Dagur - 14.04.1909, Síða 1

Ritstjóri: Guðm. GuðmundSSOn, cand. philos.
I. ár, 1. ársfj.
ÍSAFJÖRÐUR, 14. APRÍL 1909.
8. tbl.
Náttúrugripasafn
á ísafirði.
Eptir L. Th.
Margir lifa svo tugi ára, að þeir taka
iítið, eða ekkert, eptir því, sem fyrir augun
ber í riki náttúrunnar, lifandi eða dauðu —
láta sem þeir sjái það ekki.
Pó er náttúran sjálf miklu efnismeiri
og iœrdómsríkari frœðibók en nokkur skáld-
saga, „kver,“ sögulegt bardagaregistur,
dönsku-kák eða ýms annar skóla-skyldu
úttroðningur, sem ætlaður ernúsvornörgum
óþroskuðum og lystarlausum anda.
Og myndabók náttúrunnar stendur
öllum opin — ókeypis.
Þeim sem ala allan aldur sinn í kaup-
stöðum, svo að þeir fara á mis við lífið í
sveitinni með öllum hinum margbreyttu
sumar-myndum, sem náttúran hefur þar
að bjóða, er fremur vorkunn, þó að sjónin
sje ekki allskostar fær í fle3tan undra-sjó
náttúrunnar.
En sveitabörnin venjast svo snemma
á að kynnast ýmsu því, sem hún hefur að
bjóða.
Á sumardaginn fyrsta búa3t. börnin
Við og hlakka til að heyra í lóunni, sem
Þau heyra gamla fólkið vera að tala um
að segi: „dýrðin—dí“; og þau þekkja klið
hennar og hana sjálfa furðanlega snemma.
Og sólskríkjan, með hvita höfuðið, hreina
brjóstið og með gráflekkóttu vængina, er
gamall kunningi smaladrengsins, þegar
hann er einn í hjásetunni fram i dalnum,
Þar sem lambagrasið vex niðri á melnum,
°g blágresið og rjúpnalaufið með holta-
sóleyjunni ofar í hlíðinni. Og þegar krakk-
arnir fara í smalamennsku, þá finna þeir
margan skrítinn stein, sem þeir taka stund-
úm upp og skafa eða rispa með hnífnum
síuum, stinga svo í vasa sinn og sýna
öðrum krökkum heima.
Og „börnin sjer leika að skeljum á
hól“ — þar sem gimburskeljarnar ern
.kindur," kúskeljarnar „kýr,“ hörpudiskarnir
„hestar" og kuðungarnir eru hafðir fyrir
„hunda“ á þenna bústofn barnanna. (Kisa
er ekki reiknuð með).
En jeg kynntist við hjón, og sú kynning var löng,
er í kotinu mínu jeg var.
Uppi um lambhúsa burstir þau buðu upp á söng,
því þau bjuggu inn í kampinum þar.
Og þau súngu þar vor oftir vor eins og ný;
þó það vœri ekki klappað, þau skeyttu ekki því.
Margt eitt kvöld söng hann aleinn sinn óð,
og hún ein átti að heyra þau ljóð.
þessi ljóð, þessi hljóð
voru vökudreng góð.
Mjer or ve\ við þau steindepilsljóð.
(Þ. Erl.)
Fegurð náttúrunnar og fjölbreytni
hennar, í smáu og stóru, getur sannarlega
vakið og glætt hugsjónalífið og menntað
betur andann en allur fjöldinn af þeim
ruslakompum, sem daglega er blaðað í,
hvort sem það er gert til dægrastyttingar
eða af einhverri skyldu-neyð.
Ekki er það nema nauðsynlegt, og
fjærri því að vera lastandi þó að menn vilji
læra ýmislegt bóklegt, eða sjeu skyldaðir til
þess í æsku, ef þeir vilja það ekki sjálfir,
fyrir lífið — ef það væri þá aðallega lært
fyrir lífið —, en það ætti að vera hægt þó
að ekki sje lokað augunum fyrir mörgu
því í ríki náttúrunnar, sem daglega er á
vegi manns í lífinu.
Það kunna margir nú orðið að „babla“
ensku og fleyta sjer i þýzku, bæði karlmenn
og kvenfólk; en það væri nógu gaman
fyrir einhvern grasafræðing að fara einn
góðan sumardag með þessa „málfræðinga"
upp i fjalls-brekku, rjett fyrir ofan heimili
þeirra, og spyrja þá um nokkur algengustu
blómin, þó ekki væri nema um það, hvað
blómin hjetu — á íslenzku! Ætli svarið
yrði ekki óljóst!
Og svipað yrði líklega um það, þó að
spurt væri um einhvern fugl, sem ætti
þar heima í hliðinni og þó að hann sæti
þar og syngi á hverjum morgni, maka
sínum til skemtunar, og lofaudi sól og
sumar.
Það þótti slæmt hjá kerlingunni, sem
heyrði það, að einhver strákur hefði kastað
steini í fiski-önd svo að bún fótbrotnaði,
gamla konau sagði þá: „0, blessuð öndin
á þremur fótunum!" —hún hjelt, aumingja
kerlingin, að fuglarnir væru ferfættir. En
það er lítið skárra, þegar jafnvel gamlir
sjómenn hafa einu sinni ekki hugmynd um,
hvað margir uggar eru á algengum fiskum,
sem þeir hafa dregið ár eptir ár, hvað þá
heldur, að þeir kynni sjer nokkuð, sumir
þeirra, líf og háttu fiskanna, eptir því sem
föng eru á; gæti það þó opt haft verklega
þýðingu fyrir sjómennina.
Hjer á ísafirði veiddist fiskur einn í
vetur, fremur sjaldgæfur; og var mjer
gefinn hann. Jeg sýndi hann gömlum
sjómanni til þess að vita, hvort hann hefði
nokkurn tíma veitt þessa fisktegund, eða
sjeð hana áður. Hann kvað fiskinn sjald-
gæfan, en nefndi hann reyndar sama nafni
og annar fiskur, algengur, heitir; en þær
tvær tegundir eru þó næsta ólíkar; enda
áttaði maðurinn sig, þegar jeg sýndi honum
fram á það, meðal annars, að þessi fiskur
hefði tvo bakugga, en sá sem hann átti
við, ekki nema einn.
Jeg hitti einu sinni mann, sem var
reyndar úr sveit; hann sagði mjer frá því,
að á hverjum degi kæmi fugl einn heim
að bænum, sem hann þekkti ekki og hefði
aldrei sjeð áður, og settist opt á garðinn,
eða væri að flögra yfir hlaðinu og syngi
stundum s vo dæmalaust hátt og einkennilega.
„Hvernig var hann í hátt?“ spurði jeg.
„Hann var einhvern veginn flekkóttur
og álíka stór og önd eða heiðló’", svaraði
maðurinn.
Meira vissi hann ekki. Urðum við
svo báðir jafnfróðir um þenna „dæmalausa*
söngfugl.
Svona mætti telja fjölda dæma, sem
sýna hvað margir hugsa lítið um að gefa
því gaum, sem fyrir augun ber í náttúrunni,
þekkja jafnvel ekki algeng dýr svo vel, að
þeir geti aðgjeint þau frá öðrum ólíkari
skepnum.
Þetta kemur af því, að menn taka
ekkert eptir skapnaðarlagi eða einkennum
dýranna — gleyma því þá, að þeir hafa
augu og skynsemi.