Fálkinn - 05.12.1941, Blaðsíða 9

FÁLKINN
9
um eftirlætissyni og hún liafði
búist við; og á meðan jeg sat
þarna undraði mig það mjög, að
þessi liáttprúða, gamla kona
skyldi ljúga svona stórkostlega.
Það leit nefnilega alls ekki út
fyrir að hún væri sjer þess með-
vitandi. Sannfæringarkrafturinn
í orðum liennar var svo mikill,
þegai’ hún var að tala um bækur
minar, að mjer fanst jeg vera
knúður til að segja henni sann-
leikann. En myndi liún trúa
mjer? Trúin á það, sem hún var
að segja, virtist vera svo óbifan-
leg, að jeg gat ekki fengið mig
til að hrífa hana úr þessu draum-
óraástandi.
Sólargeisli, sem gægðist inn
um gluggann, afstýrði frekari
vandræðum. Hann veitti mjer
hina þráðu ástæðu til að fara
burt.
„Það er stytt upp,“ sagði jeg
og stóð á fætur. „Jeg þakka yð-
ur af hjarta fyrir liina miklu
gestrisni, sem þjer hafið sýnt
mjer.“
Hún reyndi ekki að hefta för
mína.
„Það er ekkert að þakka. Jeg
hef hvorki gert meira nje minna
fyrir yður en jeg myndi gera
fyrir hvern sem væri undir slik-
um kringumstæðum. Það er ekki
nema sjálfsögð skylda.“ Hún
kinkaði vingjarnlega kolli,
hringdi og ljet snotru þjónustu-
stúlkuna fylgja mjer til dyra.
Jeg fór aftur, sömu leið og jeg
kom, og jeg játa það hreinskiln-
islega, að jeg var dálítið ruglað-
ur út af þessum einkennilega
atburði, sem jeg gat ekki fund-
ið neina skýringu á, nema þá, að
ganila konan, þrátl fyrir sitt
virðulega útlit, væri lygari.
Jeg mundi að gamla konan
hafði nefnt vin minn Joseph
Travers, og strax þegar ég kom
til London fór jeg á fund hans;
hann myndi ef til vill vita eitt-
hvað um þetta einkennilega mál.
„Já,“ sagði hann, „það er satt.
Jeg þekki son hennar.“
„Hún á son?“
„Já,“ svaraði Travers.
„Hverskonar maður er það?“
„Hann er hálfgerður ræfill að
sumu leyti. Hann kom til London
fyrir tíu eða tólf árum síðan,
fyrsta flokks angurgapi, sem
trúði á mátt sinn og megin og
hjelt að hann gæti leikið sjer að
erfiðleikunum, en það var ekki
nokkur dugur í lionum. Hann
hafði marga og stóra galla, en
liann var stoltur af þeim og hjelt
að styrkur sinn væri fólginn í
þeim. Eina góða eiginleikan i
fari hans, skammaðist hann sín
fyrir, en sá eiginleiki var ástin
til móður hans.“
„Hvernig vitið þjer að hann
elskar móður sína?“
„Jeg veit það. Þesskonar hlut-
um er elcki hægt að leyna.“
„Nú fer jeg að skilja,“ sagði
jeg-«
„Já, það sem hann tók sjer
fyrir hendur hjer, fór flest í
handaskolum. Stundum birtust
smákvæði eftir hann, og einu
sinni var sýnt leikrit eftir liann.
Stundum gat hann skrifað tím-
um saman, stundum var hann
ómögulegur. Hann var skuldum
vafinn, vinir hans, — svona ná-
ungar eiga oft marga kunningja
— þeir hjálpuðu aflur og aftur,
en það var ekki til neins. Hann
hfði ekki lengur sem heiðarlegur
maður.“
„Og hvað svo--------?“
„Nú þarf hann ekki að hleypa
sjer í skuldir framar.“
„Er hann rithöfundur?“ spurði
jeg.
„IJann er blaðamaður, þ. e. a.
s. hann gefur úl tvö litil blöð.
Hann kemur sjer áfram. Ilann
þarf a. m. k. ekki að gefa út
skuldabrjef framar.“
„Jeg vildi gjarna tala við
hann,“ sagði jeg.
„Það er auðsjeð að þjer vitið
ekki livernig hann er. Hann er
áreiðanlega ekki einn af þeim
mönnum, sem þjer hafið ánægju
af að umgangast.“
Jeg bað nú Travers um að
kynna okkur, og næsta dag lagði
jeg af stað til G. Pont og hafði
meðferðis spjald frá Travers.
Mjer var vísað inn i hina skraut-
legu skrifstofu lians. Jeg hafði
hálfvegis búist við að hann
myndi neita að veita mjer við-
töku, en það gerði hann ekki.
Hann var stór maður vexti og
kraftalegur, augnaráð hans var
þreytulegl, en liann virtist ekki
%'crða fyrir áhyggjum að sjá mig.
„Jæja, þetta er þá sá mikli
maður,“ sagði liann hrosandi.
Jeg man ekki eftir að hafa sjeð
yður fyr, og jeg held að jeg hafi
ekki lesið bækur yðar.“
Óskammfeilni hans kom mjer
til að reiðast.
„En móðir yðar hefir lesið
þær,“ sagði jeg.
Skeytið hitti. Dökkur roði
færðist yfir sólbrent andlit hans.
„Fáið yður sæti“, sagði liann,
„ef þjer standið svona, get jeg
haldið að þjer sjeuð að skora
mig á hólm.“
Jeg settist.
„Hvernig vitið þjer að jeg á
móður?“ '
„Jeg talaði við hana fyrir
fjórtán dögum.“
' „Hvar?“
Jeg sagði honum það.
„Hvað sagði hún yður?“
„Hún sagðist vera hissa og
hreykin yfir að frægðin hefði
ekki gert yður stærilátan."
„Og þjer haldið ef til vill að
jeg liefði ekki ástæðu lil að vei’a
það?“
„Jeg held að stærilæti frá yð-
ar lilið ætli sist að koma fram
við mig .... Þjer vitið auðvitað
hvers vegna jeg er kominn hing-
að.“
„Svei mjer ef jeg veit það. Jeg
er ekki duglegur að ráða gátur
Jeg var hissa á liinni ófeimnu
framkomu lians, en jeg sá að
hún var uppgerð.
„Þjer takið málið frá rangri
hlið,“ sagði jeg alvarlega.
„Hvað sagði liún, þegar þjer
sögðuð henni það?“ Hann reyndi
að varpa þessari spurningu
kæruleysislega fram, en jeg
he>Tði að rödd hans titraði.
„Jeg liefi ekki sagt henni það,“
sagði jeg.
„Guði sje lof!“ tautaði hann.
Svo gerði hann mishepnaða til-
raun til að hlæja. „Það var
fallega gert af yður, að segja
lienni það ekki. Jeg er yður mjög
þakklátur. Hún varð nýlega veik,
og jeg hjelt að það væri vegna
þess að hún hefði fengið að vita
þetta.“
„Hvers vegna gerðuð þjer
þetta?“ spurði jeg.
„Eigum við að segja, að jeg
hafi gert það til að smjaðra fyr-
ir yður?“
„Það var einkennilegt smjað-
ur,“ sagði jeg.
„Þjer eruð víst fyrir löngu
hafinn yfir smjaðrið .... Jæja,
hvað á jeg að segja? ’...."
Hann settist niður.
„Get jeg gert nokkuð fyrir
yður á þeirri braut, sem jeg er
nú?“
„Braut?“ sagði jeg spyrjandi.
„Hvaða braut er það?“
„Braut lyginnar,“ sagði hann
napurt.
„Nei, þakka yður fyrir, en jeg
heimta að þjer segið mjer sann-
leikann.“
„Sannleikann um hvað?“
„Sannleikann um yður sjálf-
an!“
„Það eru vist fáir, sem segja
sannleikann um sjálfan sig.“
„Ef til vill ekki algjörlega, en
hjer um bil.“
„Hvað á jeg að segja yður?
Þjér vitið hvað jeg er nú, —
hentug trappa fyrir þá, sem
vilja komast ofar, en hvert spor
þeirra skilur eftir saurhletti. Jeg
hjelt, að jeg hefði vængi, sem
gætu borið mig áfram, en jeg
bar lægri lilut og nú tengja þús-
und efniskendir strengir mig við
duftið. Móðir mín batt miklar
framtíðarvonir við mig; jeg átti
að verða mikill rithöfundur. Jeg
gaf út nokkur nafnlaus smá-
kvæði og eitt leikrit, sem ekkert
var varið í. Mamma geymdi þetta
eins og helgar minjar, en hún
beið eftir meiru, beið í sjúklegri
eftirvæntingu. Jeg skrifaði lienni
að jeg hefði skáldsögu í smíð-
um, og hún lýsti þvi fyrir mjer
í brjefum sínum, hve liamingju-
söm hún yrði, þegar sagan kæmi
í dagsljósið, sagði, að hvert orð,
sem jeg skrifaði, væri sem ritað
í hjarta sitt o. fl. o. fl. — Jeg
varð hryggur, því að jeg vissi,
oð jeg mundi aldrei geta skrif-
að þessa hók, og hún beið,------
móðir mín beið eftir henni.“
Rödd lians varð klökk, en svo
var eins og hann tæki kjark í
sig, og hann hjelt áfram með
uppgerðarró: „Svo komu bæk-
urnar yðar, og jeg fann strax,
að þær myndu vera við hæfi
móður minnar, liún elskaði þess-
liáttar bólunentir. Jeg bjóst ekki
við, að þjer mynduð verða fræg-
ur. En til allrar óhamingju fyrir
mig urðuð þjer von bráðar víð-
lesinn höfundur. Þjer urðuð
frægari en jeg hafði vonað. Fyrst
jeg var byrjaður að ljúga, var
jeg neyddur til að halda áfram;
og hún var hamingjusöm. . . .
Jeg hjelt, að hún myndi aldrei
fá að vita sannleikann, en —----
guð hjálpi mjer, — — það lá
nærri, að hún kæmist að þvi.“
„Hjeðan í frá þurfið þjer ekki
að óltast það,“ sagði jeg.
„Jeg þakka yður,“ sagði þessi
einkennilegi maður, lágri röddu,
„það gerir hana svo hamingju-
sama.“
Jeg held, að við höfum talað
saman dálitla stund, en jeg man
ekki lengur um hvað við töluð-
um. — Móðir hans andaðist
skömmu eftir þennan atburð,
án þess að hafa nokkru sinni
efast um frægð og afburðaliæfi-
leika sonar síns. Hún var, eins
og hann sagði, ákaflega ham-
ingjusöm.
Hulda S. Helgadóttir
þýddi.
„JOLLY JOSEPHINE“
hjet hún, feitasta kerlingin, sem uppi
hefir verið á siðustu áratugum, og
liefir verið sýnd víðsvegar á fjöl-
leikahúsum fyrir peninga. Hún vóg
555 pund. Maðurinn hennar lijet
Karl Otto Klein (klein = litill)
cnda varð lítið úr honum, þegar
hann stóð við hliðina á ltonunni
sinni.
Undir beru lofti. Fyrsta bókasafn
heimsins undir beru lofti var stofn-
að í einum skemtigarðinum í Madrid
fyrir átta árum, samkvæmt skipun
Primo de Rivera og var þáttur i
baráttu hans fyrir því, að börnin
iærðu að lesa og skrifa. Bókasafnið
var opnað klukkan 9 að morgni og
var opið til sólarlags. Þar voru borð
og bekkir eins og á venjulegum bóka-
söfnum. Fjöldi barna notaði sjer
tækifærið og liugmyndin náði út-
breiðslu. Af 23 miljón ibúum Spán-
ar eru aðeins rúmar tíu læsar og
skrifandi.
— Já, það er einmitt svona kjóll,
sem Kathqrina Hepburn getxgur í
núna/