Norðurland - 04.05.1979, Síða 3

hafnir. Slík barátta færir
mönnum vissulega ekki fleiri
sólarlandaferðir, dýrari hý-
býli né aukna einkaneyslu.
En hún tryggir sjálfstæði
þjóðarinnar, endurheimt
þess sem fékkst vorið 1944.
Fyrir þann árangur vildu
menn forðum mikið í sölurn-
ar leggja og vonandi erum
við nútímamenn ekki þeir
ættlerar, að við viljum ekkert
á okkur leggja og fljótum
sofandi að ósi feigðarinnar.
Vonandi rennur enn um æð-
ar okkar heitt blóð, vonandi
er það ekki „mórautt skolp
sem hnígur þyngslalega um
æðar vorar," heldur manns-
blóð, eða „verður blóð
vort þá fyrst rautt og heitt og
lifandi þegar við liggjum
helsærðir í valnum og það
fossar niður í rúst vorrar
glötuðu ættjarðar?" Svona
spurði Jóhannes. Því miður
liggur slík spurn þyngra á
okkur nú en nokkru sinni
fyrr.
Það er ekki gengið um
göturnar í Istanbul og
Ankara í dag, 1. maí. Það er
bannað undir hótun um blóð
uga refsingu að stíga fótum
samsíða um ráðhústorg
Tyrkjaveldis. Það eru banda-
menn okkar í NATO, tyrk-
neska stjórnin, sem bannar
kröfugöngur og útifundi 1.
maí. Bandalag hinsvestræna
lýðræðis birtist Tyrkjum í
dag sem bann við gönguferð
um í tilefni dagsins, hins
alþjóðlega hátíðis- og bar-
áttudags verkalýðsins.
Launamenn beiti afli
samtakanna!
Góðir félagar.
Núverandi ríkisstjórn ís-
lands var stofnuð til þess að
takast á við afmörkuð verk-
efni í efnahags- og atvinnu-
málum. Það ræðst hinsvegar
á þessu ári 1979 hversu þessi
stjórn skipar málum sínum á
breiðari vettvangi og til fram-
búðar. Þá mun á það reyna
hvort menn verða tilbúnir til
þess að leggja sjálfstæði
þjóðarinnar lið, eða hvort
undirlægjuhátturinn og
eymdin er enn ríkjandi ein-
kenni íslenskra stjórnmála-
manna. Á það verður látið
reyna.
Orrahríð þessara mánaða
snýst um kaupið og kjörin.
Verkalýðshreyfingin hefur
heitið ríkisstjórninni góðu
samstarfi, skilningi og í raun
stuðningi. Þrátt fyrir þann
skilning hefur ekki ævinlega
tekist til sem skyldi. Með
samningum innan ríkisstjórn
arinnar tókst þó naumlega að
verja lægstu launin fyrir kaup
lækkunum um hálfs árs
skeið. En á sama tíma og
gerðar eru ítrekaðar tilraunir
til þess að ráðast á kaup
láglaunafólksins brýst fram
hálaunahópur eins og flug-
menn og er full ástæða til að
gruna aðila þeirra samninga
um græsku gagnvart ríkis-
stjórn þeirri er nú situr. Er
augljóst að enn hefur það
gerst að hálaunamenn hafa
hrifsað í sinn hlut margfalt á
við láglaunafólkið í landinu,
það fólk sem stundar fram-
leiðslustörfin, undirstöðu
alls þess sem við lifum við.
Það er Ijóst af reynslu
undanfarinna mánaða að
launamenn verða nú að búa
sig til þess að beita afli
samtakanna með virkum
hætti þegar líður á sumarið
og haustið.
Pólitískt fráleit fórnfýsi.
Ástæðan er sú, að þau öfl
eru svo sterk, sem telja of
hátt kaup upphaf og endi alls
ills, að ásókn þeirra verður
ekki svarað með öðrum hætti
en þeim, að beita afli sam-
takanna við hlið þeirrar
stjórnmálahreyfingar, sem er
reiðubúin til þess að Ijá
launamönnum afl sitt. Til
þess þarf verkalýðshreyfing-
in raunar að vera virk, hún
verður að hafa frumkvæði,
hafi hún forystu getur hún
ekki einasta spornað við
yfirgangi kauplækkunarafl-
anna, heldur og sótt fram
gegn þeim og gengið á hlut
þeirra. Til þess þarf víðrækt
virkt starf, lýðræðislega
stefnumótun og lifandi við-
brögð. Verkalýðshreyfingin
þarf að gera sér fullljóst, að
stjórnmálaástæður nú skapa
hagstæðar forsendur til þess
að sækja á og móta þjóðfélag
á íslandi í samræmi við
hugsjónir alþýðusamtak-
anna. Slíkt gerist ekki nema
launamenn standi fastásínu,
„fórnfýsi" af þeirra hálfu er
þarflaus og pólitískt fráleit.
Því aðeins næst árangur í
baráttunni gegn milliliðum
og bröskurum að launamenn
haldi fast um sinn hlut. Þeim
þarf einnig að vera Ijóst, og
þeir þurfa að gera öllum
grein fyrir því, hvernig á að
breyta þjóðfélaginu og að
forsenda þess að unnt verði
að tryggja kjör til frambúðar
er sú, að eignaskipting og
félagsgerð samfélagsins
breytist. Til þess þarf enn
lýðræðislegt starf og vökult
auga hvers einasta manns.
Þar dugir ekki skammsýnt
nöldur eða upphlaupspólitík
og hróp, ekki ræðuhöld og
ekki blaðaskrif, það þarf
þrotlaust starf okkar allra.
Hver einasti maður á verk að
vinna. Síst má einkaneyslu-
sýkin blinda menn og lama.
Hún spillir og getur breytt
stéttarbróður í stéttarand-
stæðing, liðsmann íhalds og
auðvalds. Enn síður má
gleymast að skoða hvert mál
opnum huga, með rökum
verkalýðsstéttarinnar og því
raunsæi og einkenndi lífsbar
áttu íslenskrar alþýðu hér
fyrr á árum. Ljóst þarf að vera
hverjum manni, að mikilvæg
réttindi er unnt aðsækja með
skynsamlegri málafylgju við
núverandi þjóðfélagsaðstæð
ur á íslandi. í því sambandi
minni ég áalsherjaratkvæða-
greiðslu Bandalags starfs-
manna ríkis og bæja, þarsem
sprningin snýst annars vegar
um 3% í kaupi og hins vegar
um réttindi og frelsi til kjara-
baráttu, sem um komandi ár
mun skila opinberum starfs-
mönnum margföldum þrem-
ur prósentum. Verkfallsrétt-
urinn er mannréttindi, grund
vallarréttur verkalýðsins í
vörn og sókn. Það sýnir
áratuga reynsla og hún sýnir
líka, að slík réttindi fást ekki
undir íhaldsstjórn í landinu.
Það ber því vott um æði
dapurlega pólitíska skamm-
sýni, að hafna þeim kostum
sem opinberum starfsmönn-
um bjóðast nú. Hvað hefðu
ekki frumherjar verkalýðsbar
áttunnar viljað legga á sig og
leggja í sölurnar fyrir verk-
fallsrétt? Þeiropinberirstarfs
menn sem nú beita sér gegn
verkfallsrétti Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja
eru að taka á sig ábyrgð, sem
ég efast um að nokkur
verkalýðssinni vilji bera á
herðum sér inn í framtíðina.
Enga þröngsýna
kjarabaráttu!
Ekki má kjarabaráttan vera
svo þröngsýn að hún skynji
krónurnar einar, slík kjara-
barátta er skilgetið afkvæmi
einkagróðans og einka-
neyslusýkinnar. Slík kjarabar
átta vanmetur mannréttindi
heildarinnar en ofmetur
einkaneyslu einstaklingsins.
Mikill hluti okkar kjarabar-
áttu er þó í þessum ömurlega
farvegi, þar sem asklokið er
himininn. Meðal annars þess
vegna hefur það sjálfsagt
farið fram hjá mörgum, að á
þessum vetri hafa verið af-
greidd á Alþingi margvísleg
mikilsverð réttindamál al-
þýðu og fyrir liggja enn
stærri og þýðingarmeiri mál-
efni. Vissulega er það rétt, að
mörgum manninum kunna
að vera þær réttarbætur, sem
lögfestar hafa verið í vetur,
lítils virði, sumum kannski
einskis virði. En með sömu
rökum, ef rök skyldi kalla, má
halda því fram að skólinn sé
barnlausum lítils virði, sjúkra
húsin hraustum og ellilífeyrir
ungum. Vitaskuld er það
fráleitt, þegar menn meta
félagsleg réttindi lítils eða
einskis og eingöngu út frá
sjálfum sér á líðandi stund.
Allt þetta ber að meta í
samhengi og sem eina heild.
Fleira er kjör en kaupið og
vissulega telst fleira til lífs-
kjara en félagsleg réttindi
sem svo eru kölluð. Gleym-
um því ekki, að því aðeins er
maðurinn maður, að hann
eigi menningu og geti notið
hennar. Vinnuþrældómurinn
á íslandi eróvinurmenningar
starfs og ég hygg að stærsta
mál verkalýðshreyfingarinn-
ar í dag eigi að vera, að draga
úr þessum vinnuþrældómi
og skapa skilyrði til menn-
ingarlífs og félagslífs, styttri
vinnutíma og betri kaupmátt-
ar dagvinnulauna. Þá þarf
jafnframt að gæta þess, að
neyslumiðlar einkagróðans
gleypi ekki frístundirnar, að
það gefist tækifæri og tóm til
skapandi starfs, félagslífs og
stéttabaráttu. Þeir sem láta
mótunartæki borgarastéttar-
innar um aðfylla út ífrístund-
ir sínar eru að kasta frá sér
dýrmætu tækifæri, í rauninni
lífinu sjálfu og bestu gjöfum
þess.
Aukin samneysla.
Nú er sagt að árið 1979 heiti
ár barnsins. Baráttan gegn
vinnuþrældómnum, fyrir
auknum frístundum er ein-
mitt framlag til þess aðskapa
foreldrinu og þar með barn-
inu lífsnauðsynleg tengsl.
Það er í þágu barnsins,
framtíðarinnar, að við berj-
umst fyriraukinni samneyslu
og betri uppeldisskilyrðum.
Engu eru börn okkar og
barnabörn bættari með sólar
ferðum okkar, betri skólar,
dagvistunarstofnanir, félags-
aðstaða og menningarlegt
líf, bókmenntir þjóðarinnar,
sögur og Ijóð, eru framtíðinni
meira virði en sú eftirsókn
eftir vindi, sem einkennir
dagfar okkar átakanlega oft.
Þá ber þess að minnast að
skáld eigum við enn, sem
skapa bókmenntir handa
komandi kynslóðum og af
þessum slóðum, sem við
erum stödd á í dag, hefur
verið safnað saman í bók
fróðleik um stéttabaráttu og
mannlíf á þessari öld, bók
sem á engan sinn líka í
íslenskri bókmenntasögu;
hér á við ævisögu Tryggva
Emilssonar.
Ekki stéttasamvinna-
heldur stéttabarátta!
Þannig er margs að minn-
ast 1. maí, sjálfstæðis þjóðar-
innar, hersetunnar, alþjóða-
hyggju verkalýðsins, félags
legra réttinda, menningarog
mannréttinda. Baráttan held-
ur sífellt áfram og sigur
Framhald á bls. 4.
Verkamannaflokkur Grænlands
f síðasta tölublaði Norðurlands
fjallaði ég f grein minni um
Kalaatdlít-núnaat einungis
litillega um grænlenska stjórn-
málaflokkinn Síúlíssartút
Partiat, Verkamannaflokk-
inn.
Ástæðurnar voru aðallega
þær að flokkurinn var greini-
lega ekki neitt mótandi afl í
grænlenskum stjórnmálum og
að ekki hefur verið um auð-
ugan garð að gresja hvað
varðar upplýsingar um tilurð
og stefnumál hins nýja flokks. í
millitíöinni hefur svolítið ræst
úr.
Síðan Siúmút-flokkurinn var
stofnaður hafa hann, græn-
lenska verkalýðshreyfingin og
alþýðusambandið þar í landi,
SIK (áöur GAS), haft mjög
nána og góða samvinnu.
( september 1978 var í fyrsta
skipti stungið upp á að SIK
stofnaði eigin stjórnmálaflokk.
Þetta var að visu ekki samþykkt
þá, en þess í stað var ákveðið
að slíta hin formlegu tengsl við
Siúmút. Gekk þetta þvert á
stefnu SIKformannsins Odaq
Olsen (með stofnandi Siúmút),
sem taldi ótimabært að hugsa
um flokkmyndun, þar sem enn
ekki væri til nægilega góð
forysta fyrirslíkan flokk. Þessu
meirihluti Græniendinga.
var vísað á bug með tilvísun til
þess að félaga SIK væri einnig
aö finna í hinum stjórnmála-
flokkunum og þetta fólk mátti
ekki binda sig við Siúmút.
Á fundi stjórnar SIK þann 4.
febrúar sl. var sú óvænta
ákvörðun tekin að SIK skyldi
stofna sinn eigin stjórnmála-
flokk. Þessi ákvörðun var
greiniiega tekin í flýti, án
almennrar umræðu og sam-
stööu innan SIK og algerlega
án samráðs við hina vinstri
flokkana tvo, Síúmút og Ínúít
Ataqatigíit. Tveir þriðju hlutar
fulltrúa studdu tillöguna og
sviftu jafnframt Odaq Olsen
embættl formanns grænlenska
alþýðusambandsins, stöðu
sem hann hafði gengt í 13 ár.
Sem dæmi urri vinsældir hans
má geta þess, að í landráðs-
kosningunum 1975 fékk hann
nær 1/4allragreiddraatkvæða
í höfuðborginni Nuuk
(„Nesið").
í sambandi við
embættisviptinguna var haldið
á lofti alls konar rógi um
fjármálaóreiðu og því um Ifkt;
þó hefur ekki verið lögð fram
kæra á hendur Odaq Olsen.
Ennfremur var sagt að hann
hefði of mikið á sinni könnu.
Þrátt fyrir þetta var reynt að
neyða hann í formannsstöðu
nýja flokksins, sem hann vísaði
á bug með sömu röksemdum.
Odaq Olsen var þá kosinn
varaformaður þó að hann væri
í framboði á vegum Sfúmút í
kosningunum 4. apríl sl. Fylgi
Odaq Olsen splundraðist við
þetta, einhver athvæði fóru til
Síúmút, önnur til Súíssartút -
Partíat-forystunnar o.s.frv. og
afleiðingin varð sú að hann
náði ekki kjöri.
Súlissartút Partiat fékk í
kosningunum aðeins um 6%
atkvæða og engan mann kjör-
inn á þingið. Veröur þetta að
teljast verulegt áfall fyrir
alþýðusambandiö og Súlissar-
tút Partíat. Á hinn bóginn hefur
Síúmút boöið Odaq Olsen,
sem núna er formaður verka-
iýðsfélagsins (Nuuksamvinnu
hvenær sem han'n ósk'ar þess.
Telur hann aðalatriði að hug-
myndir og kröfur alþýðu-
sambandsins og verkalýðsins
nái fram að ganga - eins og t.d.
í sambandi við launamálin,
auðlindirnar og að komið verði
á dvalar- og atvinnuleyfi fyrir
aðkomufólk - en aö nokkru
leyti aukaatriði hver ber þær
fram. Persónulega telur hann
þetta vel hægt í samvinnu við
Síúmút en þeir félagar SIK sem
fylgja fnúít Ataqatfgiit og Atas-
sút aö máli eru að sjálfsögðu
að einhverju leyti annarrar
skoðunar. Þó tekur hann fram
að alþýðusambandið hefur af
og til aðrar skoðanir á hlutun-
um en Sfúmút, þó að helming-
ur eða jafnvel tveir þriðju
hlutar verkalýösinsstyðji þann
stjórnmálaflokk.
Súlfssartút Partiat haföi í
raun og veru enga stefnuskrá
þegar gengið var til kosninga
4. april sl. Óróinn í kringum
flokksmyndunina og hinn
lélegi undirbúningur gátu vart
leitt til annars en ósigurs, sem
lét heldur ekki á sér standa.
Núna veröur forysta hreyfing-
arinnar að ihuga stöðuna
gaumgæfifega, því mikið er í
húfi. Fólk á hægri væng græn-
lenskra stjórnmála stendur
sameinað um Atassút. Vinstri
vængurinn kemur núna síður
en svo fram sem skipulögð
heild. ( þetta sinn varð að visu
ekkert stórslys af þessum
sökum, þar sem Atassút hlaut
einungis 8 af 21 fulltrúa á nýja
landsþingið en Síúmút hina 13.
Odaq Olsen sér það sem
aðal skyldu sína að tryggja
verkamönnum kosningu til
landsþings, sveitarstjórna og
bæjarstjórna, þó að hann gefi
e.t.v. ekki sjálfur kost á sér.
Verst af öllu við kosninga-
ósigurinn núna finnst honum
vera að ekki skyldi takast að
koma Súlfssartút Partiat-
manni i bæjarstjórn i Nuuk, þar
sem hin óleystu félagslegu
vandamál verkalýðsins hrann-
ast upp.
1. maf 1979
Ole Lindquist.
NORÐURLAND - 3