Eimreiðin - 01.01.1974, Síða 67

EIAAREIÐIN
Þegar þessi mál eru rædd, þarf að víkja nokkuð að þeim tím-
um, sem við lifum á. Breytingar eru svo örar, að segja má, að
á hverjum áratug skapist ný og jafnvel gjörbreytt viðhorf á
mörgum sviðum. Þannig er útþensla mannsins og tækninnar
orðin slík, að jörðin er í raun orðin minni en mörg þjóðlönd
voru áður. Náð hefur verið tökum á goðumlíku ógnarafli, án
þess að siðgæði mannsins hafi batnað eða andlegt jafnvægi
hans aukist. En þótt vonir standi til, að við sökkvum ekki í
þann ólgusjó, þá blasir við „mannfjöldasprengjan“, sem um
síðir mun færa allt í kaf, ef mannkynið breytir ekki háttum
sínum.
Hvað er maðurinn að fara, kann nú einhver að spyrja, hvað
kemur þetta þjóðernismálum Islendinga við? Sjálfsagt ekki
mikið. En einu sinni byggðist framtið mannkynsins á þjóð-
ernisvitund Þjóðverja, og þótti þá mörgum vá fyrir dyrum.
Vill nokkur reisa hana á sama hátt á Rússum, Bandaríkjamönn-
um, Kínverjum eða Frökkum, svo að dæmi séu nefnd? Þjóð-
erniskennd getur nefnilega hæglega farið út í öfgar, og þegar
stórveldi eiga i hlut, þá var nágrönnunum hætt og nú gjör-
völlum mannheimi.
Þegar um smáþjóðir er að ræða, gegnir að sjálfsögðu öðru
máli, þær eru einkum hættulegar sjálfum sér. En hættan í
þessu sambandi hjá stórum og smáum þjóðum er fyrst og
fremst fólgin í öfgunum. Sigurður ætlast ekki til þeirra, þegar
hann talar um andvaraleysi landa sinna, en í þessum efnum
er einmitt oft skammt öfganna á milli.
Einstaklinga og þjóðir má stundum bera saman. Minnimátt-
arkennd dregur oft úr dáðum, en verði hún sjúkleg, getur liún
brotizt út i heift og hefnigirni. Mikilmennska leiðir einnig marga
afvega. Menn leiðast út í verkefni, sem þeir ráða engan veginn
við, eða telja sig öllu geta bjargað með meðfæddri snilli, eða
þá að frægð þeirra eða ættgöfgi dugi til flestra ályktana og
verka. Þessir eiginleikar eru allir vissulega til í fari íslendinga
sem þjóðar, og þess vegna þurfum við að gæta að okkur. Raun-
sætt mat á aðstæðum og getu er einmitt farsælasti eiginleiki
jafnt einstaklinga sem þjóða.
Ef við víkjum nú lítið eitt að efnahagsstarfseminni, þá er
verkleg nútímamenning orðin æði alþjóðleg. Eru fiskveiðar
Islendinga gott dæmi þar um. Þessi staðreynd er stór samein-
andi þáttur fyrir allt mannkyn. Þeir, sem ekki ætla að drag-
ast aftur úr, verða að fylgjast með. Að sjálfsögðu dregur þetta
nijög úr sérkennum þjóða, hvort sem mönnum líkar betur eða
verr. Síðustu árin hefur mikið verið talað um að breyta þurfi