Dagur - 13.04.1910, Blaðsíða 1

DAGUR.
Ritstjóri Guðm. Guðmundsson. c*nd. phiios.
I. ár, 4. ársfj.
Yíðsýni.
ii.
Þess er ekki að vænta, að víðsýnis-
skörungar og leiðtogar fæðist með hverjum
straumi hjá jafn fámennri pjóð og vjer erum,
íslendingar. Og þótt ágæt mannsefni fæðist,
veldur því eiuatt fjárskortur, menningar-
skorturfólksins, skammsýniog skilningsleysi
á gáfnafari og hug unglinganna, að manns-
efnin geta aldrei notið sín, — óblíð æfikjör
fá þau í tanufje, sem fylgir þeim alla leið
til grafarinnar. Þess vegna hefur rnargt
manngildið farið hjá oss forgörðum er ella
hefði orðið þjóð sinni til trausts og halds.
En ekki er þess að dyljast, að ailmarga
menn eigum vjer enn, sem á marga vegu
leitast við að lypta oss hærra, — víkka
sjónarsvið vort að andlegri menningu og
fræða oss og leiðbeina til verklegra framfara
og framkvæmda.
Og nálega allir, — ef ekki allir slíkir
menn hafa hleypt heimdraganum og sjeð
sig um í heiminum eptir því sem þeim
hefur geflst kostur á, — a. m. k. notað
af alúð þau menningartæki sem kostur er
á að afla sjer innan landsteinanna.
Flestir íslendingar er utan fara til
náms sækja menntun sína til Danmerkur,
til háskólans í Kaupmaunahöfn eða lýðhá
skólanna dönsku. Ekki er það að lasta,
því ólíkt betri menningartæki eiga Danir
að flestu leyti en vjer og mavgt gott. og
ÍSAFJÖRÐUK, 13. APRÍL 1910.
50. tbl.
þarflegt má þar læra. — En frekar mundu
þó íslendingar sækja menningu sína til
annara og meiri menntaþjóða ef ekki bagaði
fjárskortur og annars vegar „málleysi"
landans. — Garðstyrkurinn hefur lypt
undir og Ijett talsvert fyrir bláfátækum
námsmönnum, þó neyðarkjör sjeu að verða
að nota hann.
Tungumálakennslan í íslenzkum skólum,
sjerstaklega framburður og daglegt tal,
hefur til þessa verið svo bágborin, að allur
þorri stúdenta hefur lítt getað notið sín
annarsstaðar en í Danmörku vegna „mál-
leysis", og inyndi nýkominn frá prófborðinu
hafa átt allörðugt fyrsta veturinn ef ekki
lengur að hafa not af fyrirlestrum um
vísindaleg efni auk allra óþæginda annara
sem það hefur í för með sjer að vera fjefár
og máihaltur í framandi landi.
Yitaskuld eiga nemendur engu siður
sök 4 þessu en kennararnir nú upp á
síðkastið og æðimikið er þetta að breytast
til batnaðar og hefur lagast frá því er
Bjarni fvá Vogi tók að kenna þýzku í iærða
skólanum. Síðan hafa hinir yngri kennarar
iagt meiri rækt við að kenna að tala málin
en áður.
Því er hjer svo fjölyrt um þetta efni,
að auk þess sem tungumálakunnátta er
afarnauðsynleg afskekktri þjóð til þess að
geta hagnýtt sjer erlend rit og bækur og
auðgað þannig anda sinn að göfgandi,
skemmtandi og hagkvæmri þekkingu, —
skiptir það og miklu, að þeir íslendingar,
er kost eiga einhvern á því að ferðast
erlendis, geti fleytt sjer a. m. k. í einhverju
víðmæltara máli en dönsku til þess að
geta fræðst um það sem fyrir ber og skilið
svo að ferðin komi að notum.
Og sú kunnátta kemur fleirum að liði
en menntamönnum einum, enda er öðrum
engu síður þörf á að afla sjer víðsýnis í
utanförum. — íslenzkum kaupmönnum er
það iífsskilyrði sem slíkum að fara utan,
kaupa sjálflr vörur sínar milliliðalaust og
kynnast vöruvöndun og viðskiptalífl annara
þjóða.
Iðnaðarmenn í hverri grein sem er
þurfa að dvelja erlendis tíma og tíma og
kynnast framförum í iðn sinui og þó aldrei
væri nema að kynnast samtöknm stjettar-
bræðra sinna og fjelagslífi erlendis, myndi
það margborga sig fyrir þá á eptir, þegar
þeir sjálflr færu að þeirra dæmi.
Þá hefðu margir sjávarútvegsmenn og
sjómenn gagn af því að fara út fyrir
pollinn, læra þar vöruvöndun, nýtni og
starfsemi. Og síðast en ekki sízt bændurnir
íslenzku.
Nágrannaþjóðir vorar, einkum Danir,
stunda mjög landbúnað, og þótt ólíkt sje
að mörgu um landsháttu hjá þeim og oss,
gætu íslenzkir bændur lært af þeim mjög
margt, — þar gætu þeir a. m. k. lært að
viðurkenna, að landbúnaður borgar sig ef
farið er að með fyrirhyggju og dugnaði.
En það þarf yngsta bændakynslóðin á
íslandi að læra að sjá.
Við utanfarir t.il norrænu frændþjóðanna
myndi íslenzkum bændum vaxa trúin á
landið sitt, — þeir mundu festa sjónir á
miklu fleiri möguleikum til hagsmuna og
nytsemdar en þá dreymdi nokkurn tíma
um heima, — þeir lærðu að nota tímann
hyggilega, byrja og hætta vinnu stundvís-
lega, og tryðu þvi ef til vill, að betra er
að vinna styttri tíma á dag og vinna af
kappi, en að hanga hvíldarlaust við verk
sitt frá dögun til dimmu. Þeir lærðu að
fara svo með verkafólk sitt að það fældist
ekki burt úr sveitinni fyrir heimskulega
vinnuhörku, illan aðbúnað og leiðinlegt
heimilislíf, — þeir lærðu að vinna og láta
sjer það enga lægingu þykja. Og það hefðu
sannarlega fleiri gott af að læra en bænd-
urnir.
Betra en ekki væri að klífa þrítugan
hamarinn til þess að sækja iðnaðar, búnaðar
og flskveiðasýningar, er árlega eru haldnar
einhversstaðar í nágrannalöndunum, jafnvel
þótt ekki sækti þær nema einn skilgóður
maður úr hverri sýslu, kauptúni og útvegs-
stöðvum.
Til þess ættu sýslufjelög og bæjarfjelög