Vikuútgáfa Alþýðublaðsins - 20.06.1928, Blaðsíða 1

Utgifa Alhvðnblaðsios
II. árgangur.
Gefin út af Alþýðnflokknum.
Reykjavík, 20. júní 1928.
25. tölublað.
Skýpsla
forseta Ilpýðusa^-
bands f slands,
gefin ú sambandsÞlngi.
Útdráttur.
Félagar!
Sambandsstjórnin, sem nú skil-
ar aí sér á þessu þingi, hefir
setið að eins 1 Va ár. Stafar það
af því, að siðasta sambandsþing,
sem haldið var haustið 1926,
samþykti að halda þingið fram-
vegis að vorinu.
Þótt þetta tímabil hafi verið
^tutt, hefir það verið talsvert við-
burðaríkt, einkum að því er snert-
ír stjórnmálastrafsemi flokksins.
Vík ég nánar að því síðar.
Sambandsþingið 1926 samþykti
að AJþýðusambandið skyldi æskja
úpptöku í Alþjóðasamband jafn-
aðarmanna og verkamanna (II.
Intemationale). Sótti sambands-
stjómin um upptöku að loknu
þingi, og var hún veitt á önd-
verðu árinu 1927.
Engar stórkostlegar vinnudeil-
br hafa komið upp á þessu tíma-
bili. Yfirleitt hafa kaupdeilurnar
jafnast án íhlutunar sambands-
stjómar. Kaupgjald við vegagerð
rikissjóðs hefir verið óhæfilega
lágt Hefir sambandsstjórnin haft
nokkur afskifti af máli þessu og
^eynt að fá hækkun á vegavinnu-
kaupinu. Dálítil hækkun hefir
fengist, en þó vantar mikið á, að
það geti viðunanlegt kallast.
Útbreiðslustarfsemin hafir aðal-
lega verið rekin í sambandi við
líosningaharáttuna í fyrra og bæja
og sveitastjórnakosningar. Ai-
Þýðuflokksmenn voru í kjöri í
allmörgum kjördæmum. Við feng-
um á 7. þúsund atkvæða og náð-
um 4 þingsætum, auk þess sæt-
is, er við unnum við landskjörið,
þannig, að nú á flokkurinn 5 full-
trúa á þingi.
Af kosningunum leiddi það, að
íhaldsstjórnin varð að sleppa
völdum í ágúst í fyrra. Stjórn
Pramsóknarflokksins snéri sér til
sambandsstjórnarinnar og spurð-
ist fyrir um afstöðu hennar til
Framsóknarstjórnar, ef mynduð
yrði. Sambandsstjómin ákvað að
lofa stjórninni hlutleysi. Var pað
loforð engum skilyrðum bundið,
cnda um óákveðinn tima veitt,
eins og frá var skýrt þá þegar í
Alþýðublaðinu. Vitaskuld er öll-
uki það ljóst, að Framsóknar-
Hokkurinn er okkur andvigur í
<ohkar aðal stefnumálum, en h.ann
stendur okkur þó nær en íhaldið.
Hann er okkur ekki beinlínis
fjandsamlegur, en það er íhalds-
flokkurinn.
Aðstaða okkar á þingi mátti
heita góð. Hvorugur stóru flokk-
anna hafði þingmeirihluta. Þess
vegna gátum við líka haft meiri
áhrif á löggjöfina nú en nokkru
sinni fyrr. Skal ég nú með ör-
fáum orðum drepa á hin helztu
þingmálanna.
Togimvöka'ögin. 1918 kröfðust
sjómenn fyrst lögskipaðrar 8
stunda hvildar á togumm dag
hvern. Togaravökulögin voru
samþykt 1921, en hvíldartíminn
var þar ákveðinn að eins 6
stundir í sólarhring. Á þinginu
í vetur fékst hvíldartíminn lengd-
ur upp í 8 stundir, og þar með
V:ks' uppfylt krafa sjómanna fró
1918.
Atvinnmkýrsliir. Síðasta alþingi
samþykti lög um að safna skuli
reglulega skýrslum um atvinnu-
lausa menn í öllum kaupstö&um
landsins. Verklýðsfélögunum er
ætlað að safna skýrslum þessum.
Þannig á að fá glögt yfirlit yfir
atvinnuástandið í landinu, svo að
séð verði á hvern hátt bezt verði
bætt úr atvinnuleysinu, sem þjak-
ar okkur árs árlega.
Breyting kjördœimskipunn,rinn-
ar, Krafa okkar er um gagngerða
breytingu á kjördæmaskipuninni,
en að þessu sinni fékst að eins
samþykt að skifta Gullbringu- og
Kjósar-sýslu í 2 kjördæmi, þann-
ig, að Hafnarfjörður yrði sérstakt
kjördæmi. Með þessu er örlítið
bætt úr órétti núverandi kjör-
dæmaskipunar. Fyrir okkur hefir
þetta sérstaka þýðingu, því að
líkur eru til, að Alþýðuflokkur-
inn vinni þar- sæti, þegar næst
fara fram kosningar.
öreytjng « lögum um kosningu
utan kjörstaQa. Uppvíst hafði orð-
ið um umfangsmikjl svilc og at-
kvæoataisanlr víð kosningar utan
kjörstaða. A alþingi í vetur voru
lögin smiðuð upp, ýms ákvæði
þeirra gerð g’.eggri og ákveðnari
og nýjum bætt við. Sýslumönn-
um, hreppstjórum og öðrum, sem
kjörgögn hafa undir höndum, er
gert að skyldu að gera glögg
skil á þeim, svo að með sæmi-
legu eftirliti á að mega fyrir-
byggja atkvæðafalsanir með öllu.
Slysatryggingalögin. Þær breyt-
ingar fengust á þeim, að slysa-
bætumar voru hækkaðar um 59o/0.
Þá skal ég drepa á eitt mál,
sem einn af þingmönnum Al-
þýðuflokksins var meðflutnings-
maður að; er það:
SJdan ijikvalan. Á hverju þingi
síðan 1921 hefir þingmaður Al-
þýðuflokksins flutt frv. um áð
ríkið tæki að sér einkaisölu á
útflutningssíld. Frv. þessu var
jafnan lógað á hverju þingi. Ekki
af því, að þingið ekki sæi og
viðurkendi ólagið á sildarverzl-
uninni. Þau árin, sem mest veidd-
ist, reyndust oftast mestu taps-
árin. Árið 1926 samþ. íhaldið eins
konar einkasölu á síld. Þar var
félagi útgerðarmanna ætlað að
reka einkasöluna, þannig, að fá-
einir stærstu ú:gerðarmennim!r
hefðu getað ráðið þar lögum og
lofum. Lög þessi komust aldre^
í framkvæmd, enda lét íhalds-
stjórnin af völdum í fyrrasumar.
I vetur flutti ég enn í e. d.
frv. um rikiseinkasölu á síld. En
þegar fyrirsjáanlegt var, að þáð
frv. myndi ekki ná íram að ganga,
varð það að samkomulagi, að Erl.
Friðjónsson gerðist meðflutnings-
maður áð frv. því, sem nú er
orðið að Jögum. Með þeim er
lögboðinn einskonar samvinnufé-
lagsskapur allra síldarútgerðar-
manna. Við lítum svo á, sam-
bandsstjórn og þingmenn' Al-
þýðuflokksins, að það ófarnaðar-
ástand, sem síldarverzlunin hefir
verið i, sé þjóðinni í heild og
verkalýðnum sérstaklega svo stór-
bættulegt, að sjálfsagt væri að
styðja að hverri þeirri breytingu,
sem til bóta væri. Við litum á
þetta sem spor út úr verstu ó-
göngunum og tvímælalaust til
bóta, einkum þegar þess er gætt,
að samtimis voru samþykt heim-
ildarlög um stofnun síldar-
bræðslustöðva.
Skattamciin. Þegar ihaldsstjórn-
in tók við völdum 1924, voru
henni lögð upp í hendurnar tekju-
aukalög, verðtollurinn .• og geng-
isviðaukinn. Þar við bættist svo
góðærið 1924. Fóru því tekjurn-
ar 1925 gríðarmikið fram úr á-
ætlun. Ihaldið gumaði mjög af
„viðreisn fjárhagsins“ og reyndi
að telja almenningi trú um, að
það hefði með fésýsluviti sínu
bætt fjárhag rikisins stórkostlega.
Þó varð ástandið ekki betra en
það, að nokkur-tekjuhalli varð
strax árið eftir, 1926. Árið 1927
varð tekjuhalli aftur um 800 þús.
krónur, og þegar íhaldsstjórnin
fór frá. völdum, voru aftur farn-
ar að safnast lausar skuldir. Var
þvi um t/ent að velja á þinginu
i vetur, annaðhvort að draga
mjög úr öllurn verklegum fram-
kvæmdum eða að afgreiða fjár-
lögin með verulegum tekjuhalla,
ef ríkissjóði ekki yrði séð fyrir
nýjum tekjum í staö toilanna, sem
ihaldið lækkaði á vörum 11 stór-
útgerðarinnar á þinginu 1926.
Framsókn bar fram frv. um
hækkun kola- og salt-tolls, kom-
vörutoll, framlengingu gengisvið-
aukans og framlengingu og hækk-
un verötollsins. Ihaldinu og Fram-
■soim ber ekki ýkja mikið á milli í
skattamálum, bæði vilja held»r
tolla en beina skatta. En við jafn-
aðarmenn álítum, að rikissjóð»r
eigi að fá tekjui sinar af starf-
rækslu opinberra fyrirtækja og
með beinum sköttum og að nf-
nema beri alia tolla á nauðsynja-
vörum.
Okkur var það Ijóst, að ef and-
stöðuflokkar íhaldsins yrðu að
skera niður allar verklegar fram-
kvæmdir eða afgreiða fjárlögin
með stórmiklum tekjuhalla, þá
mætti búast við því, að almenn-
ingur myndi snúast frá þeim, en
það heíði orðið t;l þess að auka
gengi íhaldsins, sem er okkar höf-
uðóvinur. Varð það úr, að sam-
bandsstjórn og þingmenn Alþýðu-
flokksins ályktuðu að fallast á
nokkur af tekjuaukafrumvörpum
stjórnarinnar. Þó ekki komvöru-
íollinn og hækkun salttolisins.
Skilýrði þau, sem sambands-
síjórnin setti, voru þessi: 1) Bein-
ir skattar verði hækkaðir, 2) til-
fdnnanlegustu neyzluskattar á al-
þýðu lækkaðir og 3) kosin, verði
milliþinganefnd til að athuga og
gera tiilögur til b:eytinga á
skattalöggjöfinni. Þingmönnunum
Iánaðist að fá þessu til leiðar
komið. Tekju- og eigna-skattur
var hækkaður um 25%, en tiekjur
undir 4000 krónum á ári undan-
þegnar hæÁkunirmi. Kafíi- og syk-
ur-to lur lækkar um gengisviðauk-'
ann, 25%, frá næstu áramótum,
og milliþinganefnd var kosin til
að athuga skattalöggjöfina. í
þeirri nefnd e.'gum við eánn mann.
Þetta er í fyrsta skifti, sem al-
þingi samt.'mis samþykkir hækkun
beinna skatta og iækkun tolla.
Má því segja að nokkuð hafi á
unnist í skattamálum, þótt ég
auðvitað játi, að það var hálfgert
neyðarúrræði að þurfa að fa.ll-
ast á verðto linn, þótt að eins um
tyeggja ára bil sé, en það verður
ekki bæði slept og haldiö.
Bygging Landssp.t l ns. 3»
kvittur kom upp á þingi, að
stjórnin hefði í huga að fresta
byggingu Landssp'talan?. Þvi bár-
um við fram og fengum samþi.
þingsályktun í sam. þingi, nnt
að skora á rikisstjórnina að hrað*
byggingu Landsspitalans og tak»
lán til þess, ef þörf krefði, sv*
að henni y-rði lokið fyrir 1931V
Ekki vegna hát ðahaldanna þá,
heidur vegna sjúklinganna, sem
ekki geta fengið sjúkrahúsvist