og striðsvéla. Þokkabót tekst
að vinna sina pólitisku sann-
færingu svo vel i texta og lög, aö
enginn sem hlýðir á plötuna með
hreinum hug getur neitaö þeim
boðskap sem hún hefur að flytja.
Þetta er afturhaldinu i landinu
vel ljóst. Hættan af verkinu er
mikil. Það er áróðurslega sterkt.
Þvieru öll meðul notuö til þess að
þegja plötuna I hel. Hana má ekki
spila i Utvarpi af þeim orsökum,
enda forðast morgunútvarps-
mafian það aö leggja nál á Frá-
færur. Sama er að segja i
Mogganum. Herleiðing blaöa-
manna þar er svo algjör að þeir
hafa ekki einu sinni skrifað
tónlistarkritik um plötuna. Og
siðan kemur þú á eftir meö þitt
tillegg, tjaslar saman i langa
grein litt yfirveguöum skoðunum
og fullyrðingum meö fyrirfram
ákveðinni niðurstööu. Þaö er
litur. Ákveöinn áróöur. Menn eiga
ekki aö hlusta eftir ööru en þeir
vilja heyra sjálfriOg um leiö
vísar þú fólki frá þeirri hljóm-
plötu sem er stærsta tónlistarlegt
tillegg i okkar poppi til þess og
ætlast liklega til aö það kaupi sér
eitthvaö af draslinu I staðinn.
Kannski er þaö eölilegt aö þú
eigir um sárt aö binda. Þú ert
hernámssinni, styöur rikjandi
efnahagskerfi á landinu. Þér þyk-
irboðskapur á Fráfærum „óþarf-
lega stingandi”. Eg held því aö
þér sé hollast aö setjast niður við
græjurnar þinar eitt kyrrt kvöld
og renna i gegn þessari ágætu
plötu. Þaö verður erfitt fyrir þig
aðafneita boöskapi hennar, nema
þú sér oröinn svo forstokkaöur aö
þin flokkspóiitik neiti þér aö
vega og meta af þeirri marg-
nefndu skynsemi, umburöarlynd-
inu og samvisku ykkar Vöku-
manna. Tónlistarsmekk þinum
treysti ég. En hafðu ekki þaö aö
leiðarljósi sem stýröi penna þin-
um i grein þinni. „Kannski er
von, Kannski er glæta.”
pbb
Styrkir til háskólanáms í Noregi
Norsk stjórnvöld hafa tilkynnt aö þau bjóöi fram i lönd-
um sem aðild eiga að Evrópuráðinu fjóra styrki til há-
skólanáms i Noregi háskólanáms I Noregi háskólaárið
1977-78. — Ekki er vitaö fyrirfram hvort einhver þessara
styrkja muni koma I hlut islendinga. — Styrkir þessir eru
eingöngu ætlaöir til framhaldsnáms viö háskóla og eru
veittir til niu mánaöa námsdvalar. Styrkfjárhæöin er
2.200. - n. kr. á mánúöi, auk allt aö 1.500.- n. kr. til nauð-
synlegs ferðakostnaðar innan Noregs.
Umsækjendur skulu hafa góöa þekkingu á norsku eöa
ensku og hafa loklð háskólaprófi áöur en styrktimabil
hefst. Æskilegt er aö umsækjendur séu eigi eldri en 40 ára.
Umsóknir um styrki þessa skulu sendar til:
utanrikisdepartementst Kontoret for kulturelt samkvem
meö utlandet Stipendiesksjenen
N-Oslo-Dep„ Norge,
fyrir 1. apríi 1977 og lætur sú stofnun I té frekari upplýs-
ingar.
Menntamálaráöuneytiö,
29. september 1976.
Styrkir til háskólanáms í Frakklandi
Frönsk stjórnvöld hafa tilkynnt aö þau bjóöi fram I lönd-
um sém aöild eiga aö Evrópuráöinu 10 styrki til háskóia-
náms I Frakklandi háskólaáriö 1977-78. — Ekki er vitaö
fyrirfram hvort einhver þessara styrkja muni koma I hlut
islendings. — Styrkir þessir eru eingöngu tlaöir til fram-
haldsnáms viö háskóla og eru veittir til niu mánaöa náms-
dvalar. Styrkfjárhæöin er 1.000 franskir frankar á mán-
uöi, auk ferðakostnaður frá Frakklandi aö námi loknu.
Umsækjendur skulu hafa lokiö háskóiaprófi áöur en
styrktimabil hefst og hafa nægilega þekkingu á franskri
tungu.
Umsóknir um styrki þessa skulu sendar menntamála-
ráöuneytinu, Hverfisgötu 6, Reykjavlk, fyrir 15. janúar
1977.
Menntamálaráöuneytiö,
8. desember 1976.
Styrkir til háskólanáms á italíu
ttölsk stjórnvöld hafa tilkynnt aö þau bjóöi fram I lönd-
um sem aöild eiga aö Evrópuráðinu fimm styrki til há-
skólanáms á ttallu háskólaáriö 1977-78. — Ekki er vitað
fyrirfram hvort einhver þessara styrkja muni koma I hlut
islendinga. — Styrkir þessir eru eingöngu ætlaöir til fram-
haldsnáms viö háskóla og eru veittir til 12 mánaöa náms-
dvalar. Styrkfjárhæöin er 150.000 Hrur á mánuöi auk þess
sem feröakostnaöur er greiddur aö nokkru.
Umsækjendur skulu hafa góöa þekkingu á frönsku eöa
ensku, eigi vera eldri en 35 ára og skulu hafa lokið há-
skólaprófi áöur en styrktimabil hefst.
Umsóknir um styrki þessa skulu sendar menntamála-
ráöuneytinu, Hverfisgötu 6, fyrir 15. febrúar 1977.
Menntamálaráöuneytiö,
8. desember 1976.
Styrkur til háskólanáms í Hollandi
Hollensk stjórnvöld bjóöa fram styrk handa Islendingi
til háskólanams I Hollandi háskólaáriö 1977-1978. Styrkur-
inn er einkum ætlaöur stúdent sem kominn er nokkuö
áleiöis I háskólanámi eöa kandidat til framhaldsnáms.
Nám viö listahásóla eöa tónlistarháskóla er styrkbær til
jafns viö almennt háskólanáms. Styrkfjárhæöin er 950
flórinur á mánuöi I 9 mánuöi og styrkþegi er undanþeginn
greiöslu skólagjalda. Þá eru og veittar allt aö 300 flórinur
tilkaupa á bókum eöa öörum námsgögnum og 300 flórinur
til greiöslu nauösynlegra útgjalda I upphafi styrktimabils-
ins.
Nauösynlegt er aö umsækjendur hafi gott vald á holl-
ensku, ensku, frönsku eöa þýsku.
Umsóknir um styrki þessa, ásamt nauösynlegum fyigi-
gögnum, skulu hafa borist menntamálaráöuneytinu,
Hverfisgötu 6, Reykjavik, fyrir 6. janúar n.k. Umsókn um
styrk til myndlistarnáms fylgi ljósmyndir af verkum um-
sækjanda, en segulbandsupptaka, ef sótt er um styrk til
tónlistarnáms. — Sérstök umsóknareyöublöö fást I ráöu-
neytinu.
Menntamálaráöuneytiö,
3. desember 1976.
Styrkir til háskólanáms eða rannsóknarstarfa
i Finnlandi
Finnsk stjórnvöld bjóöa fram styrk handa islendingi til
háskólanáms eöa rannsóknarstarfa I Finnlandi námsáriö
1977-78. Styrkurinn er veittur tii nlu mánaöa dvalar frá 10.
september 1977 aö telja og er styrkfjárhæöin 1.000 finnsk
mörk á mánuöi.
Þá bjóöa finnsk stjórnvöld einnig fram eftirgreinda
styrki er mönnum af öllum þjóöernum er heimilt aö sækja
um:
1. Tiu fjögurra og hálfs til niu mánaöa styrki til náms I
finnskri tungu eöa öörum fræöum er varöa finnska
menningu. Styrkfjárhæö er 1.000 finnsk mörk á mánuði.
2. Nokkra eins til tveggja mánaöa styrki handa visinda-
mönnum, listamönnum og gagnrýnendum til sérfræöi-
starfa eöa námsdvalar I Finnlandi. Styrkfjárhæö er
1.300 finnsk mörk á mánuði.
Umsóknum um alla framangreinds styrki skal komiö til
menntamálaráðuneytisins, Hverfisgötu 6, Reykjavik, fyr-
ir 5. janúar n.k. Umsókn skal fylgja staöfest afrit prófsklr-
steina, meömæli og vottorö um kunnáttu i finnsku,
sænsku, ensku eöa þýsku. — Sérstök umsóknareyðublöö
fást I ráöuneytinu.
Menntamálaráöuneytiö,
10. nóvember 1976.