Fálkinn - 03.12.1954, Blaðsíða 6

4
FÁLKINN
Gorilld-opinn - tröllkorl {rumskópna
ÖFÐINGI alls apakyns heitir gor-
illa og á lieima í fjöllunum kring-
um Kicuvatn í Belgisku Kongó, ekki
iangt fyrir vestan ensku nýlendurn-
ar í Austur-Afríku, nálægt 300 metr-
um yfir sjó. Þarna er fagurt landslag
og að sínu leyti eins stórbrotið og
þessi frægi api, sem lifir þar. Þar eru
eldfjöll og egghvassir tindar, sem
þokuslæðingurinn hylur annað veif-
ið. Þéttur frumskógur ldæðir fjöllin
langt upp i hlíðar og inni i frumskóg-
inum hreyfir aldrei vind. Þarna er
allt mikilúðlegt og frumtiðarlegt.
Gorilla-landið er ekki stórt, aðeins
60—65 km. frá austri til vesturs og
um 75 km. frá norðri til suðurs. Það
er að segja kringum 40—50 þúsund
ferkm. eða tæplega á við hálft ísland.
Það er giskað á að kringum 20 þúsund
gorillur séu í Alumbongofjöllunum
og álíka margir í Mikenosfjöllum. Auk
gorillanna i Belgisku Kongó eru þeir
til í Franska Kongó og ennfremur er
nokkur stofn á láglendi á vestur-
ströndinni.
Belgar hafa friðað allstórt lands-
svæði til þess að gorillan eigi ein-
hvers staðar friðland. Engin hætta
er á að honum verði útrýmt, en þó
er gott að eiga friðlandið. Þar fá ap-
arnir að vera í friði fyrir veiðimönn-
um og lifa og láta eins og þeim sýn-
ist, en vísindamenn fá tækifæri til að
kynnast lifnaðarliáttum þeirra.
Hver gorillaflokkur hefir sitt
ákveðna landssvæði, sem hann ver
fyrir aðvífandi apahópum. Ef svo vill
til að aðskoladýr koma inn i land-
nám annars flokks, slær í harða
brýnu.
ASeins fjórar tegundir manngpa eru
til í heiminum. Gorilla og sjimpansi
i Afríku og orangutang og gibbonapi
á Borneo. Það er sá siðastnefndi, sem
sumir telja ættföður mannkynsins.
FERLEG ÁSJÓNA.
Vísindamenn og landkönnuðir hafa
lengi forvitnast um gorilla-apann og
lifnaðarhætti hans. Þeir sem stundað
hafa þróunarfræði mannkynsins hafa
rannsakað apana til að reyna að
finna lilekkinn sem vantar — bilið
milli manns og apa. En það er alls
enginn hægðarleikur að kynna sér
lifnaðarhætti gorillans.
Enginn getur horft á gorilla án
þess að spyrja sjálfan sig: — Hafa
forfeður mínir litið svona út?
Ekki er hægt að segja að þessi
ófrýnilega skepna sé lik manni. And-
litið er flatt, svart eins og gljáleður
og allt í kring er liárlubbi og út úr
honum sér á tvö lítil eyru. Augun eru
hvöss og ógnandi. Það er engin furða
þó að fóllc héldi í einfeldni sinni að
þessi apategund væri kynblendingur
manns og djöfuls. Varirnar eru glott-
andi og hvofturinn eldrauður, víg-
tennurnar stórar og hinar mjög beitt-
ar. Ennið er mjög lágt en liakan fram-
sett.
Manni blöskrar ekki hæðin á gor-
illa-apanum en hins vegar gildleikinn.
Handleggir og fætur eru afar vöðva-
miklir, enda eru kraftar hans
ferlegir. Handleggirnir eru afar lang-
ir, en fingurnir stuttir. Maginn er
gríðarstór og útþaninn. En hálsinn
vantar — hausinn er niðri á herð-
um. Hárið á apanum er mjúkt og
ullarkennt.
Frændi hans, sjimpansinn, sem
hefst við á láglendi í frumskógunum,
er miklu snögghærðari en gorillan,
sem lifir í kaldara loftslagi. Andlitið,
bringan og maginn er rnjög lítið
hært, en að öðru leyti er gorillan
loðinn eins og björn. Kvendýrið er
ljósara á litinn en karldýrið. Eftir
því sem dýrið eldist breytist feld-
urinn og verður stroknari en á ungu
öpunum, og loks gljáandi þegar ap-
inn er orðinn fullvaxta. En á gamals-
aldri verður hann gráhærður, og enn
grettnari á svipinn en áður. Stærstu
gorillur verða tveggja metra háir og
vega 250 kíló. Þessir risar eru vernd-
arar liinna veikbyggðari í hópnum.
Þó að gorilla-aparnir séu afar
bringubreiðir virðast þeir mjög mót-
tækilegir fyrir lungnasjúkdóma og oft
heyrast þeir hósta. Mjög margir apar
deyja af ýmiss konar sjúkdómum, fyrir
aldur fram.
Margir halda að vegna þess hve
gorilla-aparnir eru klunnalegir muni
þeir ekki geta farið hratt yfir, en það
er misskilningur.
Þegar api verður svo gamall að
hann verður flokki sínum til tafar,
og of geðvondur til að geta haldið
frið hinna, skilur hann við hópinn
og lifir einn það sem eftir er ævinnar.
Villimenn sem eiga heima á næstu
grösum við apana segja að þegar for-
ingi apahóps verði gamall þá drepi
yngri aparnir hann. Einnig er sagt
að apar sem eru orðnir hrumir, fremji
sjálfsmorð.
DAGUR GORILLANS.
í aftureldingu heilsar apinn fyrstu
sólargeislunum með því að öskra.
Svertingjarnir trúa því að aparnir
reki myrkrið á flótta með þessu öskri
og fái sólina til að fara á fætur. Þess
vegna kalla þeir hann „Nagagi“ — sá
sem rekur nóttina á flótta. — Þetta
öskur er liræðilega óviðfelldið og fer
gegnum merg og bein. Og samstundis
er fyrsta öskrinu svarað úr öllum
áttum svo að samfelldur kliður verður
úr, hræðilegri en þó að maður heyrði
ljónsöskur, hýenuvæl og neyðaróp
pínds manns í einu. Þetta eru ægilegir
morgunhljómleikar. Og svo dettur allt
í dúnalogn.
Aparnir byrja daginn útataðir í
skít og leggur af þeim illan þef. Þeir
hafa legið í sinum eigin saur um nótt-
ina, cn hann er líkur fílasaur. Þegar
þeir vakna er fyrst að fá sér að éta
og þeir fara þangað sem þeir eiga
matar von. Þeir fara að jafnaði ekki
nemá 5—6 kílómctra á dag og gista
á nýjum stað.
Gorilla-aparnir éta ótrúlega mikið,
enda er skrokkurinn stór. Þeir hafast
við i þéttu skógarkjarri og liafa aðal-
lega unga bambusteinunga til matar,
og svo seljurætur og blaðhnappa á
trjám og runnum, börk af smágreinum,
villibanana og ber. Þeir eru eingöngu
ítalski veiðimaðurinn Attilio Gatti með gorilla, sem hann hefir veitt. Hann
var 210 cm. og vóg 310 kíló.
Þessi gamli api hefir verið tíu ár í
dýragarði. Hann er orðinn mæddur
og súr ó svipinn.
jurtaætur. Gömlu gráhærðu aparnir
éta blöðin, sem ungu aparnir missa
ofan úr trjánum, því að þeir eru
sjálfir of gamlir og þungir til að
klifra upp í tré.
Aparnir drekka sjaldan eða aldrei
vatn úr lækjum eða pyttum eins og
önnur frumskógadýr. Á hverjum
morgni eru frumskógarjurtirnar votar
af dögg eða regni og vatn safnast fyrir
á bambusjurtunum, og yfirleitt er það
sem apinn leggur sér til munns svo
safamikið að þeir þurfa ekki annað
vatn.
Þegar þeir koma þar sem selju-
rætur eða miando, eru í jörðu setj-
ast þeir flötum beinum og eru eins
og istrubelgir, því að maginn nær fram
á liné, þeir rífa upp rætur, flysja af
þeim börkinn og éta þær svo í 2—3
bitum. Svona halda laeir lengi áfram
að troða í sig stanslaust, og áður én
lýkur hafa þeir étið allar ræturnar
sem þeir finna. Svo urrar foringinn
og allir standa upp og nú er leitað
að nýjum stað.
Aparnir eru alltaf í matarleit. Og
þeir vilja ekki annað en jíað sem
þeim finnst golt. Undir eins og allt
er uppétið á einum stað er leitað að
þeim næsta, því að matarlystin er
óþrjótandi.
MIÐDEGISHVÍLD.
Gorilta-aparnir fá sér miðdagsblund.
Sumir liggja ó bakið þegar þeir sofa,
aðrir halla sér upp að tré og láta
handleggina lafa og hausinn niður á
bringu. Stellingarnar eru furðu likar
mann'sins. Ungarnir sofa ekki en príla
uppi i trjánum og leika alls konar
hrekkjabrögð. Ef þeir eru of hávaða-
samir verður gamli húsbóndinn reið
ur og skammar þá, en þeir gleynia
von bráðar aðvöruninni og hávaðinn
byrjar aftur.
Ungarnir leika alls konar leiki. Þeir
elta liverjir aðra upp og niður trén,
sveifla sér í vafningsjurtum, fara i
feluleik og eru ótrúlega liðugir. Stund-
um hoppar lítill api beint ofan á móð-
ur sína, hárreytir hana og ertir hana
á ýmsan hátt þangað til hún reiðist.
Og þá flengir lnin afkvæmið og liendir
því í háa loft.
Og svo heldur liópurinn af stað eftir
hvíldina og heldur áfram til sólar-
lags. Að kvöldi er hann lcominn langar
leiðir frá síðasta næturstað sínum,
svo að það er miklu auðveldara að