Fálkinn - 05.02.1960, Blaðsíða 6

6
FALKINN
BERNARD
SHAW
Var feiminn í æsku, síðar afbragðs ræSumaSur, stórmenni og stór-
skáld. ÆtlaSi aS verSa hundraS ára. ÞaS brást, en humor hans
lifir margar aldir.
Bernard Shaw við dyrnar heima hjá sér. Hann liafði
verið veikur um tíma og gengur við tvo stafi.
EGAR George Bernard Shaw
varð níræður, sagði hann við
blaðamennina, sem komu til að
hafa tal af honum: „Komið þið
heldur þegar ég verð hundrað ára.
Það tekur því ekki að vera að
skrifa um níræðisafmæli.“
Hann var svo staðráðinn á að
verða 100 ára, að margir trúðu að
hann yrði það. En ef hann hefði
mátt mæla eftir að hann var dauð-
ur, hefði hann líklega sagt: „Þarna
lék ég laglega á ykkur!“
Bernard Shaw var þó löngum
ellilegur, og átti skeggið sinn þátt
í því. í fjörutíu ár hafði hann verið
líkur því sem hann var síðustu
árin sem hann lifði og skeggið varð
snemma grátt.
Allir kannast við George Bernard
Shaw. Hann er svo frægur að þeg-
ar talað er um hann er hann ekki
nefndur fullu nafni, heldur aðeins
með skammstöfun — G.B.S. Aðeins
einn maður annar var nefndur á
þann hátt — F.D.R. Franklin
Delano Roosevelt.
En fleira er ekki hægt að tína til,
sem sameiginlegt hafi verið með
Bernard og Roosevelt, þeim ágætu
mönnum. Báðir voru frægir, hvor
á sínu sviði, en þeir voru afar ólík-
ir menn.
George Bernard Shaw er einn
merkilegasta persóna, sem hægt er
að lesa um í bókmenntasögunni.
Æfi hans er svo rík að andstæðum,
að furðulegt má heita, að þær skuli
hafa rúmast i sama manninum. Það
er fróðlegt og gaman að lesa æfi-
sögu hans, — en það hefur stund-
um verið erfitt að lifa æfina sem
hann lifði.
Bernskuheimili hans var fátækt.
Faðir hans var að visu af ríku fólki
kominn, en hafði verið gerður arf-
laus af móður sinni. því að, henni
líkaði ekki konuefnið sem faðir
Bernards kaus sér. Þess vegna varð
George Bernard að fara að vinna
fyrir sér ungur og þegar hann var
15 ára var hann kominn í skrif-
stofu í Dublin. Þegar hann var
tvítugur fluttist hann til London
og fékk atvinnu í Edison-talsíma-
félaginu þar.
En skrifstofuvinnan var eitur í
hans beinum. Á heimilinu, sem
hann ólst upp á, hafði allt snúist
um listir — bókmenntir — tónlist.
Hann las allt sem hann komst yfir.
Shakespeare og Biblíuna, Byron —
Sheyy — Dickens og fleiri höfunda
hafði hann lesið milli spjaldanna
þegar hann var tíu ára, og tvítug-
ur hafði hann kynnst öllum meiri
háttar klassiskum bókmenntum. —
Hann var hugfanginn af flestu sem
hann las, það vakti hugmyndaflug
hans og hann lifði sig inn í það.
Hann lifði í einskonar draumaver-
öld bókmenta og lista, vísinda og
trúbragða.
Hann var ekki nema 24 ára þeg-
ar fyrsta bók hans kom út, en síð-
an liðu 24 ár þangað til hann varð
kunnur sem rithöfundur í Englandi,
og enn allmörg ár þangað til hann
varð heimsfrægur.
Hann skrifaði öllum stundum.
Hann setti sér fyrir: skrifaði 5 blöð
á dag, hvort sem honum var það
ljúft eða leitt — 5 blöð — hvorki
meira né minna, og Shaw sagði:
„Það var enn svo mikið af skrif-
stofuþrælnum í mér, að ef síðasta
blaðið endaði í miðri setningu, lauk
ég ekki setningunni fyrr en daginn
eftir.“
Hann samdi margar skáldsögur
og sendi forleggjurum í Englandi
og Ameríku. Þeir endursendu
handritin — hvert einasta — en
sumir létu þess getið, að þeir vildu
gjarnan líta á næstu tilraun hans á
höfundarbrautinni. En því meira
sem hann skrifaði því öndverðari
urðu þeir honum, þó að þeir viður-
kenndi að hann væri mikill hæfi-
leikamaður sem skáld. En það voru
skoðanir hans, sem forleggjararnir
vildu ekki fallast á.
George Bernard Shaw hugsaði
nefnilega um fleira en skáldskap
um þetta leyti. Hann hugsaði um
pólitík og stefna hans var ekki
öldungis í samræmi við skoðanir
forleggjaranna. Hann fór að gefa
út pólitíska ritlinga, sem þóttu ærið
róttækir og hann talaði á fundum
róttækra félaga og varð frægur
óróðursmaður. Hann setti ekki fyrir
sig þó þetta bakaði honum óvikl
stóru forleggjaranna. Orðtak hans
var: „Listin er til lífsins vegna. Ég
mundi ekki hii'ða um að skrifa
nokkra línu listarinnar sjálfrar
vegna.“
En honum fannst hann hafa hlut-
verki að gegna í þjónustu lífsins
sjálfs, og yrði að beita hæfileikum
sínum þannig, að mannkyninu yrði
að notum. Hann vildi gagna og
gleðja, en ekki eingöngu gleðja.
En erfitt átti hann. Alltaf var
hann peningalaus, og oft átti hann
ekki fyrir burðargjaldi undir hand-
ritin, sem hann sí og æ var að senda
forleggjurunum. Og svo hafði hann
samviskubit út af því að hann gæti
ekki styrkt fjölskldu sína, maður á
besta aldri, en hún var styrktar
þurfi. Það varð öfugt: fjölskyldan
varð að miðla honum, og Shaw játar
það sjálfur: „Ég kastaði mér ekki
út í baráttuna fyrir tilverunni. Ég
kastaði henni móður minni þang-
að.“
Fötin hans gauðslitin, göt á skó-
sólunum, já, meira að segja á rass-
inum á buxunum. En oft sást hann
um þessar mundir standa á götu-
hornum, eða í einhverjum garðin-
um og halda áróðursræður. Það var
ekki neitt sérstakt, sem hann var
að berjast á móti — hann barðist
á móti öllu, vildi breyta öllu. —
Stofnunum, trúarbrögðum, sosíal-
ismanum, hjúskaparlögunum —
öllum gömlum erfðavenjum. Og
hann talaði enga tæpitungu þegar
hann var að prédika. Hann var
gífuryrtur, og það er hugsanlegt
að leikrit hans hefðu orðið enn betri
en þau eru, ef hann hefði stillt
meira í hóf.
Loksins kom sigurinn og það má
segja að hann hafi verkað aftur
fyrir sig. Allt í einu skildist fólki
hve glæsilegur höfundur Bernard
Shaw var, hve skemmtilegur hann
gat verið og hve hnyttnar og neyð-
arlegar setningar hann gat sett
saman. Nú gat fólk ekki staðist rit-
töfra þessa uppreisnarmanns.
Hverju var þessi mikli sigur að
þakka? Fyrst og fremst því að
hanií var svo hressilega óvæginn og
Pósturinn keraur til Shaw daginn sem hann varð
níræður.