Vikan - 19.07.1956, Blaðsíða 10

Horfið 200 ár
UPPX á vegg i veitingasal nokkr-
um í Bergen hangir gamalt mál-
verk, sem á að sýna fyrsta ferða-
manninn þar í landi, Englending
nokkurn, sem boðið hefur verið upp
á rommekolle í trogi á norskum
sveitabæ. En i stað þess að setjast
að troginu og deila innihaldi þess
með heimilisfólkinu, hefur hann tek-
ið það á hné sér og horfir angistar-
fullur á öll þessi ósköp af hvítu
mjólkurhlaupi, eftir að hafa smakk-
að fyrstu skeiðina. Af þessu hafa
Norðmenn eins gaman og við höfum
af þvi að segja frá því, þegar ensku
hermennirnir steiktu sér bollur úr
skyrinu okkar. Enda er rommekolle
eða rommering ekkert ósvipað skyri
á bragðið, aðeins þynnra, og það er
borðað með sykri eða kanel út á, en
ekki mjólk. Þessi réttur var mikið
borðaður í sveitum Noregs áður fyrr,
einkum þó upp til selja á sumrin.
Stundum er líka búinn til romme-
grautur eða rommegröt.
I5g fékk tækifæri til að smakka
rommekolle ásamt fleiri gömlum,
norskum réttum í kvöldverðarboði,
sem nokkrum blaðamönnum frá
Atlantshafsbandalagsríkjunum var
boðið til í einu gamla húsinu í
Byggðasafninu i Oslo.
Okkur fannst við vera horfin langt
aftur í timann, þegar við gengum
inn í hálfrökkrið í þessu 200 ára
aftur í tímann
gamla bjálkahúsi, þar sem arineldur-
inn varpaði flöktandi birtu út í stof-
una og á dúkað langborðið með föst-
um baklausum bekkjum í kring. Allt
var þaina með sömu ummerkjum og
það hafði verið fyrir 200 árum.
1 fyrstu var eins og gamla stofan
með sínum skuggalegu skotum haml-
aði nokkuð samræðum og kæti, eða
var það kannski bara þessi þáttur
í eðli Norðmanna, sem er líka svo
ríkur í okkur Islendingum, að blanda
ekki frjálslega geði við ókunnuga
fyrr en eftir nokkra stund eða rétt-
ara sagt eftir einn eða tvo snapsa.
En þá eru líka engin takmörk fyrir
þvi hve elskulegir þeir eru og félags-
lyndir. Sjálf hafði ég ekki tíma til
að velta þessu mikið fyrir mér þá
stundina, því ég var önnum kafin
við að mjaka mér að arninum, svo
lítið bæri á, og svo frá honum aft-
ur, þegar hrollurinn var farinn úr
bakinu á mér og það orðið rautt af
hita. Arineldur finnst mér ákaflega
notalegur og aðlaðandi, þ. e. a. s. ef í
hinum enda stofunnar er falinn mið-
stöðvarofn. Svona er hitaveitan bú-
in að spilla okkur nútíma Islending-
um.
Á borðinu vörpuðu tvö kerti birtu
á alls kyns trog og tréföt á dökk-
rauðum dúk. Og á því var eingöngu
norskur, þjóðlegur matur. Þar gaf að
líta alls kyns brauð, ásamt örþunn-
Þessi kirkja, Stafakirkj-
an í Fantoft nálægt
Bergen, er enn notuð,
tímum kristninnar þar í
þó hún sé síðan á fyrstu
Iandi. Takið eftir drek-
unum, sem teygja sig
upp i loftið. Hún er ein-
göngu byggð úr viði og
næstum gluggalaus, svo
skuggsýnt er inni. Upp-
haflega var þar aðeins
moldargólf, en seinna
var sett í hana fjalagólf
og bekkir. 1 þessari
gömlu kirkju vilja marg-
ir láta vígja sig í hjóna-
band og þar er messað
enn þann dag í dag. Enn
eru til nokkrar slíkar
stafakirkjur í Noregi.
um ertubrauðsneiðum og þunnum
kartöflukökum. Af ofanáleggi man
ég eftir spægipylsu, annarri svipaðri
pylsu og sneiðum úr svínslæri. Auk
þess var okkur boðið upp á vind-
þurrkað kjöt (skerpukjöt) með lauk-
sneiðum. Og loks borðuðum við
rommekolle, réttinn sem sagt var frá
hér á undan. Með matnum var auð-
vitað drukkið „öl og dram“.
Og til að ekkert truflaði hið hlý-
lega og þjóðlega norska andrúms-
loft, sem þarna ríkti þrátt fyrir níu
framandi fugla, sinn úr hverjum
kima álfunnar, þá gengu stúlkur í
norskum þjóðbúningum um beina.
Norðmenn virðast kunna flestum
þjóðum betur að halda til haga göml-
um þjóðiegum verðmætum. 1 Osló
hafa þeir komið upp byggðasafni, þar
sem safnað hefur verið saman göml-
um húsum frá ýmsum tímum með
öllu því sem þeim tilheyrir. Af þess-
um gömlu hlutum getur maður séð
hvernig forfeðurnir hafa lifað og
hvernig lifnaðarhættirnir haf a breytzt.
Á rúmunum sést t. d. hvernig fólkið
hefur í fjrrstu sofið sitjandi uppi, svo
stutt eru þau. Síðan fara þau að
smálengjast, fólkið fer að halla sér
ofurlítið aftur á bak og hafa marga
kodda við bakið og loks leggst það
alveg niður, um leið og koddunum
fækkar. Lengdin á rúmunum stafar
e. t. v. líka af því, að íbúar hús-
anna hafa verið lægri vexti en nú-
tímamenn.
1 Aarhus í Danmörku hefur verið
komið upp „byggðasafni” með svo-
lítið öðru sniði. Þar er verið að safna
saman á einn stað hinum gömlu hús-
um bæjarins og staðsetja þau í sams-
konar umhverfi og þau stóðu í á stn-
um tima. Þar er hús klukkusmiðsins,
hús skóarans, gamla millan o. s. frv.
Félög iðnaðarmanna munu sjá að
mestu um húsin. Þarna er því komið
skemmtilegt gamalt þorp, sem verð-
ur vel varðveitt.
Hér á Islandi hefur á síðustu ár-
um vaknað nokkur áhugi fyrir því að
halda gömlum minjum til haga. En
gömlu bæirnir sem haldið er við
eru uppi i sveit, langt frá þéttbýlasta
hluta landsins og þeim stað þar sem
útlendingar koma. Hvað um Árbæ,
rétt innan við Elliðaárnar ? Mig minn-
ir að ég hafi einhvern tíma heyrt
talað um að hann ætti að gera upp
og hafa til sýnis.
E' G sé fyrir mér göng inni
í miðju fjalli, sem
liggja skáhallt upp í móti
svo langt sem augað eygir.
Sjálf sit ég í miðjum fer-
köntuðum, flatbotnuðum
kassa með dauðskefldan
blaðamann á hægri hlið og
Portugala, sem hefur dregið
nýju rauðu topphúfuna sína
niður fyrir augun og raular
suðrænan tangó á vinstri hlið,
og halla mér aftur svo að
ég ligg næstum á bakinu, því
það er 45° halli á kassanum,
sem mjakast hægt upp eftir
þessum 1100 metra löngu
göngum . . .
Nú er hún alveg orðin ær
og farin að dreyma sig inn í
fjöllin til norsku tröllanna,
hugsið þið auðvitað. En því
fer fjarri. Þessi undarlegi
kassi með skábríkunum til að
sitja (eða liggja) á er í raun-
inni til og í honum fóru 9
blaðamenn og ein skelfd kona
(ég sjálf) upp í gegnum f jall-
ið, sem raforkuverunum
miklu er komið fyrir í við
alumíníumverksmiðjumar á
Sunndalsöra í Norður-Noregi.
Þetta geysimikla raforkuver,
sem framleiðir mun meiri
orku en öll okkar ver til sam-
ans, er að mestu sprengt inn
í f jallið.
Þegar ég sat þama í kass-
anum og horfði niður í
trektina fyrir neðan mig og
á ljósdeplana, sem urðu sí-
fellt minni, þangað til þeir
hurfu í myrkrið, eða upp eft-
ir göngunum, þar sem ekki
sást nokkur glæta og í eyr-
um mér glumdu heimspeki-
legar húgleiðingar Frans-
mannsins fyrir framan mig
um að líklega héngjum við
aðeins á einum streng, sem
búið væri að nota í tvö ár,
þá var ég sannfærð um að
aðra eins hetjudáð hefði eng-
in íslenzk kona drýgt síðan
fornkonumar okkar leið.
Helzt vildi ég hætta frá-
sögninni hér, til að varðveita
þessa einu hetjudáð mína á
æfinni. Nei, hana fékk ég
ekki að hafa í friði. Uppi á
FORSETAFRÚIN KOM ÞAR!
brúninni vék sér að mér sá
sem stjórnað hafði farartæk-
inu.
— Svo þér eruð íslenzkar?
Eg fór með forsetann ykk-
ar hérna upp í fyrra, þegar
hann kom í opinbera heim-
sókn til Noregs.
— 1 þe-þessu farartæki?
stundi ég upp.
— Já, og forsetafrúin ykk-
ar var líka með.
Sjálfsálit mitt beið alvar-
lega hnekki, en brátt áttaði
ég mig og fór að rölta milli
§rlendu blaðamannanna og
segja kæruleysilega: — Is-
lenzka forsetafrúin kom hér
upp í fyrra.
Þar sló ég þeim loksins
við. Því enginn þeirra treysti
sinni forsetafrú eða drottn-
ingu til að fara aðra eins
svaðilför.
10