Andbanningur - 30.09.1933, Blaðsíða 3

ANDBANNINGUR
L
i.
Álengismálið.
Brot úr útvarpserindi.
Eftir Guðraund Hannesson.
Eg hefi verið beðinn að segja nokk-
sur orð urn áfengismálið í kvöld, en í
Jjetta sinn leiði eg hjá mér að tala um
•áfengi frá sjónarmiði læknisfræðinnar,
og ekki fer eg heldur út í neina búreikn-
inga um það, hver sparnaður það væri
-og búhnykkur, ef vér værum lausir við
allt áfengi. Allir vita, að bindindis-
menn eru ekki ætíð efnaðri en hinir, og
allir vita, að bannið hefir ekki losað
•okkur við áfengið.
Kjarni áfengismálsins er ekki sá,
livort réttara sé að nefna áfengi eitur
■eða fæðu, ekki sá, hvort vér trúum á
bann eða ekki bann, heldur hitt, að
þjóðin sé yfirleitt reglusöm, dí'ykkju-
skapur lítill og að ríkið fái hins vegar
réttmætar og ríflegar tekjur af sölu og
nautn áfengra drykkja. Um þetta ættu
.allir að geta verið sammála.
Sumir bindindismenn halda, að al-
:gert áfengisbann sé eina og beina leið-
in að þessu takmarki. Þeir halda, að
því verði hlýtt, að minnsta kosti megi
þröngva mönnum til að hlýða slíku
lagaboði með því að hegna greypilega
fyrir öll brot.
Aðrir halda, að bannið sé villigata,
,að það kunnj að espa marga menn til
mótspyrnu, koma þeim til að telja það
fræknleik að fá sér í staupinu. Þeir hafa
;sömu trú og Salomon, að „mennimir
Jeiti margra króka“. Þeir þykjast sjá
■önnur úrræði og hyggilegri.
Hvorir hafa svo rétt fyrir sér?
Engin heilabrot, engin trú og engar
stælur skera úr þessu, heldur reynslan
ein. —
Hvað hefir hún svo kennt okkur?
Bannið höf um vér reynt í þó nokkur ár.
Ef eg lít á þetta með mínum leik-
mannsaugum, þá hefir ýmislegt fyrir
þau borið í bannlandinu Islandi.
Eg hefi komið í samkvæmi, þar sem
engar vínveitingar fóru fram. Þar var
þó nóg af áfengi. Samkvæmisgestimir
ikomu með það sjálfir og drukku það í
&kápum, krókum og Kimum — í laumi.
Eg hefi komið í samsæti efnamanna.
l>ar var nóg af bannvöru á boðstólum.
Eg hefi séð menn af öllum stéttum
drekka hana með beztu samvizku, að
!því séð varð, menn, sem annars voru
löghlýðnir og siðavandir menn. Bann-
Jögin skoðuðu þeir bersýnilega sem
hreina undantekningu frá öðrum lög-
cum. —
Þá hefi eg séð fátæklinga, sem ekki
ihafa efni á því, að kaupa rándýrt á-
fengi, drekka suðuspíritus, og hvers-
konar óþverra, sem eitthvert áfengi
var í. Árin 1930 og 31 hafa 9 menn
beðið hér bana af eitruðu áfengi, en
slíkt þekktist varla fyrir bannið.
Þá er það og á allra vitorði, að víðs-
vegar um land er nú áfengi bruggað á
heimilum manna, bæði áféngt öl og
spíritus. Eg hefi smakkað tvær sortir
af íslenzku brennivíni og mátti það
heita sæmileg vara, þó ekki væri hún
svo góð sem skyldi.
Þó ekki sé fleira talið, þá getur eng-
um ofstækislausum, heilvita manni
blandast hugur um það, að þessi slitur,
sem eftir eru af bannlögunum, hafa
valdið alvarlegri spillingu og gefizt illa.
Efnafólkið hefir að vísu hvers konar
áfengi, sem það vill. En því á að neyða
það til að drekka smyglaða og ótollaða
áfengið? Ekki græðir landið eða ríkis-
:sjóður á því.
Því á að neyða unga fólkið til þess að
drekka í samkvæmum áfengi sitt í sal-
ernum og skúmaskotum? Ekki eykur
þett? háttprýði þess eða bætir siðina.
Því á að neyða fátæklingana til þess
að drekka suðuspíritus og aðra ólyf jan,
sem hefir jafnvel orðið nokkrum mönn-
um að bana, þegar nóg er til af góðri
vöru og engu dýrari? Er það yfirleitt
verjandi, að demba lögum á þjóðina,
sem fjöldi manna skoðar ólög og frels-
isrán og svo margir góðir menn brjóta,
að þúsundir manna sætu í fangelsi, ef
öll brot yrðu uppvís. Ekki einu sinni
nýja símastöðin rúmaði allt það fólk,
og ekki hefði ríkið efni á því að hýsa
það og fæða. — Englendingar telja slík
lög, sem almenningur brýtur og virðir
ekki, ólög, og afglöp af löggjafarvald-
inu að samþykkja þau.
Hér er þó ótalið það, sem eg tel mestu
máli skipta, að vínnautn hjá konum
hefir aukizt mjög á síðustu árum, og
sérstaklega að unga kynslóðin, sem al-
izt hefir upp undir bannlögunum, er
eindregið fráhverf þeim, að svo miklu
leyti sem séð verður af skólafólki hér
í Reykjavík, sem er þó svo að segja úr
öllum landshlutum. Ekkiverður heldur
sagt, að þessi kynslóð sé bindindissam-
ari en unga fólkið var, áður en bann-
öldin hófst.
Þetta eitt, út af fyrir sig, er ærin
sönnun þess, að bannlögin ná ekki til-
gangi sínum og verða numin úr lögum
hvað sem hver segir. Spurningin er að-
eins um það, hvort heppilegra sé að
gera þetta strax eða síðar, þegar heima-
bruggun og smygl stendur ennþá fasW
ari fótum en nú.
Hér í Reykjavík og víðar hefir það
álit magnazt mjög á síðustu árum, að
áfengislög vor séu hneyksli og þjóðinni
til skammar, að bezt væri, að losna við
þau sem fyrst. Jafnvel templarar hafa
lýst því yfir, að þeir muni láta það af-
skiptalaust, þó lög þessi verði numin úr
gildi. Aftur er nokkur meiningamunur
um það, hvað heppilegast væri að setja
í þeirra stað. — Þessi andúð gegn bann-
inu hefir orðið til þess, að hér hefir ver-
ið stofnað f jölmennt félag til þess, með-
al annars, að vinna að því að fá heil-
brigðari áfengislöggjöf,— Þá hefir og
verið flutt frumvarp til nýrra áfengis-
laga af þingmönnum úr framsóknar- og
sjálfstæðisflokknum. Þó ekki væri það
samþykkt, bendir það til þess, að nú er
þess skammt að bíða að bannlögin
hverfi úr sögunni, því Alþingi sam-
þykkti þó að láta almenna atkvæða-
greiðslu um afnám bannsins fara fram
í haust.
Eg hefi litið lauslega á þetta mál, eft-
ir því, sem það kemur mér og mörgum
öðrum fyrir sjónir. Eg gæti fært mörg
rök fyrir því, að það er ekki að ástæðu-
lausu, að márgir vilja losna við það
hneykslisástand, sem við nú búum við,
en verð að láta mér nægja, að telja
fáein.
1) Sú var tilætlunin með bánnlög-
unum, að losa þjóðina við allt áfengi,
Og ala upp kynslóð, sem ekkert hefði
af því að segja og slyppi við allar freist-
ingar vínsins. Hefir þetta tekizt?
Allir, sem satt vilja segja, verða að
svara þessari spurningu með bláberu
nei. 1 flestum kaupstöðum flóir allt í
smygluðu áfengi, og drukkna menn sér
maður hér daglega á götunni, þó flest-
ir forðist að vera ölvaðir á almannafæri.
f flestum sveitum er lítið um drykkju-
skap, og svo var það og fyrir bannið,
en víða er nú þetta gerbreytt. Nú hafa
menn lært þá list, að brugga áfengt öl
og brennivín. Er svo sagt, að í sumum
sveitum sé bruggað svo heita megi á
öðrum hverjum bæ, en víst er um það,
að „landi“ er nú seldur hér í Reykja-
vík eins og hver önnur verzlunarvara,
— þeim, sem kaupmaðurinn trúir. —
Með þessu áframhaldi kann að f ara eins
fyi'ir oss og Finnum: Þar var orðinn
mestur drykkjuskapur í sveitum.
Þó hagskýrslur vorar nái ekki til
smyglaðs og heimabruggaðs áfengis má
nokkuð af þeim læra. Eg ber hér saman
meðaltal innflutts áfengis fyrir bann-
ið (1906— 10) og árið 1929 (talið í
lítrum).
Ö1 Vínandi Vín
1906—10 352.000 108.000 48.000
1929 576.000 30.000 188.000
Öl- og vínnautn hafa þá vaxið stórr
um, en vínandi minnkað mikið — á
pappírnum. — Væri smyglað og heima-
bruggað áfengi talið með, myndi sú
talan hafa vaxið engu minna en hinar.
Ekki er það heldur líklegt, að al-
menningur hafi auðgazt á þessari á-
fengislöggjöf. Árið 1929 voru Spánar-
vín keypt fyrir 2.362.000 kr., en cog-
nac og vínandi 118.000 kr. Þetta ár
eyddum vér þá í löglegt áfengi 2.480.-
000 kr., en enginn veit, hve miklu var
eytt af smygluðu og heimabrugguðu á-
fengi. Væri það talið með, má óhætt
gera ráð fyrir, að við höfum eytt um 3
milljónum króna í áfengi. Þetta er um
tífalt meira en keypt var árið 1910. —
Skárri er það framförin!
Brot gegn áfengislögunum gefa
nokkra bendingu um áfengisnautnina.
Eg hefi fyrir mér skýrslu um slík brot
í Reykjavík frá 1921—1931. — Brotin
hafa ágerzt stórum síðustu árin, en
fæst voru þau 1927.
1927 204 1930 937
1928 336 1931 729
1929 551
Af þessum tölum verður naumast
annað ráðið, en að vínnautn fari hrað-
fara vaxandi, þó tekið væri tillit til
allra ástæðna (fólksfjölgunar o. fl.).
Bannið hefir þá ekki losað oss við
áfengið. — Það hefir ekki einu sinni
minnkað áfengisnotkun. Hún fer þvert
á móti óðum vaxandi. Og ekki hefir það
bætt efnahag landsmanna, því aldrei
hefir meiru verið eytt í vín en nú.
Nú kynni einhver að hugsa, að aldar-
andanum sé um þetta að kenna, en
ekki löggjöfinni. Þá er að líta til bann-
lausu landanna og hyggja að hversu
þeim hefir farnast.
Eftir nýprentaðri skýrslu konung-
legrar nefndarnam áfengisnautn í Eng-
landi á mann (í gallonum) :
Árið Bjór. Sterkt áfengi. Vín,
1900 32 1.2 0.4
1930 16 0.3 0.3
Ef allt áfengi er talið sem hreinn
vínandi, hafði áfengisneyzla minnkað
um meira en helming á þessu tímabili.
Þá hafa ölæðisafbrot minnkað stór-
kostlega:
Árið Tala afbrota. Tala dæmdra.
1904 227.000 208.000
1930 61.000 53.000
Tala dauðsfalla út af ölæði var 1904:
113, 1930: 16.
Englendingar þykjast nú sloppnir út
úr öllum áhyggjum af áfengismálinu.
— „Framförin er stórfengleg“, segir
nefndin. „Vér vorum drykkfelld þjóð,
en höfum á stuttum tíma orðið tiltölu-
lega reglusamir“.
Um Norðurlönd 1930 er það að segja,
að langminnst kveður að ölæðisafbrot-
um í Danmörku, því landinu, sem hef-
ir frjálslegasta löggjöf. Um helnúngi
hærri eru þ u í Svíþjóð (Stokkh.), þrátt
fyrir allmikil höft. I Noregi, þar sem
löggjöfin er mjög ófrjálsleg, þó bann-
ið sé afnumið, eru þau ferfalt meiri en
í Svíþjóð. Bannlandið Finnland rak
lestina. Þar voru ölæðisafbrotin helm-
ingi fleiri en í Noregi, áður bannið var
afnumið.
Með ýmsum ráðum hefir bannlausu
löndunum tekizt að minnka stórum
drykkjuskap og ölæðisafbrot. — öll
bannlöndin hafa þá sömu sögu að segja,
að drykkjuskapur og hvers konar glæp-
ir hafa fylgt banninu eins og skugginn.
— í Bandaríltjunum hefir það leitt þá
drykkjuskapar-, lögbrota- og glæpa-
mannaöld yfir þjóðina, að engum datt
slíkt í hug. Enginn fjáraustur stjórnar-
innar hefir getað reist rönd við þessu.
Islendingar eyða nú 70—80 þús. kr. á
ári í eftirlit með bannlögunum. Finnar
eyddu 300 mill. marka — allt árangurs-
laust.
2) Bannlögin áttu að bæta siðferð-
ið, en uppskeran hefir ekki orðið annað
en lögbrot og spilling. Lögregluafbrc
hafa vaxið um allan helming, en fulh:
helmingur þeirra er brot gegn áfengis-
lögunum. Þau hafa skapað lögbrot og
glæpi. Þeim er beinlínis að kenna um
heimabruggunina og leyniverzlunina.
Þau espa unga menn upp til þess að ná
í ólöglegt áfengi, og út úr því kunna
aðrar yfirsjónir að spinnast. Þeir eru
nú orðnir ekki fáir, sem bannlögin
hafa steypt í ógæfu. Þannig var fyrir
nokkru ungur maður dæmdur í 24.000
kr. sekt og 2 mánaða fangelsi, fyrir að
hafa flutt inn nokkra kassa af Whisky.
Fyrir ekki all-löngu datt engum í hug
að slíkt væri nein yfirsjón, og sama
verknað fremur nú íslenzka ríkið í stór-
um stíl, án þess að það hneyksli nokk-
urn. Það er ekki að undra, þó mönnum
gangi illa að átta sig á öllu þessu, því
það er eins og spádómurinn sé að ræt-
ast:
— „Eg veit að landið verður allt
að vitfirringabæli“.
Templurum verður tíðrætt um eyði-
lögð heimili og grátandi mæður. Skyldu
ekki slíkar og þvílíkar refsingar manna,
sem ekkert eiga skylt við glæpamenn,
hafa valdið sorg á heimilum þeirra?
Skyldi ekki hafa verið grátið á heimil-
um mannanna, sem dáið hafa af eitr-
uðu áfengi?
Hve lengi eigum vér að búa við slíka
siðspillandi og mannskæða löggjöf, sem
átti að verða þjóðinni til gagns og
sóma, en hefir orðið henni til skaða og
skammar?
Eigum vér að bíða þangað til siðspill-
ing og manndráp eru orðin svo tíð, að
konurnar rísi upp, eins og á Finnlandi
og í Bandaríkjunum, og höggvi sund-
ur þann f jötur, sem karlmennirnir höfðu
hvorki dug né drengskap til að leýsa?
Þessu svai’ar atkvæðagreiðslan um
afnám bannsins, en feigt er það, hversu
sem hún ræðst!
Bannið vestan hafs. 29 ríki í Banda-
ríkjunum hafa nú samþykkt afnám
bannsins að viðhöfðu þjóðaratkvæði, en
36 af 48 ríkjum þurfa að samþykkja
það ef lögin eiga að falla úr gildi. Eng-
inn efast lengur um, að bannið þar
verði afnumið nú á þessu ári.
Á