Stúdentablaðið - 14.12.1976, Qupperneq 5

Stúdentablaðið
5
Ræða 1. desember
Jósep
Kristjánsson,
sj ómaður
Auðvaldsheimurinn er nú að
hrista af sér timburmenn
fyrstu almennu efnahags-
kreppunnar frá striðslokum.
Ljóst er, að islenskri borgara-
stétthefur tekist mun betur en
stéttabræðrum sinum i þróuð-
um auðvaldsrikjum að velta
kreppuvandræðum sinum yfir
á herðar verkalýðsstéttarinn-
ar.
Nú þegar timabundinn upp-
sveifla hefur stóraukið gróða
borgarastéttarinnar, vaxandi
baráttugleði gætir meðal
launafólks, kröfu um bætt kjör
og minni vinnuþrælkun verða
háværari og ASt hefur þing,
þar sem mótuð skal stefna i
málefnum verkalýðs-
hreyfingarinnar til næstu f jög-
urra ára, er timabært að
leggja mat á möguleika
verkalýðsstéttarinnar til að
blása til atlögu og styrkja
samfélagslega stöðu sina. Til
þess verðum við að leita or-
saka hins hrikalega undan-
halds undanfarið.
Hér verður þó timans vegna
að fara fljótt yfir sögu.
Baráttustyrkur verkalýðs-
stéttarinnar á hverjum tima
markastaf þeirri fjöldavirkni,
þeirri virku þátttöku hins al-
menna félaga, sem einkennir
baráttuna á hverjum tima og
árangur baráttunnar á hverj-
um tima markast af þeirri,
leiðsögn sem verkalýðsstéttin
hlýtur hverju sinni.
Til þess að greina orsakir
undanhaldsins verður þvi að
leggja mat á báða þessa þætti,
fjöldavirknina og leiðsögnina.
Um hið fyrrnefnda þarf ekki
að fara mörgum orðum.
Fjöldavirknin
brátt fyrir siaukna sam-
stöðu hinna ýmsu félaga og
sambanda i þeim allsherjar-
verkföllum, sem^einkennt
hafa baráttu undanfarinna
ára, verður þvi ekki á móti
mælt að virk þátttaka hins al-
menna félagsfólks hefur fariö
siminnkandi og nú er svo kom-
ið, að hún er i þviliku lág-
marki, að tæpast er hægt að
hugsa sér, að neðar geti hún
farið. Sama gildir einnig varö-
andi undirbúning krafna,
stefnumótun og aðra þætti i
starfsemi verkalýðsfélag-
anna. Félagsfundum fer
fækkandi, umræða á þeim
verður fátæklegri um leið og
þeir verða i vaxandi mæli af-
greiðslustofnanir, sem lýsa
blessun sinni á þvi, sem þegar
hefur veri ákveðið og fram-
kvæmt i r.afni verkalýðs-
hreyfingarinnar. Undanhaldið
verður skiljanlegra þegar við
gerum okkur grein fyrir
þessu.
Leiðsögnin
Litum þá nánar á hinn þátt-
inn, þá leiösögn, sem fyrir
verkalýðsstéttinni er. Islensk
verkalýðshreyfing hefur nú
um langt skeið lotið samvirkri
forystu þeirra pólitisku
flokka, sem sæti eiga á al-
þingi, sem skipt hafa með sér
valdastöðum innan sambanda
og stofnana verkalýðs-
hreyfingarinnar i hlutfalli viö
fylgi sitt innan Alþýðusam-
bandsins hverju sinni. Leið-
sögn þessarar forystu á hverj-
um tima markast af þvi inn-
byrðis samkomulagi, sem
nægt hverju sinni. Þessi for-
ysta á það sameiginlegt, að
hún hefur alltaf verið að vinna
sigra. Jafnvel undanhaldiö,
eöa hinn skipulagslausi flótti,
sem átt hefur sér stað nú um
hrið, þar sem kaupmáttur
launa hefur verið skorinn nið-
ur um 30 prósent, vinnu-
þrælkunin aukin og þrisvar
sinnum hefur verið reynt að
fylkja liði til endurheimtar á
kaupráninu án nokkurs árang-
urs, er i augum forystunnar
varnarsigur. Þár sem sam-
staða hefur verið góö, þegar á
heildina er litið. Þegar
spurt er, hvort ekki hafi veriö
hægt að gera meir, eru þau
svör algengust, að' allt hafi
verið gert sem hægt er. En af
hverju er ekki hægt að gera
betur. Svar við þvi er, að bor-
ið er við deyfö og áhugaleysi
hins almenna félaga i starfi i
verkalýösfélögunum og skiln-
ingsleysi hans á mikilværi
baráttunnar. Hverjar eru or-
sakir þess. Langur vinnudag-
ur. Yfirburöir áróðursaðferða
ihaldsins og traust á okkur eru
andsvör forystunnar.
Hefði barátta islenskrar
verkalýðsstéttar hefur risið
þaö hátt, aö um hrikalega
afturför er að ræða, þarf að
leita fleiri skýringa. Jafnvel
þó við sé bætt áhrifum þess
\ þensluskeiðs, sem auðvalds-
heimurinn hefur gengið i
gegnum frá striöslokum nægir
það ekkit til útskýringar þess-
arar hnignunar baráttunnar.
Framvarðarsveitin
Eitt er það ótalið, sem aldrei
má minnast á, og hefur hvað
mest áhrif á, hvernig nú er
komið. Það er röng leiðsögn
þeirrar framvarðarsveitar,
sem haft hefur forystu fyrir
stéttinni undanfarið. Á sama
hátt og rétt leiðsögn leiðir til
aukins stéttarlegs þroska
þeirra, sem þátt taka i barátt-
unni, leiðir röng leiðsögn til
mistaka vonbrigða og sund-
runar, séu mistökin ekki
viðurkennd rædd og reynt að
draga af þeim rétta lærdóma.
A sama hátt og verkalýðss-
téttin myndar fagfélög til bar-
áttu fyrir hagsmunum slnum,
myndar hún pólitiska flokka
og samtök og hinar ismunandi
stefnur, sem innan
hreyfingarinnar eru. Hér á
landi myndast fyrstu pólitisku
flokkar verkalýðshreyfingar-
innar i mjög nánum tengslum
viö verkalýðsfélögin og það er
fyrst og fremst innan hennar,
sem átök þeirra um mismun-
andi stefnur og leiöir fer fram.
Óhætt er að fullyrða, aö þá hfi
verið til staðar lifandi og virk
verkalýðshreyfing, þó ung
væri og fámenn. Skipuleg bar-
átta fór fram i félögunum þar
sem skipulagðir og undirbúnir
hópar tókust á um mismun-
andi stefnur og leiðir. Jafn-
framt var kröfugerð i átökum
við atvinnurekendur einföld,
og svo til hver einasti félags-
maður var fullkomlega meö-
vitaður um það, sem tekist var
á um. I átökum voru félögin
lifandi, og virkni og þátttaka
hins almenna félaga var
meiri. Meö þvi, að verkalýðs-
flokkarnir hafa að leggja I
vaxandi mæli áherslu á bar-
áttuna fyrir kjörfylgi til al-
þingis hefst hnignunin innan
stéttarfélaganna.
öllum málum er i vaxandi
mæli stillt þannig upp, að bar-
áttan fyrir þeim eigi sér stað
inni á þingi og hlutverk hins
almenna manns i baráttunni
sé að einfalda baráttu sina
fyrir bættum kjörum niður i
kross á réttan stað og stinga
henni siöan niöur I kjörkassa.
Einnig verða þau sjónarmið
ofan á um leið og skipulegt
samstarf er tekið upp við
ihaldið innan verkalýðs-
hreyfingarinnar, að innan
verkalýðsfélaganna beri ekki
að ræða neitt, sem heitir póli-
tik. Þar megi eingöngu ræða
um hrein fagleg mál, svo sem
mismunandi launafyrirkomu-
lag, þróun kaupmáttar, bilið
milli launatexta o.s.frv.
Samfara þessu og klofningi
verkalýðshreyfingarinnar,
þar sem annar verkalýðs-
flokkurinn var i stjórn með
ihaldinu, varð áratugnum
milli 1960 og 1970 mjög ör efl-
ing aukins maiðstjórnarvalds.
Ekki er hér verið að van-
meta nauösyn lýöræðislegs
miðstjórnarvalds, en þessi
þróun, auk þess sem hér var
nefnt á undan, að við mættum
uppgangi á fyrri hluta þessa
áratugs, dró án efa mjög úr
virknihins almenna félaga, og
honum fannst minni þörf á aö
mæta á fundi i félögum sin-
um„ en þegar félögin sömdu
beint, þar sem hinar raun-
verulegu ákvarðanir voru
teknar af toppforystunni.
Þessu til viöbótar leiddu bar-
áttuaðferðirnar þar sem kór-
onu hinnar faglegu baráttu —
allsherjarverkfallinu — var
beitt, og ávinningar barátt-
unnar jafnskjótt að engu gerð-
ir, til þess að álit manna á
mætti verkfallsbaráttunnar
minnkaði.
Þegar svo efnahagskreppa
og atvinnuleysi héldu innreiö
sina i kjölfar útrýmingar á
sildarstofnunum i lok þessa
áratugs, stóð verkalýðshreyf-
ingin uppi varnarlaus og færð-
ist ekki annað i fang en skrá
atvinnuleysið og skipuleggja
útflutning þess.
Frármagni var aö visu ráð-
stafað til atvinnubyggingar og
voru forystumenn hreyfingar-
innar hafðiir þar með i ráðum,
en ráðstöfun var notað, um
það hvernig þvi skyldi varið.
Uppúr þessari efnahags-
kreppu verður vinstri sveifla
sem að öllu leyti er beint ofani
kjörkassana. Alþýöustjórnin
sjálfnefnda kemur fagnandi
og færir verkalýðshreyfing-
unni loforð um 20% kaupmátt-
araukningu og styttingu
vinnuvikunnar sem sönnum
þess að i Alþingishúsinu séu
kjarabæturnar geymdar.
Sú kaupmáttaraukning sem
þarna varð, veröur þó ekki út-
skýrö nema útfrá þeirri efna-
hagslegu uppsveiflu sem átti
sér stað á þessum tima og
stytting vinnutima verkafólks
varð aðeins i orði en ekki á
borði, þvi aukin eftirspurn eft-
ir vinnuafli lengdi vinnudag
hjá stórum hluta þessa fólks,
sérstaklega i fiskiðnaði — þar
sem fók barðist við það mest-
an hluta sólarhringsins alla
daga vikunnar aö bjarga hrá-
efni undan skemmdum i kjöl-
far aukins afla—. Um mitt ár-
ið ’73 fer verkalýðshreyfingin
að undirbúa sig undir gerð
nýrra kjarasamninga og setur
markiö hátt.
Vegna sundrungar innan
hreyfingarinnar sem ekki
verður greind hér, drógust
samningar frami febrúarlok
’74, um það leyti sem kreppan
ber að dyrum. Samið var um
tæpan helming þeirrar launa-
hækkunar sem farið var fram-
má og öðrum kröfum varpaö
fyrir róða.
Vinstri stjórnin sem þá rið-
aði til falls afnam visitölu-
bindingu launa, blés út verö-
bólguna og gerði ávinninga
kjarasamninganna að engu.
’ Ekkert var gert til að virkja
fjöldann til baráttu gegn þvi
launaráni sem veriö var aö
fremja og fyrirsjáanlegt var
að aukast myndi, kæmi ekki til
öflugrar fjöldabaráttu. Allra
augum var beint að koandi
þingkostningum.
Afturha Idið
Tvennt er það sem magnaði
óþökk verkafólks á við-
einarstjórninni — afnám visi-
tölubindingar launa og skipu-
legtrán allra ávinninga kjara-
baráttunnar með gengisfell-
ingum.
Þegar Alþýðustjórnin i
upphafi ferils sins felldi
gengið hnyklaði margur
verkamaðurinn brýrnar. En
þegar hún endaði feril sinn
með afnámi visitölubinding-
arinnar voru það æ fleiri sem
hristu höfuðið og sögðu „þeir
eru allir eins” og útkoma
kosninganna varö hrikaleg
hægri sveifla og i kjölfar
þeirra var mynduð einhver al-
ræmdasta afturhaldsstjórn
sem setið hefur hér á landi. Sú
rikisstjórn hefur ráðist með
offorsi gegn verkafólki i nafni
Laga og Reglugerða. Lága-
brandinum hefur miskunnar-
laust verið beitt til niður-
skurðar kjara og réttinda
allra verkamanna og náms-
manna og Reglugerðirnar
hafa siðan fylgt á eftir.
Dæmi um þetta eru launa-
jöfnunarbæturnar svokölluðu
sem höfðu þann eina tilgang
að sundra verkalýðsstéttinni
og koma i veg fyrir sjálfstæða
baráttu hennar fyrir bættum
kjörum. Vinnulöggjafarfrum-
varpið sem fyrirhugað er aö
leggja fyrir Alþingi og felum i
sér — ef samþykkt verður —
að verkfallrétturinn er langt
til afnuminn og barátta innan
ramma þess lagahálks naum-
ast annað en sýndarmennska.
Setning bráðabirgðalaganna
að kröfu útgerðarmanna á
Vestfjörðum af ótta við átök
þar vegna þeirrar skeröingar
hlutaskipta sem framkvæmd
hafði verið. Ekki höfðu lögin
þó fyrr verið sett en einmitt
þessir útgerðarmenn brutu
þau og sjávarútvegsráðherra
beiti svo höfuðið af skömminni
með þvi að láta hafa það eftir
sér i blöðum að lögin hefðu
einmitt verið sett til þess að
þau yrðu brotin.
Þegar svo er komið að þeir
sem krefjast lagasetningar
verða fyrstir til þess að brjóta
lögin og löggjöfin lýsir þvi
siðán yfir að lögin hafi verið
sett til þess að þau yrðu brotin
fer naumast hjá þvi að augu
almennings opnist fyrir slétt-
ar eðli löggjafarinnar og
hlægilegar verði kröfur lög-
gjafans um að virðingu fyrir
lögum um leið og hann fótum-
treður þau sjálfur. Þrisvar
sinnum frá þvi að þessi rikis-
stjórn settist á valdastóla hef-
ur verkalýðshreyfingin reynt
að ná þvi sem af henni hefur
verið tekið án árangurs. Og
þrátt fyrir viðtækt allsherjar-
verkfall varð niðurstaða sið-
ustu tilraunar sú að gerðir
voru samningar til langs tima,
sem falið hafa i sér
kaupmáttarrýrnun á
samningstimabilinu og þessir
samningar voru gerðir um það
leyti sem efnahagsástandiö
var að batna aftur. Farið var
fram með alltof óljósa kröfu-
gerð sem ómögulegt reyndist,
að sameina félagsmenn um til
virkrar baráttu og litið var
gert af hálfu forystunnar til að
virkja verkafólk i átökunum.
Hinn almenni félasmaður stóö
álengdar og fylgdist með van-
Framhald á 6. siöu
Stúdentar athugið:
að það er tilvalið að
gefa og láta gefa sér
námsbækur í jólagjöf
Bóksala stúdenta
Félagsstofnun, opin 9-6