Ísland - 30.04.1927, Síða 1

SLAND
BLAÐ FR3ÁLSLYNDRA MANNA
1. árg.
Laugardaginn 31. apríl 1927.
6. tbl.
Er sjálfstæðiseldurinn á
arni þjóðarinnar
að slokkna?
Binu sinni brann hann skært,
eldur sjálfstæðisins á arni
þjóðarinnar. Og margt, sem
var lítið og lágt, brann í þeim
eldi. Miðlungsmennirnir áttu
(irðugt með að komast í for-
ingjastöðurnar meðan sá eld-
ur brann sem skærast. Og því
var það, að það ráð var tekið
að reyna að slökkva eldinn.
Reynt var að teija þjóðinni
trú um, að þessi eldur eyddi
áhuganum á innri starfsemi
þjóðarinnar. En reynsian er
sú að alstaðar þar sem þjóð-
ernistiifinningin er nógu við-
kvæm, þar er þjóð, sem starf-
ar með brennandi áþuga.
Nú eru þeir ekki að tefja sig
á því, foringjarnir Jónas og
Jón, að hugsa um sjálfstæðis-
mál þjóðarinnar. Þeir eru fyrst
að berjast fyrir því heillakarl-
arnir, að koma „Titan“ 4 lagg-
irnar. Ef að „Titan“ kæmi nú
með 100 milj. inn i landið, þá
trúa þeir honum líklega fyrir
því, að laga sjálfstæðismálin
til. Sérstaklega ef áður verður
búið að skapa þá venju,
að brjóta megi stjórnar-
arskrána og fara með hana
eins og einhverja gólfþurku.
Þau fárast ekki inikið yfir því,
„Tíminn“ og „Vörður“, þó
stjórnarskráin s'é augljóslega
brotin. Það hafa ekki komið
mikið aí greinum um það at-
riði. Þau eru heldur ekki að
háfa mikið fyrir því, blöðin
þau, að fræða þjóðina um
„Titan“-blessunina, sem á að
koma yfir landið. Þjóðinni kem-
u r svo sein þetta ekki mikið
"við. Þetta er þó mál, sem í
cðli sínu er svo stórt, að það
sýnist ekki ástæðulaust að
ræða það.
Þá er nú ekki verið að eyða
tínia í að minnast á það,
hvernig vér högurn okkur 1943.
Þau þora nú ekki að minnast
á það, blöðin, vegna Dana,
þau eru eru svo brædd um að
þeir taki þetta svo nærri sér.
„Ekliert liggur á“, sagði Magn-
ús ráðherra, ■— „það er of
snemt að tala um þetta enn?“
Og þó er þetta, eins og vikið
er að hér í annari grein í
bJaðinu, afar þýðingarmikið
fyrir atvinnuvegi vora. í-
haldið lætur sér nægja að
láta Sigurð Þórðarson hugsa
fyrir sig í sjálfstæðismálunum.
Þeir eru ekki að eyða tíma í
það foringjarnir. — Útdráttur
hefir og verið birtur af kenn-
ingum hans erlendis, og þar er
því, eins og kunnugt er, sleg-
ið föstu, að uppsagnar-ákvæðið
ætti að falla úr samningnum.
Danir vita, að Sigurður Þórðar-
son er dýrlingur íhaldsins. —
Alt er þetta á sömu bókina
lært. Forsætisráðherrann, sem
nú er, var mjög þungur í
sjálfstæðisbaráttu vorri. Ef
hann hefði hafl forustuna, þá
ætti þjóðin engan íana og ekk-
ert fullveldi. Það er í sam-
ræmi við l'yrri aðstöðu, að
hann vilji sem minst mifuiast
á 1943. — Jónas var einhvern-
tíma að tala um 1943, en nú
passar hann sig að þegja. Hann
heldur að það sé klókt af sér
að þegja af því að Jón Þor-
láksson þegir. — Ef Jónas
hefði ráðið, þá hefðum vér
aldrei fengið neinn sendiherra.
— Og mikið hefir Jónas gert
til þess að fela fyrir þjóðinni
sjálfstæðissigra hennar, af þvi
hann átti engan þátt í þeim,
en var svo hræddur um að el'
þjóðin myndi eftir sigrinum,
þá yrði örðugt að komast fram
hjá þeim mönnum, sem þar
höfðu harðast barist.
— Nú er líka komið svo í
þessu landi, að maðurinn, sem
stóð gegn framgangi sjálf-
stæðismála vorra, er nú forsæt-
isráðherra í landinu, og inað-
urinn, sem berst gegn því enn,
að vér gætum untanríkismála
vorra á þann hátt, sem oss er
heimilt samkvæmt sambands-
lögunum, er nú aðalforingi að-
alandstöðuflokks stjórnarinnar.
Hvernig líst mönnum á? Er
þetta vottur þess að eldUrinn
sé sloknaður, sem lagði slcær-
ustu birtuna yfir framtíðargöt-'
una um langt skeið. Hafa þess-
ir foringjar svo mikil tök á
hugum fólksins, að þeir geti
snúið því frá að hugsa um
það, sem hver einasta þjóð,
hver einasta lifandi þjóð hugs-
ar um, aðstöðu sina gegn öðr-
um þjóðum. — Geta þeir
magnað svo innanlandsófriðinn
á milli stéttanna, að þjóðin
gleymi sjálfri sér og skyldum
þeim, sem hún hefir út á við.
Óhamingjan, er leiðir af stétta-
pólitíkinni hefir sýnt sig í landi
voru nú þegar á margvíslegan
hátt. Ef botnvörpuútgcrðin hefði
ekki verið bundin römmum
flokksböndum við stjórnina, þá
hefðu ýmsir höfuðmenn sjáv-
arúívegsins háð langt um harð-
ari haráttu gegn gengishækkun
stjórnarinnar en átti sér stað.
Vegna pólitiskrar aðstöðu, þá
tóku þeir svo mildum tökum á
stjórninni, al' því þeir skoð-
uðu stjórnina sem sína eig-
in stjórn. Af • því þeir báru
hita og þunga dagsins af
blaðaútgáfu stjórnarinnar o. s.
frv. —
Þá má nærri geta hver á-
lrrif það hefir, eða getur haft
í framtíðinni á stjórnmálin hjá
framsókn, að þeir hafa gert
samvinnufélagsskapinn pólitísk-
an, en samvinnuíelagsskapur-
inn . er auðvitað eins og hver
önnur verslun mjög bundin við
þann banka, sem veitir honum
lánstraust, en pólitískur flokk-
ur má ekki liafa nein slík bönd
á sér. — Hætt er við, eftir
því, hvernig ihaldið og fram-
sólínin er bygð upp, að þau
geti i framtiðinni hangið á
tveim fjársnögum, sem erfitt
verði að ná þeim ofan af. —
Og af því floltkarnir, sem
vilja leggja alt undir sig, hvíla
þannig á óhollum grundvelli,
er ekki minst nauðSyn á því
nú, að eldurinn á arni þjóðar-
innar megi lifa áfram og
brenna það burt úr stjórnmála-
lífi voru, sem óholt er.
Er það ekki bein afleiðing
af stéttarígspólitikinni, andvara-
leysi það, sem nú bólar á
gegn stjórnarskrá landsins.
Hvað mundu skörungar
þingsins hafa sagt hér áður, ef
þeir hefðu séð að ríkisstjórnin
væri vísvitandi að brjóta
stjórnarskrá landsins. Þá mundi
eldur hafa brunnið úr augum
þeirra og þeim eldi mundi hafa
slegið niður í liverja stjórn,
sem í hlut hefði átt, og hennar
lífi inundi þá hafa verið lokið.
—- En hvar eru skörungarnir
nú? Hvar er fylkingin, sem
stendur fast um stjórnarskrá
landsins? Hvar er hún? — Þeir
mennirnir, sem þykjast vera
að verja þjóðina gegn kom-
munistum, og þykjast vera í
eilífu stríði við þá, þó þeir eigi
sennilega engan mann á þingi,
þeir sömu menn ganga beint
framan að þinginu og heimta
að það brjóti með sér sjórna-
skrá landsins. En ef virðingin
fyrir sjálfri stjórnarskrá lands-
ins er brotin á bak aftur, hvað
verður þá af virðingunni fyr-
ir öðrum lögum landsins? Og
hvað verður þá af þeim grund-
velli, sem núverandi þjóðfélags-
skipun hvílir á?
Ef miðlungsmennirnir, sem
ruðst hafa upp í loringja-
sætin, eru búnir að slökkva
eldinn á arni þjóðarinnar, þá
er sanftarlega ástæða til að
kveikja hann aftur, svo hann
megi lýsa þjóðinni enn af nýju.
— Fyrsta skylda hverrar
stjórnar og hvers þings, er að
vernda stjórnarskrá landsins.
Þeir, sem bregðast þeirri
skjddu, hafa brugðist þjóð-
inni.
Með ómótmælanlegum rökum
höfum vér sýnt hér áður í
blaðinu frjjm á það, að með
bankalöggjöf stjórnarinnar er
verið að brjóta stjórnarskrána.
— Með einföldmn lögum má
stjórnin ekki taka þann rétt af
ríkisborgurum, sem þeim er
trygður með 30. gr. stjórnar-
skrárinnar.
Þcita afrek ætlar sjátfur í-
haldsflokkurinn að vinna á
Alþingi 1927, rétt áður en hann j
gengur til kosninga.
Með stjórnarskrárbrotið í
stalni ætlar hann að ganga ti!
kosninga. —
Er hægt að misbjóða þjóð-
inni á annan liátt, meira en
með þessu?
Hvar er nú sjálfstæðiseldur-
inn á arni þjóðarinnar?
Stjórnarskrármálið.
Vér birtum hér nefndarálit
meirihluta stjórnarskrárnefnd-
ar og munum í næsta blaði
gera athugasemdir við það. —
Minnihlutinn fyKgir frumvarpi
stjórnarinnar, en vill ekki að
ákveða megi ineð einföldum
lögum að þing. skuli háð á
hverju ári.
„Nefndin hefir rætt mál þetta
á nokkrum fundum og kom
það þegar í byrjun í Ijós, að
nefndarmenn líta allmisjöfnum
augum á það, hver hagur sje
að þeirri breytingu á stjórnar-
skránni, sem farið er fram á í
frv. því, sem ríkrsstjórnin Iagði
fyrir þingið. En með því að
það virðist vera orðin nolckuð
alinenn trú manna í landinu,
að allmikill sparnaður megi að
því verða að heyja reglulegt
(fjárlaga)þing aðeins annað-
hvert ár, og að hinsvegar sé
engu við tapað, þá hefir nefnd-
in þó getað orðið ásátt um að
gera slíka tilraun. Vilja sumir
nefndarmarina þó, að þetta sé
fastákveðið í stjórnarskránni,
og gera það jafnvel að skil-
yrði fyrir fylgi síriu við Trv.,
að ekki sé leyft að breyta aft-
ur til með einföldum löauin.
O
Um það tókst þó ekki fult
samkomulag, en cinstakir
nefndarmenn ráðgera að bera
fram breytingartillögu í þá átt
við þriðju umræðu. Þá leggja
nokkrir nefndarmenn einnig á-
herslu á, að feld séu burt úr
20. og 31. gr. stjórnarskrárinn-
arr ákvæðin um, að þeiin megi
breyta með lögum. Um þessv
ar og ýmsar fleiri breytingar
hafa nefndannenn óbundnar
hendur við þriðju umræðu. —
Að öðru leyti er öll nefndin
sammála um þetta atriði. En
það samkomulag er þó því
skilyrði bundið af hálfu .nokk-
urra nefndarmanna að kjör-
tímabilið verði eftir serii áður
4 ár, og hefir öll nefndin, að
einum nefndarmanni undan-
skildum, fallist á það.
En- auk þessa er það skil-
yrði lyrir fylgi nieiri hluta
nefndarinnar við frv., að enn
frekari breytingar verði gerðar
á þinghaldinu en stjórnarfrv.
gerir, einnig í því skvni að
draga úr þingkostnaðinum.
Meiri hluti nefndarinnar, sem
hér ritar undir, er eindregið
þeirrar skoðunar, að rétt sé að
fella niður landskjörið, og
fækka þannig þingmönnum um
6, og telur svo aúgljósan sparn-
að að því, að ekki þurfi að
leiða frekari rök að. Hinsveg-
ar er það augljóst, að lands-
kjörið hefir ekki náð þeim til-
gangi, sem því var ætlað í upp-
hafi, og enn síður virðist það
gela orðið með því fyrirkomu-
lagi, sem mælt er fyrir um í
stjórnarfrumvarpinu. Verður
nánari grein gerð fyrir skdðun
meiri hlutans á þessu i fram-
sögu.
Oft er það gott sem
gamall kveður.
Vér áttum tal við mikils-
metinn gamlan bónda nýlega
um stjórnmál. Hann hristi liöf-
uðið yfir ástandinu í þinginu
og sagði, að sér virtust timarn-
ir nú vera þannig, að hin
mesta nauðsyn væri á því, að
einróma krafa kæmi frain uiu
það, að illdeilurnar væru látn-
ar falla niður í Jandinu- og allir
sameinuðust um það, að finna
scm öruggust ráð út úr krepp-
unum sem vér værum í. Aðal-
atriðið við þær kosningar sem
fyrir liönduin væri, væri að
reyna fá á þing sem llesta
mikilhæfa og stilta menn, sem
gengu erindi þjáðarinnar, en
ekki erindi flokkanna. Sorglegt
fanst honuni að ýmsir menn,
og það þeii% sem framarlega
stæðu, héldu að skammirnar
væru lykillinn að hjarta þjóð-
arinnar. —v
Hve mikill sannleikur er
ekki í þessum fáu látlausu orð-
um hins aldraða manns, og
hefur hann eklci sýnt oss átta-
vitann, sem á að sigla eftir. —