Vikan - 22.02.1940, Qupperneq 3

3
VIKAN.
1 /T viku vetrar voru vorhlýindi í loft-
* inu, þangað til í vikulokin, að hann
gerði höstugt upp úr helginni. — Trén í
Hressingarskálagarðinum, og sjálfsagt
víðar í trjágörðum bæjarins, hafa skotið
frjóöngum, hvítum, loðnum hnöppum, svo
þau eru eins og hrími klædd. Út við Skerja-
fjörð kvað hafa heyrst til lóunnar, og er
hún þá alveg óvenjulega snemma á ferð-
inni. — Annars væri það ekki að undra þó
farfuglar kæmu venju fyrr, því hart er nú
í heimi utan Islands.
Þegar mikil og alvarleg tíðindi gerast,
er það alla jafna hugarléttir að grípa til
gamalla annála og lesa þó ekki nema
nokkrar blaðsíður um viðburði liðinnar tíð-
ar. Skarðsárannáll og Fitjaannáll og hvað
þeir nú heita gömlu annálarnir, eru enginn
skemmtilestur, ef þeir eru mældir á reif-
aramælikvarða nútíma bókmennta, og tíð-
inda frásögn þeirra er fáskrúðug í saman-
burði við steypiflóð útvarpsfrétta og
blaðaskeyta. Frásagnarháttur gömlu ann-
álaritaranna hefir það þó fram yfir frétta-
stofustíl nútímans, að vera hlutlaus —
hann felur í sér þá fjarlægð frá atburð-
unum, sem vér höfum glatað. Einmitt þess
vegna er annálalestur svo hughreystandi
á tímum þrenginganna. Ekkert er nýtt
undir sólunni. Vér eigum þó þrátt fyrir allt
sömu tryggingu í áhorfenda sessi vorum
og gömlu annálaritararnir — enn þá.
Þau tíðíndi gerðust í vikunni, sem leið,
er óhjákvæmilega vekja hugsunina, hve
lengi sú trygging muni endast. Ef hin frá-
bæra hetjuvörn Finna bilar og Rússaher
flæðir yfir ættland þeirra — ef íhlutun
Rússa um málefni annarra Norðurlanda
verða jafn óbilgjörn og gagnvart Finnum
— hvar er þá áhorfendatrygging vor?
Rússneskt sjóveldi við Atlantshaf annars
vegar, en Bretaveldi hins vegar, skapaði
landi voru aðstöðu, sem engan mann á Is-
landi hefir dreymt um. Aldrei höfum vér
fundið betur en nú, að forlög allra fimm
Norðurlanda eru ein og hin sömu. Þau hafa
landamæri til austurs, vesturs og suðurs,
eins og forsætisráðherra Svía sagði í vik-
unni, en engin til norðurs.
En svo ég víkji aftur að annálunum, þá
segir Grímsstaðaannáll um veðráttuna
fyrir réttum 200 árum: Veðurátta sú allra
bezta, sem menn kunna að muna, frá jól-
um og fram til að vika var af góu; þá gerði
hann höstugt með umhleypingum og jarð-
skertlum sums staðar og sjóbönnum, allt
til páska —. En fyrir réttum 300 árum var
samkvæmt Skarðsannál: Mikið stríð utan-
lands í öllum áttum á sjó og landi, utan
í Danmörk horfðist helzt friðsamlega til;
þó var um allt hið fyrra sumarið öll kóngs-
ins skip ferðug og tilbúin —. í Svíaríki
voru og öll skip tilbúin, nærri 80, var og
ekki vitanlegt, hvað þeir þar með meintu.
— I Þýzkalandi var enn samt stríð um allt
landið og í öllum áttum. Franskir voru þar
i tveimur hópum. — Sagan endurtekur sig.
Með glímukónginum
í Haukadal.
Eftir
Gils Guðmundsson.
Það var dag nokkurn í byrjun október-
mánaðar 1938. Ég stóð á miðju
Lækjartorgi — eins og glópur, sem hvorki
veit í þennan heim né annan. Bílarnir þutu
fram hjá, og mannfjöldinn streymdi niður
strætið. Sumir voru á hraðri ferð, aðrir að
slæpast, — eins og vant var. Kaupsýslu-
menn þrömmuðu til og frá og stigu þungt
til jarðar, eins og allir gjaldeyrisörðug-
leikar veraldarinnar hvíldu á herðum þeim.
Brosleitar hefðarfrúr héldu leiðar sinnar,
skriðdrjúgar og fastar í rásinni, líkt og
skonnortur fyrir fullum seglum. Og innan
um allt þeyttust sendisveinarnir á fleygi-
ferð, eins og lífi lægi við. En ég sá ekkert
af þessu. Öll áhrif frá umhverfinu voru
gersamlega þurrkuð út í huga mínum. Þar
rúmaðist ekkert nema gremjan og tilfinn-
ingin fyrir eigin smæð og lítilmótleika. Ég
var atvinnulaus og peningalaus maður.
Síðasti vonarneistinn um lífvænlegt vetr-
arstarf var kulnaður út og að engu orð-
inn. Að vísu hafði ég spánýtt kennara-
skírteinið upp á vasann, alsett margvísleg-
um tölum og þar til heyrandi undirskrift-
um. En hvað stoðaði það? Ekki nokkurn
skapaðan hlut. Allar sæmilegar kennara-
stöður voru roknar út í veður og vind.
Aðrir höfðu hlotið þær. Mér var ofaukið.
Ég fylltist tilfinningum þess manns, sem
finnst hann vera eins og fimmta hjól undir
vagni, eða óþarfur hlekkur í festi. Nei,
satt var það. Ennþá vantaði kennara í fá-
einum farskólum, einhvers staðar úti á
landshorni. Myndir runnu upp fyrir huga
mér. Ofnlausir fúahjallar, gluggalitlar
stofugrýtur, húsnæðisleysi, áhaldaleysi,
allsleysi. Þetta voru engar glæsilegar
skýjaborgir, aðeins blákaldur veruleiki,
áþreifanlegur vottur íslenzkrar fátæktar
og smæðar. En um annað, stærra og glæsi-
legra var ekki að ræða, héðan af. Þá var
að taka því, sem hendi var næst, og gera
sér það að góðu.
Niður Bankastræti kemur hár maður
með stúdentshúfu og gleraugu. Það er
Bergur Vigfússon, kunningi minn. Við
heilsumst og tökum tal saman. Leið okkar
liggur um Tjörnina. Margt ber á góma,
. pólitísk dægurmál, bókmenntir og sitthvað
j fleira. Um það bil, sem hringferðin er á
enda, brýtur Bergur upp á nýju umræðu-
í efni.
— Ertu búinn að fá stöðu?
— Nei, blessaður vertu. Dauft útlit með
það.
, — Viltu verða kennari í Haukadal?
— I Haukadal? Hvað á að kenna þar?
‘ Og hver jum ?
j — Austur í Haukadal í Biskupstungum
hefir Sigurður Greipsson, fyrrverandi
glímukóngur, haldið uppi íþróttaskóla und-
anfarna vetur. Auk íþróttanna eru kennd-
ar ýmsar bóklegar námsgreinar. Nú vant-
ar Sigurð kennara sér til aðstoðar og skal
hann uppfræða nemendurna í móðurmál-
inu, stærðfræði, framandi tungumálum og
öðrum góðum og gagnlegum hlutum. Sig-
urður er væntanlegur hingað til bæjarins
næstu daga. Ef þú vildir athuga þessa
möguleika, skal ég sjá til þess að fundum
ykkar beri saman.
Svo mörg voru þau orð. Á leiðinni heim
til mín hugsaði ég málið og ákvað að ná
tali af Sigurði Greipssyni strax og færi
gæfist, til að kynna mér alla málavöxtu.
Það var tveimur dögum seinna. Klukkan
var aðeins farin að halla í fjögur. Ég steig
út úr pósthúsinu og hélt sem leið lá yfir
Sigurður
Greipsson
að Reykjavíkur Apóteki. Á síðustu stundu
tókst mér að víkja úr vegi fyrir blaðasala,
sem þeyttist eins og kólfi væri skotið yfir
götuna, með Vísi og Alþýðublaðið undir
handleggnum. Þegar ég hafði hrökklazt
upp á gangstéttina og sá, að hinn ungi, en
áhugasami sölumaður var kominn klakk-
laust leiðar sinnar, tók ég eftir því, að á
móti mér komu tveir menn, báðir vel vaxn-
ir úr grasi. Annan þeirra þekkti ég þegar.
Það var Bergur Vigfússon. Mann þann,
sem með honum var, hafði ég ekki séð
áður. Hann var stórskorinn og karlmann-
legur í andliti, klæddur svörtum frakka,
með stóra vetrarhúfu á höfði. Bergur
kynnti manninn. Þetta var Sigurður
Greipsson. Við tókumst í hendur. Eftir að
hafa skipzt á nokkrum orðum um veður-
far og aðra slíka hluti, var málinu vikið
að skólastarfi Sigurðar og væntanlegum
aðstoðarmanni við það. Leið ekki á löngu,
unz það var bundið fastmælum, að ég kæmi
austur og tæki við kennslu, þegar skóli
hæfist.
Allt fór eins og ráð var fyrir gert. I
þetta sinn ætla ég ekki að segja söguna