Eimreiðin - 01.01.1974, Síða 42

EIMREIÐIN
leika til að liafa yfirsýn yfir allt valdakerfið og þau sérfræði-
legu sjónarmið, sem áhrif hafa á einstakar ákvarðanir stjórn-
endanna. Hann finnur sig máltvana til allra áhrifa og hættir
að gera kröfur til sjálfs sín. Vilji hans til að liafa frumkvæði
og setja fram frumlegar skoðanir á lilutum er sljóvgaður, þar
sem þetta hákn leggst yfirþyrmandi á hann. Ennþá hefur hann
að vísu rétt til að kjósa þennan framhjóðendann eða hinn, en
hann liefur litla möguleika á að gera sér einliverja skynsam-
lega grein fyrir, hvor er hetri, því að möguleikinn til að meta
þau viðfangsefni, sem hinn kjörni fulltrúi á að fást við, er
Iítill sem enginn. Það, sem afstöðunni ræður, eru áþreifanlegir
hlutir, svo sem skattaálögur o. þ. h. Viðkomandi einstaklingur
er firrtur og afstaða hans til þjóðfélagsins neikvæð. í aðra
röndina gerir hann kröfur til þessa almáttuga hákns, sem öllu
fær áorkað, en í hina óskar hann eftir sem minnstum kröfum
á liendur sjálfum sér. Hann er hættur að greina samhengið og
hefur enga tilfinningu fyrir, að hann sjálfur sé grunneiningin
í kerfinu, — það sem alll sé í raun og veru reist á. Þessi þróun
er ekki bara óæskileg, heldur er hún beinlinis hættuleg fyrir
hamingju og velferð borgaranna.
En hvað er liægt að gera til að snúa þessari óheillavænlegu
þróun við? Það er að sjálfsögðu ótalmargt. I fyrsta lagi verða
menn að opna augun fyrir því, að hér sé um óheillaþróun að
ræða. Stjórnmálaflokkarnir verða að draga þetta fram í sviðs-
ljósið, gera fólki grein fyrir þessum vanda og taka til umræðu.
Efast má þó fvllilega uin, að sumir þeirra hafi áhuga á því,
þar sem allar úrlausnir hljóta að hafa það meginmarkmið að
draga úr völdum þeirra. Einkuin á þetta við um þá flokka, sem
stefna beinlinis að aukinni valdsöfnun, eins og vinstri flokk-
arnir gera Ijóst og leynt.
Þau úrræði, sem beita verður til að hamla gegn sívaxandi
afskiptasemi og yfirdrottnun ríkisvaldsins, felast fjrrst og fremst
í því að dreifa þjóðfélagsvaldinu, þannig að það standi í sem
nánustum tengslum við einstaklingana. Það á að lagskipta
þjóðfélaginu, þannig að efst sé ríkisvaldið, þar næst einingar,
eins og t. d. landshlutasamtök sveitarfélaga. Næst komi sveitar-
félögin sjálf, sem enn skiptist upp í smærri einingar, svo sem
hverfi í hæjum og borgum. Hver af þessum einingum á að hafa
völd á innri málefnum sínum, án óþarfa afskipta að ofan.
Max-kmiðið á að vera að setja þjóðfélagsvaldið niður eins neðar-
lega í myndinni og unnt er. Verkefnin vei’ða að vera skýrt af-
mörkuð og handhafar valdsins á hverju stigi eiga að sækja
42