Vesturland - 17.03.1945, Side 2

22
VESTURLAND

Launalögin og framleiðslan.
Löggjöf, sem verður að endurskoða
hið ailra íyrsta.
Alþingi hefur nú sett ný
launalög. Saga þeirra á siðasta
þingi er sú, að snemma i haust
fluttu fjórir þm. úr öllum
flokkum frv. til launalaga.
Voru flm. þeir Guðmundur l.
Guðmundsson, Bernharð Stef-
ánsson, Brynjólfur Bjarnason
og Magnús Jónsson.
Frv. þetta var að verulegu
leyti undirhúið af milliþinga-
nefnd, er f jármálaráðhcrra
Björn Ólafsson skipaði sumar-
ið 1943. Áttu sæti í henni full-
trúar stjórnmálaflokkanna,
rikisstj órnarinnar og Banda-
lags starfsmanna ríkis og bæja.
Þegar frv. þetta var flutt af
þm. allra flokka í haust varð
þegar ljóst, að það þurfti veru-
legrar athugunar við, áður en
það yrði að lögum. Þm. var al-
mennt ljós nauðsyn þess að
endurskoða hin gömlu launa-
lög frá 1919. Geysilegt ósam-
ræmi hafði skapast í launa-
kjörum þeim, sem ríkið bjó
starfsmönnum sínum. Nýjar
stöður og embætti höfðu verið
stofnuð, sem í engu hlýttu hin-
um eldri launakjörum. Milli-
einstakra ríkisstofnana var al-
gjört ósamræmi í launagreiðsl-
um.
Samræming launakjara —
Fjárhagsgeta ríkissjóðs.
Við samþykkt nýrra launa-
laga þurfti því fyrst og fremst
að gæta tvenns:
1. Að samræma launakjör
starfsmanna ríkisins og stofn-
ana þess.
2. Að miða jafnframt launa-
greiðslur við fjárhagslegt bol-
inagn ríkissjóðs.
Hefur Jietta tvennt tekist?
Áður en þeirri spurningu er
svarað er rétt að geta þess, að
þegar ríkisstjórn var mynduð
fyrir forystu Sj álfstæðisflokks-
ins, gerði Alþýðuflokkurinn
það að skilyrði fyrir stjórnar-
þátttöku sinni, að launalög
yrðu afgreidd á þessu þingi
með breytingum til móts við
óskir B. S. R. B. Sjálfstæðis-
flokkurinn vildi ekki láta
stjórnannyndun stranda á
þessu skilyrði Alþýðuflokks-
ins og gekk þvi að því þótt
nokkrir af stuðningsmönnum
stjórnarinnar i Sjálfstæðis-
flokknum áskildu sér rétt til
þess að greiða atkvæði um
málið el'tir þvi hvaða meðferð
það fengi i þinginu. Á þessu
stigi málsins var talið að hin
nýju launalög myndu kosta
ríkissjóð í auknum útgjöldum
ca. 3^/2 milj. kr. árlega.
En þá er komið að spurning-
unni um samræmið í launa-
greiðslunum og fjárhagslegt
bolmagn ríkisins.
Það varð fljótlega Ijóst í
ineðferð málsins að einstakar
stofnanir, sem teknar höfðu
verið upþ i frv. vildu ólmar
láta taka sig út úr því. Þær
töldu starfsmönnum sinum
sem sagt ekki hag i því að
„samræmingin” færi fram og
næði til þeirra. Varð um þetta
nokkur deila. Auðsætt var að
ef látið yrði að vilja þessara
stofnana og þær ekki teknar
með í launalögin, væri megin-
tilgangurinn með sefhingu
nýrra launalaga, samræming
launakjaranna, farinn út í
veður og vind að verulegu
leyti. Þrátt fyrir þetta fór það
svo að nokkrar stofnanir ná-
tengdar ríkinu, sem upphaf-
lega voru í launafrv., voru
teknar þaðan út. Svo fór um
sjóferð þá, þannig fór „sam-
ræmingin“ gagnvart þeim
starfsmönnum hins opinbera.
En hvað þá um samræmið
milli þeirra, sem eftir voru?
Hin nýju launalög bera þess
ljósan vott. Þau úa og grúa af
skringilegustu dæmum um
furðulega ringulreið og ósam-
ræmi i launagreiðslum.
En þá er komið að síðari
spurningunni.
Eins og áður var sagt, var
gert ráð fyrir því upphaflega,
að samþykkt nýrra launalaga
myndi kosta ríkið 3—3^2 milj.
kr. í auknúm árlegum útgjöld-
um. Niðurstaðan varð hins-
vegar sú, að gert er ráð fyrir
að þau muni kosta ríkissjóð
rúmlega 7 milj. kr. aukin út-
gjöld á ári eða á þessu ári frá
1. apríl, er-þau öðluðust gildi,
allt að 41/2—5 milj. kr.
Því fer f j arri að það sé skoð-
un Vesturlands að nauðsyn
hafi ekki borið til þess að
hækka laun sumra starfs-
manna ríkisins, svo sem t. d.
kennara og lækna í hinum af-
skekktari héruðum. Til hins
bar jafnfraxnt nauðsyn að
lækfa laun starfsmanna í ýms-
um hinna nýrri og launahæstu
embætta. En sú leið var ekki
valin heldur var tekin sá kost-
ur í langflestum tilfellum að
toga allt upp á við, miða meg-
inhlutann af launagreiðslum
ríkissjóðs til hinna hærra laun-
uðu starfsmanna, við það sem
áður hafði verið ákveðið með
minnstri ráðdeild.
Vesturland leyfir sér að
staðhæfa, að hin nýju launa-
lög leggja of þungan bagga
á ríkissjóð. Þau eru ekki í
samræmi við fjárhagslegt
bolmagn íslenzka ríkisins.
Islenzka ríkið á ekki að
svelta starfsmenn sína, það á
heldúr ekki að sníða þeim
launakjör, sem stofna fjár-
hagslegu öryggi ríkisins i tví-
sýnu.
Hvaða leið átti að íara?
En hvaða leið átti þá að
fara i þessum efnum. Það átti
fyrst og fremst að taka til
gágngerðrar athugunar allt
starfsmannakerfi ríkisins. Það
átti að færa rekstur hins opin-
bera saman, sameina Sansar
stofnanir, fækka forstjórum
á sendiherralaunum, afnema
bitlingamoðið. Þegar þetta
hafði verið gert átti að sam-
þykkja launalög, sem raun-
verulega samræmdu launa-
kjörin og létu ekki undan
frekju einstakra stofnana, sem
heimtuðu að standa fyrir utan
þau með launakjör starfs-
manna sinna. Jafnframt átti
að miða launakjörin almennt
við fjárhagslegt bolmagn rík-
issjóðs.
Hver ber ábyrgðjpa ?
Hver ber ábyrgðina á þvi
að þessi leið var farin? Þegar
launalagafrv. kom til Nd. frá
Ed. þar sem þau voru borin
fram lýsti forsætisrásherra,
ólafur Thors jivi yfir f. h.
Sjálfstcéðisflokksins, að hann
teldi að frv. væri nú komið út
fyrir þann ramma, sem samið
hefði verið um, er ríkisstjórn-
in var mynduð. Svo miklar
breytingar hefðu verið gerðar
á þeim til hækkunar. Forsæt-
isráðherra kvað það þó skoð-
11 n sína að lögin yrði að sam-
þykkja, um það heí'ði stjórnin
gefið loforð. Var það skilj-
anleg afstaða hjá forsætisráð-
herra, að vilja ekki láta stjórn-
arsamvinnuna rofna, á þessu
atriði, þótt nokkuð hefði ver-
ið gengið á gerða samninga.
En hinir, sem allt frá upp-
hafi höfðu áskilið sér rétt til
þess að vera á móti lögunum,
þrátt fyrir stuðning sinn við
stjórnina, hlutu að greiða at-
kvæði gegn þeim.
Þáttur Alþýðuflokksins.
Eins og fyrr var sagt gerði
Alþýðuflokkurinn samþykkt
launalaganna að skilyrði fyrir
þátttöku sinni í stjórnarmynd-
un og beitti sér jafnframt mjög
fyrir því að ýtrustu kröfur
launamanna og embættis-
manna yrðu teknar til greina.
Líf stjórnarinnar var því
nátengt samþykkt launalaga.
Framsóknarmenn hagnýttu sér
þessa aðstöðu til hins ýtrasta.
Þeir hrúguðu fram breytingar-
tillögum við frv. nær öllum til
hækkunar. Þeir vildu gera
lögin sem vitlausust og stjórn-
inni til sem mests vansa. Þeir
VESTURLAND
Ritstjóri og ábyrgðarmaður:
Siguröur Bjarnason, frá Vigur
Silfurgata 6. Sími 5.
Skrifstofa Uppsölum,
sími 19 3.-
Verð árgangsins 10 krónur.
Afgreiðslu- og innheimtum.:
Finnbjörn Hermannsson.
Skipagata 7.
vissu, sem var, að stjórnin gat
ekki snúið við, liversu óliönd-
ugleg sem lögin yrðu, vegna
hins skilyrðislausa loforðs,
sem Alþýðuflokkurinn hafði
knúið fram.
Þáttur Framsóknarflokksins
i afgreiðslu þessa máls ber
þess vegna vott hinu einstæð-
asta ábyrgðarleysi og loddara-
leik.
Komið sem komið er.
En það er komið sem komið
er. Launalögin hafa verið sett,
að vísu með alltof litilli ráð-
deikl og takmörkuðum skiln-
ingi á fjárhagsástæðum ís-
lenzka ríkisins. En það verður
að endurskoða þessa löggjöf
hið allra fyrsta. Framtíð ís-
lenzku þ j óðarinnar veltur
fyrst og fremst á framleiðslu
hénnar. Hana ber á alla lund
að efla. Því traustari fótum,
sem hún stendur, því betri
launakjör getur ríkið boðið
starfsmönnum sínum. Alþýðu-
flokkurinn hefur byrjað á
skökkum enda. Hann hefur
byrjað stjórnarsamstarf það,
sem fyrst og fremst miðar að
eflingu athafnalífsins til lands
og sjávar, á því að knýja fram
7 milj. kr. árlega aukningu á
útgjöldum ríkissjóðs og stofn-
ana hans. Hann segir að það
sé greiði við launafólkið og
embættismennina,. E. t. w er
það í bili en tæplega þegar frá'
líður og landsmönnum verður
það Ijósara en nú, að fram-
leiðslan, sköpun útflutnings-
verðmæta og matvæla fyrir
þjóðina, er aflgjafi allra fram-
kvæmda, í landinu.
-------0-------
Afmælisdagar
heitir bók, sem bókaútgáfan
Huginn í Reykjavík hefur gef-
ið út. Er þetta afmælisdaga-
bók i svipuðu sniði og Guð-
mundur Finnbogason lands-
bókavörður gaf út fyrir mörg-
um árum. Er þessi nýja bók
hin smekklegasta. Hefur Ragn-
ar Jóhannesson cand. mag.
safnað vísum í hana eftir eldri
og yngri höfunda.
-------o-------
Churchill
lýsti því yfir fyrir skömmu á árs-
þingi brezka íhaldsflokksins að
hann teldi ekkert þvi til fyrirstöðu
að almennar þingkosningar færu
fram á næsta hausti i Bretlandi.
Churchill kvað Pjóðverja myndu
sigraða á miðju sumri eða e. t. v.
fyrr. •