Templar - 01.08.1930, Page 1

Flosi Sigurðsson
u. kansl.
Bannlög — banngætsla.
Frá þvi er umræður hófust innan
reglunnar inn algert áfengisbann, hafa
aetíð verið noklcuð skiptar skoðanir um
það livort meiri áherslu bæri að leggja
á bindindisfræðslu og útljreiðslustarf-
semi, eða hann og hanngæslu, og ennþá
liefur það átt sér stað, að raddir liafi
lieyrst er telja eftirlit með áfengislög-
gjoBnni eða hanngæslu af liálfu regl-
unnar óþarfa og jafnvel óviðeigandi.
Það virðist því ekki úr vegi þegar liorft
er til Ijaka eftir 10 ára starf Umdæmis-
sl. nr. 1, að drepa á í stórum dráttum
hvernig þetta starf hefur gefist og hvað
af því má læra fyrir framtíðina og
hvernig þvi ])eri að Iiaga.
Eitt af því, sem mönnum liefur alvar-
lega gleymst í umræðum um hannlögin
og hrot á þeim, er það ástand er þjóðin
átti við að búa í áfengismálinu áður en
bannlögin gengu i gildi. En þeir sem
eru nógu gamlir til þess að muna eftir
því og vilja segja sannleikann vita það,
að ástandið var hörmulegt að drukkið
var tollsvikið og óleyfilegt áfengi með-
fram öllum ströndum landsins og að
selt var áfengi ólöglega meðfram öll-
um þjóðvegum,, og það upp í afdali og
að drykkjuskapur var mjög almennur.
Út í það skal ekki farið hér nú, enda
væri það efni út af fyrir sig nóg í langa
ritgerð. Aðeins er á þetta minnst til
]>ess að það ekki gleymist, að það er
ekki hannlögin sem hafa leitt ólög-
hlýðni yfir landið þvi allir vita að sú
áfengislöggjöf sem gilti á undan hann-
Indriði Einarsson
stórtemplar
inu var eftirlitslaus og miklu al-
mennara hrotin hcldur en bannlögin
eftir að þau konni í gildi.
Al’ því, sem þegar er sagt, var það
eðlilegl að templarar sæu að við svo
búið mætti ekki standa, og þvi var það
að Umdæmisst. nr. 1, eða kannske rétt-
ara sagt framkvæmdanefnd liennar eft-
ir aldamótin síðustu, hóf sína fyrstu
haráttu fyrir bættu eftirliti með áfeng-
islöggjöfinni löngu áður en hannlögin
voru saniþykkt, . og var sú starfsemi
aðallega í því fólgin að reyna að upp-
ræta ólöglega sölustaði víðsvegar liér
sunnan lands, og liefta ólöglega vín-
sölu með skipum með ströndum fram.
Þeir scm manna mest unnu að þessu
þarfa þjóðþrifaverki í hroddi fylking-
ar voru þeir Pétur Zophóníasson og
Sigurbjörn Á. Gíslason. Ekki var
]>að vinsælla starf en banngæsla. Það
lieyrðust raddir um það að skelfing
væri ljótt að kæra þessa lierra, sem
lögðu þessa líka fallegu iðju fyrir sig,
að selja ólöglega áfengi. Mér er ])að sér-
staklega minnisstætt þegar menn liöfðu
keypt vín á allmörgum stöðum austur
með vegunum, og svo kært seljendurn-
ar, að það þótti afar ljótt, og þeir er
fyrir því stóðu þóttu heldur slæmir
menn. Svo rotinn var liugsunarháttur-
inn hjá f jölda manns, að sama fólkið
sem lilakkaði yfir því að sjá hungraða
menn cr stolið höfðu fylli sinni fara í
hegningarlnisið, liéll hlífiskyldi yfir
þeim er gerðu það sér að atvinnu að
selja vín þvert ofan í landslög og sem
iðulega varð til að leiða hörmung og
lmgarángur yfir konur og hörn fjölda
heimila. Svo hraparlega gat heimska og
Isleifur Jónsson
f. umd. og st. g. u.
sjúkur hugsunarháttur og ímynduð eig-
ingirni hertekið menn.
Fyrst eftir að hannlögin gengu í gildi,
varð þess því miður vart að templarar
köstuðu áhyrgð og áhyggjum af sinni
eigin starfsemi lím ol’ upp á arma ])jóð-
félagsins; þetta var slæmt, en ])að var
vorkunnarmál að þeir gerðu það, þeir
töldu sig hafa sigrað á heiðarlegan liátt.
í gegnum atkvæðagreiðslu á lýðræðis-
legum grundvelli höfðu þeir fengið
meiri hluta þjóðarinnar til að heimta
hann, og hannið var sanxþykkt i þing-
inu með miklum meiri liluta á ])ingleg-
an liátt. Því trúðu margir þá, að nú
væri baráttunni lokið, löggjafarvaldið
hefði tekið málið að sér, og löggæslan í
landinu mundi svo sjá um að lögunum
yrði hlitt, en þar ])ilaði dæmið, templ-
arar liugðu sig liafa háð baráttuna við
lieiðarlega menn, en svo var ekki, og
nægir að benda á skrif þau er komu
frá andbanningum gegn vernd laganna
og heinar eggjanir lil hrota. Þetta varð
auðvitað lil að draga iir samviskusam-
legri gæslu vfirvaldanna á lögunum, og'
þar af leiðandi til að veikja trú þjóðar-
innar á þeini og jafnvel Iijá sumum
vinum þeirra lílca.
En þrátt fyrir allt þetta, höfðu alltaf
æði margir templarar lialdið álram
störfum. Þeir sáu livert stefndi, og
þektu óvini málsins og þeirra óheiðar-
legu baráltu, og þvi var enn á ný tekin
upp livíldarlaus harálta fyrir hættu eft-
irliti og bindindisboðun, og ])egar
mönnum var það almennt Ijóst liver
hætta var á ferðum, yrði eftirlitsleysi
löggjafa og löggæslumanna látið óátal-
ið og afskiptalaust, mundi hrátt illa