Leifur - 09.01.1885, Page 1

Wmsiiíieg-, Manitoba,
y

Kr. 29.
Vikubladið „L E T b'VIl^ kemur út ú lwer.jum fi.studeg
ad fo r.fallula u s u. Árgungurinn kostar $2.00 í Amoríku,
eu 8 krómir í Norduráll’u. Sölulaun einn áttundi. Uppsögu
ú bladinu gildir ekki, norna n;ed 4 mánada fyrirvara.
„|svi ei’ fifl ad ísatt es* Iteimt44.
jjetta er tilfin'iffu’egt sanmnæli iyrir fii-
fróða, og fróðleikspyrsta alpýðu, sein maig,
vegna ekki getur allað sjer pekkingar, pó bún
sje farin að rumskazt til meðvituudar um
köllun sína og jafurjetti við aðrar pjóðir.
Oss langar til í petla skipti ab líta fia
alpýðlegn sjónarmiði á ástand vort í menatalegu
tilliti. sem pjóðílokks í framandi landi.
Tungnmálið er lffaðin, en bókmenntirnar
fylgjandi æðakerfi hvers pjóðlíkama; pví er
fxamför og líf hverrar tungu undir pví komið,
á bvi.ða stigi að bókmenntir Jtjóðarimiar eru.
Ilvað l’ókmenntir vorar snertir, pá verfur
ekki annað sagt, cn að pær sjeu á framfara-
stigi, pað er að segja, heima á Islandi og í
Kaupmanuahöfn. En hjer 1 laridi hefir viixtur
og vibgangur peirra verið næsta Htill, pvi
pessi 2 blöð, sem hjer hafa verið stofnuð, hafa
verið svo litfl, og 1 nrarga staði ófullkomin,
að pau geta varla -talizt. Eu ..flest frum-
smíð stendur til bóta”, pað vonum vjer að
sannist á Leifi. Um Framfara er ekki að tala.
Eptir að vjcr kornum hjer vestur um haf,
erum vjer, pvi .miður, nærri alveg útilokaðir
frá bókmenntum vorum. Hjer er ekkert Isfeny.kt
bókasafn, nje bókaverzlun, par sem hægt sje
að fá nauðsynlegustu bækui, lTr hinu siðara
rælist bráðum. ef ristj. Leifs áuðuast að gjöra
ljós úr peim vouarneista, sera ..Leifur” íærði
oss 'nýlega, Verði svo, pá á l itstj. pakkir
skilið, eu vjer fegri framtíð fyrir höndum. pvi
engum rjettsýnnm mauni getur dulizt. að is-
leir/.k bókaverzhin Iijer í landi cr hið hcl/.ta
ineðal ti! ab við halda hjer ást á bókmenntum
og móðurmáli votu. Eu pví til viöurbalds
parf íneira. Vjer purfum að fá almcnna mál
fræðislega leiðbeiningu i islenzkunui.
í bókasöfnum vorum cr engiu bók til á i
íslenzku. sem skýri sjálfa tunguna, Slikar orða- j
bækur eru pó bjá öllum menntuðustu pjóðun-
um bir.ar fyrstu, og par a eptir koma orða- '
bækur i hinum framandi málum. lljá oss hefir j
verið böfð öfug aðferð. pvi tunga vor heíir
verið skýrð ð latinu, eusku og dónsku, eu al- |
pýða vor má allt af sitja i myrkrinu, án pess I
að fá nokkrar aðgengilegar skýiingar á sínu I
c i g i n m ó ð u r in á 1 i. Ilvað kennir ann-
ars til, að íslaud á jafnmarga málfræðinga, og |
pað á nú, og enginn peiira vinnur pjóð sinni j
pað gagn að semja Og gefa út alislenzka orða-
.bók. i likingu við enskar orðabækur (Dictiou-
aiie’s)'/ Slik bók hlyli að borga sig. Er paö
pá elcki ódugnaður og liirðuleysi. sem valda
pví, að oss bætist ekki pessi vöntim?
Aðra bók vantar oss cinnig, seiu er o>s
pó alveg ómissandi lijer vestra, pað er ensk-
íslenzk orðabók með má]fræði§tegum skýringum.
Eugin peirra ensk-lslenzku bóka, sem biugað
til balá verið samdar, svara pörf vorri bjcr
1 landi. Lærðir menn hljóta bezt að geta
gjörl gruiu fyrif, hvernig slík bók pyffti að
veia útbúiu. pegar slík bók væri samin, væri,
ef til vill, bo/.t til f.-dlið að styðjást scm mest
við pá fiillkomiiustu orðabók, soin fengizt gæti,
ensk-tlanska, iða ensk-pýzka.
Ilöfum vjer ekki, lijer bjá oss, fnllfæran
manu til að semja pessa bók? Jeg á við sjera
Jóu lijaruaíon. liaun pckkir vel pörf voia,
Hvort lieldur cinstakur ruaður eða fjelftg
gtefi út sllka bók. væri viss ávinningur; og
heiður hlyti pað að verða að rjctta oss hjalpar.
liönd í mermtnhasii voru. Retiir að Framfara-
fjcbtg Winnipegbúa'' beföi alt til að bæta úr
pessn.
\’jer værum allvel settir. eí’ vjer ættuin
ensk-fslenzka bók, aðra cius og ltina ágætu
dansk-fslenzku orðabók Konráðs Gíslasonar.
Enginn getur með sanni sagt, að auðvelt
sje fyrir oss að vernda mal vort óbiandað, á með
ansvoua á stendur. Eins.má búast við að tor-
vclt verði að latra lijer alsherjarmálið, sem
pó er oss ómissaudi. (Eramh. siðar).
No kkrar útskýri ngar
A MveitarKt,iór!i ojj Jiis'i’-im.
L m stjórn og lög hefir lllið verið ritað i
[ hinuir. islenzku blöðam hjer raegin hafsins.
j pað er pó' undravert, pví pað tnnl er mikils-
j varðandi, eius fyrir ísleudinga sem aðra. Ef
alpýða vi.ktar ekki nákvændega aðgjörðir hiuua
i ýmsu embættismanua sinua,‘ pá er hætt við að
störf peirra vcröi hvorki mit.il nje uotagóð.
Með pví að vakta pá nákvaiiniega gefst almúg-
anurn einnig færi á að utnbuna pcdin, er vel gjcira,
pegar kosningardagur kemur, en útrýcua peim,
j er ótrúir hafa reynzt. j>að cr beinskylda allra
góðra pegtia að taka pfttt í pcim málum, sem
[ lúta að stjórn rikis pess, er [leir eiga bústað
í, pvi eptir allt samau pa er pað alpýða. sem
| ræður hvort stjórnin er rnðvönd og sparsöui.
j cöa ófróm og eyðslusöm. Tdluíu er gefið frjáls-
! r.t'ði til að bjóða sig fram til jkosningu, en pað
er ekki á valdi sækjandans, í heldui- á vnldi
alpýðu, hvort hann verðar pí-;ginn eöa gjöröur
apturreka.
íslendingar bafa uú pognfr rejnt, að til
peirra er .leitað, ekki síður cn anbara, pegav
um kosningar ti! opinberra sthrfa er að gjöra,
í satnanburði við atkvæði annara pjóð. eru at-
kvæoi Islendinga fá; prátt fyrir pa<\ geta pau
gjört mikið að verkum, einkanlega í tiiliti tii
sveitarstjórnar, og pað er einmitt páð atriöi,
sem vjci vildum taka til umræðu. pað ér
uauðsyulegt að bmdai pekki, að nokk.ru leyti
í pað miuusta, liin ýmsu lagaboð, sveitarstjóru
viðvikjaucli, pvl par sem peir eru pjettsettir,
má búast við að peir, eii'is vel og aðrir, liljóti
kosniugu til ýmsra embætta, en pekki peir
ekki lögin aö nokkru leyti, geta peir ekki
Icyst störl’ sin cins vel af hendi og olla, Marg-
ir, sem pó skilja ensku nokkuð, geta ekki
haft verulegt gagn af lögbókuuum, pvl naálið
á peiin er pungt og (’.ipjált. pess vegna er.
pað, að .Leiíur” gjörir pessa tilraua meö að
upplýsa pá, er ekki skiija ensku til hlýt.ar, um
hin helztu atriði laganna viövíkjandi' sveitar-
stjórn.
[;að er hvovttveggj;’.. að lagayfirlit petta
vetður bæði ónóg og ófullkomiö, euda er ekki
gott að draga meiningu peirra samau i stutta
grein, cn óhugsandi að prenta meginhluta
i pciim í l'rjettablaði, pví svo cru pau hiargorð,
[ enda er óvíst að ptð yrði nokkuð nota'oetra,
! pvl meðán fylkið og stjóru pess ’er á æsku-
j skeiði, eru lögiu sifcUdum breytingum undir-
| orpiti, og pað svo ntj'ög, aö mnrgt af pvf, sem
j nú er súldundi 1 g, verða, ef til vill.
dauðir bókstafir áður cu pessi yfirstandanch
j vetur er liðinn. þrátt fyrir pessar óumílýjan-
j legu breytingár, vonum yjer að peim verði aldrei
j broyll svo, ,»ð epíirfýlgjandi atjiöi ekki vcrði
nokkur stnðningur fyrir pá, seut ekki ciga ko.l
á að aila sjer annar (ullkomnari pekkingar 1
pessu efni.
pess skal fytir fratn getið. að i grciu
Oassari korna fytir, ekki ósjaldan. pau otð,
sem ekki er ícott að pýða, svo vit verði I.
og heldur en bera á borð íýtir menn rangar
pýðingar, látum vjer í au halda sjer á ensku.
óbrc-ytt að öllu leyti. Að sumu leyti álitnm
vjer pað heldur engan skaða, par eð peint,
setn ekki skiija ensku, temst ■ pá að pekkja
pau nöfn og pýðingar peirra, en sein slfmr
myp.di verða. ef á pau væri klínt. íslenzku imfni,
hversu vitlaust sent pað riafn kynni að vera..
Hitt helztu orð, sem fyrir koma og svnt ekki
veröa pýdd eru; Municipaliti (frb,: mjúnisi-
paliti) hefir svo að segja sörnu pýðingu og
hreppur á ísien'/ku; sveit er, ef til vill rjeftari
pýcing, merkittgin er rýtnri. County (frb. kántl)
hefir Jfka pýöingu og sýsia á islenzku; I Leiíi
hefir pað opt verið ritað hjerað, en hvontgt
mun rjetf. Greifadæmi (nterkiug orðsins County
til forna) hefir eiiniij; verið brúkað, en pað er
alveg rangt, og ntá ekki brúka pað pminig i,ú.
Judicial District (ðsjúdisitlal distrikt) hetir að
pvi leyti svipaða merkiugu og amt o; Judieial
District-stjóruin ræður yfir bæði Couuty og
Municipality-stjóru, en pó, eins og nafnið beud-
ir á, er hútt fremur til að gæta rjettarins f
hverju atriði, en nokknts ánnars. Court of
Queen's Bench (írb.: kort of kvins bensh) mun
hafa likt vald hjer og lancisyfirrjetfuriun hefir
á íslandi Öllurn peim málum, sem Counly
Court ekki getur útkljáð, ir visað til pess
rjettar, og verða pau að ganga geguum hanti,
áðut' en pau fara til annara hærri rjetía.
Coupty Court er f hverju County, og er til
pess rjettar vísað öilum inálum sem friðdóiri'
ati ekki getur útkijáð. Rcgistry Officc (frb.;
ríseiistrí oíiis) er nokkurskonar skjalahirzla. meö
pví par oru geyiídar afskriptir af ölluut árlð-
andi skjölum. þar eru og skráð nöfn allia
peirra ntacina, sem skyldugir eru að einhverju
leyti. pessi fyrtöldu orð konia optast fyrir,
en pó fleiri kunni að hittast, pá verður pað
sjaldnar, svo óparíi virðist að tilgrcina pau
sjerstakiega.
Nú seitt stendur er fylkinu Manitoba skipt
í 3 J u d i c i a 1 D i s t r i e t s, 26 C o u n-
t i e s og 102 M u n i e i p a 1 i t i e s. Hverju
County er skipt í, frá 1 —12 (eða fle:ri)
Muiiieipaiil ies; í pvl efni ræður stærð og fólks-
fjyldi ]>íir sent Couuties eru t’ólksfá, eru Ueiti
en oitt satneittuð uudir eina County-stjórn, sem
er jafnvel gildantli fyrir hvert cinstakt, eius og
öll í heilcl siuni, að undanteknu einu atrifi, seui
sje: kosningar til fulltrúa á pitig, hvort lieldur
rlkis- eða fylkisping. En um pað mál er pýð-
ingaríaust að tæða hjer, pví hið fyrsfa vetk
lylkispiilgsins, setn kemur satnan í næsta tnán.
verður: að breyta kosningahjeröðunuin, par
eðhið núveraudi fyritkomulag pykir óhagkvæmt.
Nýja ísland t. d., scin er eitt County, cr sam-
efnað öðrum tveimur Couutie#, sem sje: Lisgitr
og P/essts. County ojf Gimli (svo er Nýja Is-
land neflit) er fólksfæðar vegua að eins eitt
Municipality, sent einnig heitir Giinli, p.ið er
yngst af pessuin prentur satneinuðu Counties,
og er talið siðast, pannig: Lisgar, Plessis and
Gimli. Lisgar er el/.t og er pví fyrst talið,
pár af af Jeiðir, að pað hefir einnig innan
sinna takmarka allar County-stjóru rbyggingar
svo serit; clómhús, Registry Oliice o. li.
Aðskilnaður sameinaðra C ou nt i es fæst
j ekki iýi' cuu í pað iniuusta JUO skattgiUir bæud-