Tímin - 08.07.1943, Blaðsíða 2

Nr. 19. 1. árg.
TIMIN
8. juli 1943
fítttítt I
Hósdagiu 8. juli 1943.
Útgevarii Havnar Framburðsíelag.
Ábj'rgd hevur forma.ðurin í
blaðnevndini: Einar Joensen.
Avg-reiðsla: Telefon nr. 259.
Prentsmiðja: B. Z. Jensens.
Haldaragjald: 2 kr. ársfjórðingin,
í leyssølu: 15 oyru eintakið.
< Lj'singarprísur: 12oyrupr. mm
á forsíðuni, aðrastaðni: lOoyru.
(Avsláttur fyri fastar lýsingar
eftir avtalu).
Ræðumyndin
ísland
»Føroyar 1 dag« — 3ðja síða
í »SociaIinum« — spyr, hvussu
vit ku-nna liugsa okkum eitt
sjálvstýri uttan studning frá
Ðanmørk. Tað er undarligt, at
málið í einum tílíkum fram-
sóknarblað, sum tað skal eitast
at vera, fellur so væl saman við
afturhaldsrøddini, so skjótt sum
tað er sjálvbjargni landsins um
at gera. Tað er eins og at hoyra
øll aflurhaldsbløðini teýseinaslu
40 árini — í Føroyum eins væl
og í Danmark —- ikki einans
um Føroyar, men inntil 1918
ikki minni um ísland.
Hann, ið lisið hevur đonsk
bløð í líðini frá 1900 til 1918,
vil minnast, bvussu danskir
menn — og tað serliga dr. Knud
Berlin ;— liava skrivað, um
hvussu Island vilđi vera á húsa-
gangi um stutta tíð, tá ið teir
fingu fullveldi. Einum nýtist
ikki al fara til donsk bløð — lí
Dimmalætling bevur altíð verið
kvik at tikið uppaftur tað, sum
Ivnud Berlin hevur sagl og
skrivað um ísland.
Aftaná 1918 fekk pípan eitt
annað ljóð, hvat ið íslandi við-
víkir, men viðvíkjandi Føroyum
hoyra vit enn ídag sama ljóð,
og tað frá yngri monnum eisini,
sum ein skuldi hildið lógu
frammalaga í upplýsingogfram-
sóknarvilja — vit kunna ikki
føða okkum sjálvar, vit mugu
vera olmussubørn lijá øðrum,
vil orka einki o. s. fr.
Hví er hetta so? Er Føroya
lagna so løgd av skaparans hond,
at vit skulu líla á ailnan fyri
at fáa dagligt breyð? Eru ikki
lívslíkindi her bjá tí fólki, sum
elskar hetta land og hesar
oyggjar? — »Mílt føðiland tað
fátækt er, eg veit tað væl —«
kvøður Fr. Petersen, men hann
helđur, at đagligt breyð kann
fáast fyri hann, ið vil liva á
hesum oyggjum — og so er tað
eisini. Tað er ikki longnr síðan
enn í 1880unum, at lað varð
talað um at flyla alt fólk av
íslandi niður á Jútland, tí at tað
var so illa livandi har. Hvør
man hugsa tílíkt um Island nú,
bert 25 ár eftir at landið tók
fullveldi?
Ein og hvør, ið fylgt hevur
við, hvussu ísland hevur komið
sær frarđ, síðan tað í 1871 fekk
fíggjarfrælsi, má sanna, at tey
smán londini sanniliga eisini
hava líkindi til at bjarga sær
dagligt breyð og balda sínum
landsínisarhaldi uppi ólíka betur,
tá ið ley fáa høvi til at ráða
sær sjálvum og livør einstakur
maður og kvinna fær ta fatan,
at hann skal og má gera sítl til
at bjarga fólki og lanđi.
Eins lands fullveldi kann
sjálvandi ikki verða grundað á
báíloygdum orðum og vøkrum
veitslurøðum, men ganga vil Is-
lands framburði eftir í tølum,
so vísir tað seg skjótt, at lað
tolir taó. Fólkatalið var í 1870
um 70.000, í 1940 meira enn
120.000, umframt tað at um
15.000 í hesum tíðarskeiði eru
Ilutt til Kanada. Her skal tó
verða sagt, at henda útflyting
sleðgaði skjólt eflir ár 1900.
Skipatalið er í besi líð vaksið
frá 195 skipum við 20.700 tons.
lil 348 skip við 2G0.000 tonsum.
Inníluttningurin er øktur frá 5
mill. til 45 mill. og úlfluttning-
urin frá 6 mill. til 50 mill. Pen-
ingur, innistandandi í sparikassa
er síðani 1870 vaksin frá slakari
millión til út móli 60 milliónum
í 1940. Álj hetta sýnir, bvussu
eilt land 'kann útbyggja seg
sjálvl, lá ið fólkió fær ábyrgd,
og tað verður prenlað inn í lað,
at tað eigur al bjarga sær frá
vesældømi til andaligt, poliliskt
og fíggjarligt sjálvbjargni.
Hvussu hevur tað so verið við
'Iandsinntøkuni ? Tað árið, ísland
fekjí peningaligt frælsi, í 1871,
vaú landsinntøkan um 200.000
kr. fyri eitt fólk, ið taldi um
70.000 sálir. Um 1900> var inn-
tøkan vaksin til um 1 inill. og
fólkatalið til um 80.000. í 1915
var innløkan slakar '3 mill. og
'fólkið vaksið til um 90.000. Áriiii
aftan á hitt kríggið var innløkan
um 16 mill. og gekk so nakað.
niður, men áðrenn helta luíggið
brast á, var hon aftur vaksin
nógv. í 1930 var landsinntøkan
um 150 kr. pr. høvd. Island er
gingið fram í øllum lutum í
hesi ár, serliga frá 1918. Hugsið
um allar lær brýr, havnir og
vegir, ið gjørdar eru i liesi tíð.
Ísíni umrøðu um Finnlands
fíggjarskap áflaná hilt kríggið
segói hin. viðgifni fíggjarmaðurin
N. Neergaard, at lað var bert
eitt land, hvar peningaumsløð-
urnar vóru betur enn í Finn-
landj aftan á bardagan, og tað
var ísland.
Nú er bara eftir hjá »Føroyum
í dag« at siga, at ísland er slørri
land enn Føroyar. Tað viðganga
vit sjálvandi — men mugu aflur
benda á Knud Berlin: Sama søga,
somu mótmæli. Teir vóru líka
smáir sum vit eru nú, og skriv-
ararnir í »Socialinum« eru líka
smáir sum Knud Berlin var tá.
Teir koma tí at fáa somu lagnu
sum hann: At verða gjørdir til
skammar av verunleikanum!
Tíðindi
úr Vestmanna
1. juli 1943.
Ur Vestmanna eru ongar slór-
hendingar at frætta, men kundi
veri okkurt at frætl kortini sum
úr øðrum bygdum.
Høvuðsvinnan er íiskiskapurin,
men bevur tað ikki borið so væi
til við honum í ár, sum hini
árini; ikki tí, hýsan hevur verið
nógv, men ikki hevur viðrað.
Fiskiflotin er minkaður nógv,
tey størstu skipini eru farin og
helvlin hevur on’gatíð loyst frá
tjóri enn, og hetta halda menn
vera undarligl: arbeiðsloysi og
trongar líðir, og lala skipini
liggja slill! Hella álti ikki at
verið so.
Vegarbeiðið, hin mikið um-
talaði vegurin millum Havnar
og Vestmanna, hin sokallaði
Oyggjarvegurin, er slull komið
á leið enn, tó at Vestmenningar
vóru lidnir fyri tveimum árum
síðan, og skuldi hin parturin,
sum Kvívikskingar hava, eisini
verið liðugur fyri tveimum árum
síðan, men er tað verri ’enn so;
ló síðsta freistin er til august
mánað. Um einki er hent tá,
verður tað ivasamt um Vesl-
mónningar fara al hava lol longur.
Av' rættum kunna leir siga við
kommunustýrið og I.øglingið, al
vit hava bíðað í lolni, men nú
er tolið uppi,og vit finna okkum
iklii í hesum óskili longur; af
tveir 160 ára gamlir menn so
golt sum fveireinir hava gjørl
arbeiði av hesum vegi; ikki tí,
besir menn eru alla æru^og rós
verdir, og álti nøvn leirra al
slaðið við ‘gullstavum í Føroya
søgu.
Al Jiesin vegur hevuralmiklan
lýdning, kunna øll skilafólk fata,
sum kenna, hvussu vanđafull
tað er at lenda í Kvívík í brimi,
hvar ið bátar vera skolaóir út
og inn, menn slongdir yvir borð
og prestakjólar skolaðir út úr
báliijum. Sóknarstýrislimirnir
-bava.staðið og lnigt at hesum
xig ló ikki rørl so mikið, sum
ein fingur fyri at bøta um helta
óskilið, sum berl Oyggjarvegurin
kann fáa broytt. Kunna besir
menn, sum ræðið hava í hond-
um sita og síggja- uppá hetla við
góóari samvilligheit, at manna-
lív og mannaskaði er í hondum
teirra, og tó lala alt ganga sína
skeivu gongd? — —
Unglingarnir her íbygđini eru
nú farnir undir venjingina til
lær ymsu ílróttir, siup ætlaðar
eru at fara fram á Vestmanna-
slevnuni tann, 18. í besum. Um
veðri verur vóna vil al nakað
av fólki man koma frá leimum
ymsu bygdunum serliga tilkapp-
róóurin. Enn hava ikki allir lorað
al lagt fram at Vestmannabáti-
num, sum pljigar sum oflasl at
vera á. oddanum, hvar á íirðu-
num í Føroyum hann hevur
víst 'seg, og kunna liinir ikki
rokna við, at Veslmenningar
vilja koma aðrar slaðir, tá ið
hinir ikki vilja koma higar.
Drátturin I Vágsbotni
Hin prýðiligi drálturin, ið
gjørdur varð í Vágsbotni nøkur
ár' herfyri útróóramonnum al
gagni, tykist nú ikki at vera til
t-að, liann varð ællaður. Sum
nú er vorðið, er lað ikki lend-
anđi hjá bálum fyri oljuevju;
har kann bvørki reióskapur ella
fongur verða kastaður upp á
land, tí so er alt óyðilagt av
besi evju, ið bloytir gummislyvlar
upp og dálkar bátarnar, so al
menn noyðasl at rýma haðani.
Tað er ófaliligl, at tað ikki langt
síðan er fingið skil á liesum, ið
er ein skomm fyri býin.
Teir, ið avvara, eiga -at fáa
gjørt tað sum skjótast.
Frá amtinum :
Til Underretning for Redaktionen
og eventyell for Bladets Læsere med-
dcles følgende:
Amtets Opmærkkomhed er ble.vet
henledt paa, al Bestemmelserne i
Punkt 3 i Amtets Kundgørelse Nr. 17
af 19. Máj 1943 angaaende Valg til
Færøernes Lagting er lilevet misfor-
staaet.
Det hedder i Kundgørelsens Punkt
3. bl. a.: »Vælgeren kan kun stemme
paa et af de til Deltagelse i Válget
anmelđte Partier, inen ikke paa nogen
beslemt Kandidat.« Dette gælder kufi
den særlige Afstemning for Søfolk, der
ikke er lijemme paa Valgdagen. Alle
andre Vælgere, der paa Valgdagen af-
giver deres Stemme' paa det Valgsted,
hvorunder de hører, kari stemme paa
en bestemt Kandidat, hvis de ønsker det.
\
Tveir „afskedigede“
Norðnienn
»I)immal.« tykisl tað vera
løgi at føroyskt-norskt felag
hevur gjørl hin . »afskedigede«
norska konsulin Per Wendelbo
lil heiðurslim. Loyvi mær Íiarri
blaðsljóri í stultum al nema við
ein aniian »afskedigel« Norð-
mann, Asmund O. Vinje, sum
eina líð.var lærari í Mandal,
bar preslurin og biskupurin
søgdu liann al vera »en udmær-
ket Seminarislcc' og »en aldeles
bemidringsværdig Lærer«; men
tá ió so Vinje árið eftir í »Mor-
genbladelcc skrivaði cin luassan
krilik um »Krislelige Forlellin-
ger«, sum hesir báðir bøvdu
umsett úr týskum og vildu liava
inn í skúlarnar, tá hleiv hann
»afskedigel«. —
Nú vilja ivaleyst allir Norð-
menn rokna Vinje fyri ein av
Noregs heiðurslimum — tross
biskup og prest. Mær var tað
lil eydnu lagfaó at eg kom at
kenna Per Wenđelbo, og eg
lialdi, liann var ein maður, sum
ikki gekk sniðgøtur; men beina
leið fram ímóti tí hann helt
vera rætl.
Ovist um ikki tann dagur
reiinur, lá allir Føroyingar geva
Per Wendelbo eilt treyst handa-
tak, tí so yrkti Vinje: «
»at æra maa liggja i ærlegt strev
og heda i sannings tempel,
og den som af Gud fekk
sil adelsbrev,
han treng ikkje kongenss!empel.«
Grækaris uppi í Trøð.
Tá ið
hersetanjn er liðug, luinna eisini
vit fara undir at smíða ósannar
søgur eins og greinin »Ljótur
atburðurcc í »Socialinum«.
1912
«Dimmalætting» sigur næsl-
seinasta mikudag um. Andrass
Sámalsson, at liann var vió til
at «slaa Ring om færøsk Kultur
og Sprog», tí óllin var so stórur
fyri, hvussu tað — tá ið mono-
polhandilin var avtikin — mundi
fara at bera lil »at skærme den
gamle særprægede Kultur og del
særegne Sprog, repræsenteret af
en saa faatallig/Befolkning, som
Færøerne havđe dengang?«.
Andrass Sámalsson gjørdi garð
um mál og menlan — og bjarg-
aði hesum Ijóðskaparligu ognum
til dagin í dag!
Hvi loypur „DiinmalættingK
1912 um ? Tann gerð, sum hesin
verjari av føroyskum máli gjørdi
móti hesum sama máli — hon
vil standa snm eitt skemmandi
minni um.hvussu vesæligir Før-
oyingar vóru, og hvussu teir
yanvirdu sítt egna: Føroysktmál
varð útistongt av føroyskum
monnum við Andrass Sámalsson
á odda, niðurbundid •*— ætlanin
kundi bert vera ein: At týna tí!
Men hitt fámenla fólkið dugdi
at verja og goyma mál síll —
ikki einans- móti leim vandum,
ið avtøkan av monopolhandli-
num loysti inn yvir tað, men
eisini móti Andrassar Sámals-
sonar atsóknum.
Tá ið »DimmaIætting« fer at
rósa Anđr. Sámalssyni fyri at
bava varl og barst fyri føroysk-
um máli — so man lað vera
upp á spoll, og'tað halda vit
ikki liasin 70-ára gamli maðurin
eigur uppiborið frá tí blaðnum!