Gestur - 11.09.1932, Page 2

2
GESTUR
flokk«klíku. Þetta kemur fram í
sinni ógeðslegustu mynd í éinu af
elstu lýðveldunum, í Bandaríkjun-
um, þar sem hreinir og beinir
glæpamannáflokkar ná á þingrseðis-
legan hátt yflrráðum yfir stór-
borgum eins og Chicago. Af því
verður það skiljanlegt, að fámenn
klíka hernaðarsinna og vopnafram-
leiðenda getur eytt miljónum á
miijónir ofan í herbúnað og steypt
þjóðunum út í blóðugar styrjaldir,
enda þótt mikill meiri hluti þeirra
hafi andstygð á blóðsúthellingum.
Þess vegna geta auðhríngirnir,
som hafa blöðin og ílokksstjórn-
• Irnar á sínu valdi, hrifsað undir
sig afraksturinn af erfiði fjöldans,
og þess vegna er gæöum náttúr-
-unnar og auðæfum landanna varið
í heimskuiegt óhóf og bruðl í stað
þéss að verja þeirn til að lyíta
-sem fliatum einstakiingum á
hærra stig andlegrar og likam-
legrar menningar með því að bæta
liísskilyrði þeirra með öllum þeim
tækjum, sam vísindin hafa látið
-mannkyninu í té. Þess vegna
'fjölgar þeim lika ár frá ári í öll-
-um iöndum, sem missa trúna á
-þingræðið i sinni núverandi mynd,
Bað sviftir sjáift af sér’ helgibiæj-
unni, sem hjúpaði það áður, á
sama hátt og Bourbonarnir í
Trakklandi og Romanoffarnir i
'Rússandi sviftu sjálfa sig með
spiltu stjórnarfari þeirri helgi, sem
hjátrúarfullur og fáfróður almenn-
ingur halði áður á þeim. Og
einmitt af þvi að þingræðisfyrir-
komulagið tryggir ekki hagsmuni
heildarinnar, eins og af ofan-
greindu er Ijóst — þrátt fyrir al-
mennan atkvæðisrétt — heldnr er
oft og tíðum leiksoppur í hendi
þeirra afla, sem eru þjóðfélags-
heildinni fjandsamleg, þá getur
farið svo, að eina ráðið til að
bæta úr göllum þess sé sama ráð-
ið og haft var til að bæta úr
göllum konungdæmis Bourbonanna
og keisaradæmis Romanoffanna,
eem sé bylting. Bylting or vitan-
lega sóðaathöfn, en það eru lika
allar þær athafnir, sem grípa verð-
ur til, þegar gamall, rótgróinn og
daumllur óþverri sainast saman
ár eftir ár.
Prátt fyrir galla þingræðisins og
þau skaðvænlegu öfl, sem venju-
legast ná tangarhaldi á flokksstjórn-
unum, þá eru vitanlega til í
öllum flokkum hugsjónamenn,
sem hafa meiri eða minni félags-
legan þroska óg áhuga. í ílokka*
baráttunni hér innanbæjar græddi
eá flokkur, sem nú heitir Sjálf-
atæðisflokkur, ýmsa slíka menn
1923, þegar hann beitti sér fyrir
breytingu á stjórh hæjarmálanna,
á móti socialistum, sem gerðu sig
seka í óhæfilegum opportunismu3.
L sama hátt hefur hann grætt
ýmsa slíka menn síðustu árin á
því að vera í andstöðu við Tima-
klikuna, sem a avo rnargan hátt
hefur gert sig bera að allskonav
spillingu. En því þer ekki að
neita, að Fiamsóknavflokkurinn
hefur líka fengið ýmsa hugsjóna-
menn í lið með sér fyrir það, að
hann hefur verið í andstöðu við þá
menn, sem aðallega hafa haft at-
vinnuíyrirtækin á sínu valai, og
hafa beitt því valdi á óviturlðgan
og jafnvel «kaðlegan hátt, oft og
tíðum. Pessir hugsjónamenn í
báðum flokkum eru reyndar marg-
ir hverjir skýjaglópar að meira
eða minna leyti, flæktir í fordóma
liðínna tíma og þröngs umhverfis
og vantandi skilning á jámhörðum
lögmálum framþróunarinnar. Slík-
um mönnum hættir vitanlega alt-
af til að verða smám saman
samdauna öðrum flokksmönnum
sínum, svo þeir hætta að flnna
lyktina af spillingu síns eigin
flokks, en fussa, og sveia þess
meir, þegar ódauninn leggur til
þeirra úr hinum herbúðunum.
Sá er vinur, sem til vamms
segir. Ég ber það hlýjan hug til
Sjálfstæðisíiokksins, þótt hann hafi
brotið af sér það traust, sem ég
áður bar til hans, og ég hef staif-
að það lengi innan hans, að ég
tel mig hafa rett á að benda á
-ýmsa galla hans, enda er mörg-
um Sjálfstæðismönnum það miklu
gagnlegra en skrum um flokkinn
eða lygar um audstæðingana, inn-
an lánds og utan. Sjálfstæðis-
flokkurinn siglir — eins og aðrir
þingræbisflokkar — með lík í
lestinni, ekki eitt heldur mörg.
fað eru þeir mörgu, sem eru svo
miklir einstaklingshyggjumenn, að
tillitið til heildarinnar, þjóðfélags-
ins eða bæjarfélagsins, má sín
einskis hjá þeim í samanburði við
eiginhagsmuni þeirra sjálfra eða
annara, sem líkt eru settir í þjóð-
félaginu. Fyrir þessum mönnum
vakir engin önnur flokkshugsjón
en sú, að geta láiið aðra vinna
fyrir sig fyrir lágt haup. f’elr eru
á móti öllum framfaramálum, verk
legum og menningarlegum. Þeir
bolast á móti öllum þeim innan
síns flokks, sem ekki eru sama
sinnis og vinna það jafnvel til að
bregða íyrir þá fæti, þó þeir eigi
i vök að verjast gegn verstu and-
stæðingum flokksins vegna pöli-
tiskrar starfsemi sinnar. Að því
leyti eru þeir félagslega óþroskaðri
en liðsmenn A1 Capone eða sjó-
víkinga á sautjándu öld, því jafn-
vel í Veim félagsskap eru þeir
menn álitnir öhæflr flokksmenn,
sem ekki styðja samherja sina
drengilega í mannraunum. Éeir
sjá eftir því fé, sem þeir greiða
til opinberra þarfa og hafa svo
mikla samúð með þeim, sem eru
með sama merki brtndir, að þeir
gerast hlífiskildir skattsvikava, ef
þeir hafa aðstöðu til þess. Ef
hagsmunir eins einstaklings eða
örfárra rekast á hagsmuni heild-
arinnar, þá fylgja þeir altaf hagB-
munum einstaklingsins hvernig
sem á stendur, af þvi að þeir skoða
bæjaríélagið eða þjóðfélagíð, sem
á ýmsan liátt grfpur inn í athafna-
fielsi þeirra, ósjálfrátt sem náttúr-
legan. óvín sinn. Þessir menn eru
oft duglegir að græða fé, a. m. k.
á góðum árum, og hafa þvl sterka
aðstöðu innan flokksins, eru virtir
af sveitungum sínum og sýndur
sómi af þjóðíélaginu. Oft eru þetta
duglegir athafnamenn og mörgum
góðum kostum bunir, en hin tak-
markalausa einstaklingshyggja
þeirra gerir það að verkum, að
þeir hefðu átt betur heima í Kali-
forníu fyrir 80 árum eða Alaska
eða Texas fyrir 50 árum heldur
heldur en nú á tíinum í félags-
bundnu þjóðskipulagi.
Slíkir menn finnast hér og hvar
um landið innan Sjálfstæðisflokks-
ins, þótt ekki séu þeir fremst í
fylkingarbrjósti í hinni pólitísku
baráttu. Til þess þarf liprari menn,
þá sem eru fimir að leika tveim
skjöldum og geta borið kápuna á
báðum öxlum.
- Pessir menn, sem sjálfir taka
aldrei tillit til heildarinnar, ef það
rekst á hagsmuni þeirra sjálfra
eða dutlunga, pródika atundum
með fjálgleika fyrir verkamönnum
um það, að þeir eigi að sýna þann
þroska að lækka kaup sitt góðfús-
lega vegna slæmrar afkomu at-
vinnuveganna. Sannast þar sem
oftar, að hægra er að kenna heil-
ræðin en halda þau.
Pessi þiöngsýna einstaklings-
byggja, sem er ósamrírnanleg öllu
óeigingjörnu sarustarfi siðaðra
manna, gerir vart við sig innan allra
þingræðisflokka, og ekki hvaö síst
innan íhalds — eða hægri flokk-
anna. Sjalfstæðisflokknum og hinu
borgarlega þjóðfélagi 1 heild sinni
stafar í raun og veru miklu meiri
hætta af henni heldur en aföllum
kenningum kommúnista og ann-
ara byltin^asinna.
Á tímuns hins ótakmarkaða
einveldis var þjóðarheildin skoð-
uð sem parsónuleg eign einvalds-
herrans, aem hafði fengið þenna
eignanótt með nokkurskonar af-
salí frá guði almáttugum, höfundi
tilverunnar. Konungurinn afsalaði
aftur að sínu leyti nokkru af þess-
um eignarétti í hendur aðalsins.
Borgarastóttin, sem óx mjög að
efnum og sjálfsáliti á 18. og 19.
öld, neitaði að viðurkenna þetta
afsal og kúgaði konungana með
byltingum, ýmist atstöðnum eða
yfirvofandi, til að sleppa völdunum
í hendur þingrieðisrns. En borgara-
stéttin hafði ekki höfund tilverunn-
ar fyrir sinn guð, heldur Mammon,
gullkálfinn, og Mammons dýrk-
unin hefur orðið rauði þráðurinn
í sögu þingræðisins. Að vlsu
hefur þingræðið skrifað á skjöld
sinn einkunnarorð frönsku stjórn-
arbyltingarinnar: Frelsi, jafnrétti
og bróðern), en þau gæði eru þó
fyrst og fremst til fyrir þá, sem
náðarsól Mammons skín á. Öreig-
inn, sem er daglegur þiæll sinna
daglegu líkamsþarfa, getur varla
kallasl frjáls, jafnróttið haltrar
talsvert þar sem einn fæðíst með
silfurskeið í munriinum, én annar
með steinvölu, og um bróðernið á
öld hinnar frjálsu samkepni milli
sinataklinganna og þjóðanna er
best áð fara sem fæstum orðum.
Hið lítt takmarkaða íramtak
einstaklingsins og hin frjál»a sam-
kepni, sem á siðustu öld varð
lyftistöng tíl stórkostlegra fram-
fara í iðnaði og vélamenningu,
stefnir meira og meira í þá átt að
takmarka og jafnvel útiloka sjálft
sig. Hin einstöku smáfyrirtæki
renna saman í . volduga hringi, sem
ná að lokum fullkominni einokun,
hver á sínu sviði, og úfiloka þann-
ig alla frjálsa samkepni og frjálst
íramtak, og fjármálavald heilla
stórþjóða safnast í hendur örfárra
stórbanka eða stóriðjuhölda. Rikin
sjálf veiða skuldaþiælar og leik-
soppar í höndum þessara drottna
fjármálaheimsíns, eins og sýnir sig
best á því, að jafnvel sjálflr Eng-
lendingar urðu síðast að skifta um
atjórn eftir fyrirskipun frá amer-
iskum stórbönkum.
Fátt sýnir betur aumingjaskap
þingræðisins en einmitt þetta, að
ríkið sjálft varður leiguliði í sinu
eigin landi og selur fyrirfram
starfsorku ófæddra einstaklinga
upp í landaskuld og leigur.
Öll pólitísk starfsemi kostar nú
á tímum of fjár og það ut af fyr-
ir sig gefur hinu kaldrifjaöa og
gróðasólgna fjármálavaldi svosterka
aðstöðu fram yfir þá, sem vilja
berjast fyiir hugsiönalegum endur-
bótum ó þingræðinu, að auðurinn
getur altaf markað innihald þes»,
þótt ytra borðið breyti mynd.
Glögt dæmi þess sást í Pýskalandi,
þegar þingræðisskipulagið þar í
höndum socialdemokrata skapaði
jarðveg fyrir meiri auðsöfnun á
eins manns hendur (Stinnes) held-
ur en þekktist á keisaratímanum.
Hvergí hefur hugsjónalaus og
ófyrirleitin einstaklingshyggja náð
eins íöstum t.ökum á þingræðinu
og stjórnmálahfinu eins og í Banda-
ríkjunum. Afleiðingarnar sýna sig.
Petta ágæta og frjósama land, sem
safnaði gengdarlausum auðl á ó-
friðarárunum og síðan hefur sog-
ið út heiminn í vöxtum og hern-
aðarskaðabótum, er að lenda í
upplausn af orsökum kreppunnar.
Skv. nýjustu skýrslum eru þar 11
milj. atvinnuleyaingja og eymdín
og örbirgbin átakanlegri en því
verði með orðum lýst.
Illutverk þingræðisins átti að
vera það, að vernda þjóðfólagtr-
heildina gegn arfgengu og óverl-
skulduðu drottinvaldi einstakra
harðstjóra. Pað átti að skapa
skilyrði fyrir þá hæfuatu til »ð
njóta sín sem best. Hvorttveggja
hefur brugöisfc. Pað virðist ekki
hafa mátt né skilyrði til að lækna
sig sjálft, en þá er önnur lækning
hugsanleg en þíngræðisleg, m. ö.
o. bylting; enda togast orðið tvær
byltingastefnur víðast hvai á um
völdln, fascisminn og kommunism-
inn. Jafnvel hör á landi, þarsem
íramþróunin er þó að ýmsu leyti
skamt á veg komin, reka báðar
upp höfuðin. Kommúnísminn
heldur nokkurn veginu beinu striki
að settu marki við vaxandi fylgi.
Borgaraflokkarnir, sem hafa þing-
íæðið á stefnuskrá sinni, hafa
báðir slangrað írá því um tima.