Framsóknarblaðið - 20.12.1988, Blaðsíða 6

6
FRAMSÓKNARBLAÐIÐ
Sendum Vestmannaeyingum bestu óskir um
gleðileg jól
og farsœlt komandi ár.
Pökkum viðskiptin á árinu sem er að líða.
Bátaábyrgðarfélag
Vestmannaeyja
Viö óskum landsmönnum gleðilegra jóla,
árs og friðar og þökkum samstarfið
á árinu sem er að líða.
□ BRUnHBÚTnFÉLBC ÍSIHIMS
LÍFTRYGGING
GAGNKV€MT TKVGGINGAFÉLAG
Sendum Vestmannaeyingum
bestu óskir um
gleðileg jól
og farsœlt komandi ár.
Þökkum viðskiptin
á árinu sem er að líða.
Apótek Vestmannaeyja
Sendum Vestmannaeyingum
bestu óskir um
gleðileg jól
og farsœlt komandi ár.
Þökkum viðskiptin
á árinu sem er að líða.
Arnarflug
Hvað ræður
aflasæld
íslenskra
skipstjóra
SINNGANGUR
| JÓRÓÐRAR HAFA VERIÐ stundaðir á íslandi allt frá því
_ land byggðist. íslensku landnemarnir voru þrautreyndir
sæfarar, enda var íslenska landnámið þrekvirki, og ferðir yfir
Atlantshafið marka í raun þáttaskil í úthafssiglingum þjóða.
Fljótlega hafa fyrstu landnemarnir áttað sig á því að miðin í
kringum landið voru ekki síður gjöful en landið sjálft, enda hafði
þjóðin varla hjarað hér í ellefu aldir án þeirrar bjargar sem sjórinn
veitti. En hafið tók sinn toll og vegna sjósóknar hefur margur orðið
að bera þungar raunir. Þannig hefur hafið alltaf verið, í senn
ógnvaldur og bjargvættur.
Sjósókn hefur alltaf verið snar þáttur í fæðuöflun landsmanna og
frá því á 13. öld hefurfiskur veriðaðal útflutningsvara íslendinga.
í fyrstu var bátakostur frumstæður og menn bundnir við nær-
liggjandi mið. Er vélaraflið kom til sögunnar í upphafi þessarar
aldar gátu menn sótt á ný og fjarlæg mið. Ýmsar aðrar tækni-
nýjungar komu til sögunnar og aflinn jókst að sama skapi. En hvort
sem skip og voru stór eða smá hefur formaðurinn og seinna skip-
stjórmn oft verið talinn hafa úrslitaáhrif á aflasæld þess skips sem
róið var á. Þannig hefur aflinn verið prófsteinn á ágæti skipstjórans
í gegnum tíðina.
í þessari ritgerð er ætlað að fjalla um hvort þetta eigi við rök að
styðjast, eða hvort aflaskipstjórinn sé aðeins goðsögnin ein.
Til grundvallar eru lagðar tvær andstæðar kenningar, annars
vegar kenning Gísla Pálssonar og hins vegar kenning Þórólfs
Þórlindssonar.
KENNING
GÍSLA PÁLSSONAR
IKENNINGUM SÍNUM
um aflabrögð greinir Gísli
á milli tveggja skýringa. Annars
vegar tæknilegrar og hins vegar
sálfræðilegrar.
Samkvæmt tæknilegu kenn-
ingunni á aflamunur rætur að
rekja til nokkurra efnislegra
þátta, svo sem stærð báta,
veiðarfæra, siglingatækja,
róðrafjölda og áhafnar.
Samkvæmt sálfræðilegu
kenningunni er það skipstjór-
inn og hans eiginleikar sem
ráða úrslitum um afla. Hæfi-
leikinn til að fiska er í blóðinu,
m.ö.o. varanlegur, eðlislægur
eiginleiki. Inn í þessar skýr-
ingar fléttast einnig að sá sé
aflasæll sem sé næmur á nátt-
úruleg teikn og geti fest sér í
minni öll þau atriði sem snerta
lífríki sjávar, veiðar og veður-
far.
En aðrar skýringar gera ráð
fyrir að fiskni sé fólgin í að geta
komist í ákveðið hugarástand,
ýmist í vöku eða draumi. T.d.
geta menn komist í ákveðið
fiskistuð. Þá er þeim eiginlega
ekki sjálfrátt. Þeir fá „brjálæð-
islegar hugdettur” sem þeir
framkvæma og fiska aldrei
meira en þá. Menn geta engu
um það ráðið hvort þeir komast
í stuð eða ekki, sama er að segja
um þau skilaboð sem menn fá í
draumi, annað hvort eru menn
berdreymnir eða ekki.
Sálfræðikenningin greinir á
rnilli þeirra sem fiska „af lagni”
og hinna sem fiska „af kröft-
um”. Aðferðir þessara hópa
eru ólíkar. Þeir sem fiska af
kröftum róa oft, nánast hvernig
sem viðrar og sóa veiðarfærum
og olíu. Hinir sem fiska af lagni
beita natni og frumleika. Þeir
fara sínar eigin leiðir, gefa
betur gaum að náttúrulegum
teiknum og treysta fremur á
innsæi en fyrirgang.
Bæði sálfræðikenningin og
sú tæknilega gera ráð fyrir að
tæknilegir og efnislegir þættir
hafi hlutverki að gegna, en þeir
líta tæknina hins vegar ekki
sömu augum. Þær greinir á um
hvar draga eigi mörk á milli
manns og umhverfis.
Nokkur sannleikskjarni er
trúlega í báðum þessum
kenningum. En að mati Gísla
eru þær í vissum skilningi
ósættanlegar. Annað hvort
ræður skipstjórinn úrslitum á
aflamun eða ekki.
Gísli Pálsson gerði því til-
raun til að komast að hinu
sanna með rannsóknum er
hann gerði á aflabrögðum
nokkurra Sandgerðisbáta á
vetrarvertíðum árin 1979,
1980 og 1981.
Niðurstaða hans var sú að
mismikill hæfileiki skipstjóra til
að veiða fisk eigi ekki við rök
að styðjast og að framlag skip-
stjórans sé mjög lítið. Ástæður
þess að bátar fiska misvel megi
fyrst og fremst rekja til sóknar
og veiðibúnaðar. Rannsóknir
þær er hann gerði á sumar-
síldveiðum á árunum 1959—
1961 studdu fyrri niðurstöður,
það er að kenningin um afla-
klóna sé stórlega ýkt.
KENNING
ÞÓRÓLFS
ÞÓRLINDSSONAR
|®ÞÓRÓLFUR REYNIR
að meta þá kenningu
Gísla Pálssonar að aflaskip-
stjórinn sé aðeins goðsögn. Til
grundvallar leggur hann
sumarsíldveiðar á árunum
1957-1961. Stuðst er við afla-
skýrslur sem eru að hluta til
sömu gögn og Gísli notaði í
sinni rannsókn að viðbættum
upplýsingum um aflamagn frá
1958 fyrir allan flotann. Einnig
bætir hann við upplýsingum um
aflakónga og meðalafla ársins
1957. Einnig kannaði hann til-
færslur skipstjóra á milli skipa
frá ári til árs.
í niðurstöðum sínum er
Þórólfur sammála Gísla um að
flestir íslenskir skipstjórar séu
miklir aflamenn, en hann telur
af og frá að þeir séu allir jafn
miklir aflamenn og að það ráð-
ist fyrst og fremst af heppni eða
tilviljun hve menn fiska mikið.
Hann telur nteð öðrum orðum
að rannsóknir Gísla staðfesti í
raun þá skoðun að aflaskip-
stjórinn sé ekki goðsögn,
heldur blákaldur veruleiki. Það
sem styður þe’ssa staðhæfingu
er að fylgnitölur Gísla vanmeta
samræmið í aflabrögðum skip-
stjóra milli ára.
Það er einkum tvennt sem
lækkar fylgnina í útreikningum
Gísla.
í fyrsta lagi er ástæðuna að