Austurland - 29.03.1968, Blaðsíða 2

2 '
AUSTURLAND
Neskaupstað, 29. marz 1968.
Stöiiijjur hdshi fylgir hernum
Framhald af 1. síðu.
ar herflugvélanna fram í meiri
hæð en annarra flugvéla. Sérfræð-
ingar af Keflavíkurflugvelli
myndu reyna að grafast fyrir um
orsakir flugslyssins og síðan gefa
skýrslu.
Þessi atburður kann mörgum
að virðist lítilfjörlegur, m. a.
vegna þess að tilviljun réði, að
ekki urðu slys á mönnum. En að
baki honum felst veruleiki, sem
hollt gæti verið fyrir hvern ís-
lending að gera sér ljósan. Um-
ræður þær, sem hér var vitnað
til, segja einnig fróðlega en næsta
óhugnanlega sögu.
Það hefði engan þlrrft að undra,
sem fylg/.t hefur með viðburðum
á alþjóðavettvangi og „verndar“-
aðgerðum Bandarikjamanna, þótt
í stað nokkurra eldflauga „2.75
þumlunga í þvermál“ hefðu dott-
ið nokkrar myndarlegar vetnijs-
sprengjur með plútoníumtundri
niður í engjalönd bóndan's í
Hvammi. Svör og skýringar ís-
lenzka utanríkisráðherrans hefðu
þá eflaust verið með svipuðum
myndugleik og umhyggju fyrir
velferð íslendinga og nú.
Þetta kunna að virðast ómak-
legar aðdróttanir í garð „vernd-
ara“ okkar í Keflavík og íslenzkra
ráðamanna. En mættum við minna
Fonetahosningarnar
Framh. af 1. síðu. |.
gefið kost á sér til forsetakjörs.
Er ekki líklegt að fleiri verði í
kjöri, a. m. k. er ekki líklegt að
aðrir frambjóðendur fái teljandi
fylgi. [ t
Kosningabaráttan verður sýni-
lega hörð og að flestra ætlan
mjög tvísýn. Báðir eru frambjóð-
endurnir vafalaust vel frambæri-
legir til þess að gegna embættinu
og vafalaust verður reynt að láta
kosningarnar snúast sem mest
um þá persónulega. En hér er
ekki tekizt á um það hvort for-
setinn skuli heita Kristján eða
Gunnar. I kosningunum takast á
ákveðin öfl í þjóðfélaginu og mun
mega telja frambjóðendurna full-
trúa ólíkra sjónarmiða.
Það hlýtur að spilla mjög fyrir
Gunnari hve nátengdur hann hef-
ur verið Sjálfstæðisflokknum frá
fyrstu tíð. Það gerir honum miklu
erfiðara fyrir með að skapa al-
menna stemningu fyrir kosningu
sinni. Fyrir íhaldsandstæðinga
yrði erfitt að velja einn af helztu
leiðtogum Sjálfstæðisflokksins um
langt árabll til forseta. Með fram-
boði Kristjáns Eldjárns, ópóli-
tísks menntamanns, hafa verið
sköpuð ákjósanleg skilyrði til að
sameina frjálslynda og þjóðrækna
menn úr öllum flokkum. um for-
$etgþ|r.’.
á atburð, sem gerðist suður á
Spáni í janúar 1966, en þá féllu
þrjár öflugar vetnissprengjur nið-
ur í plantekrur búandkarla við
þorpiö Palomares, og sú fjórða
hafnaði á botni Miðjarðarhafs.
Plútoníum-tundrið dreifðist úr
þeim og olli háskalegri geisla-
virkni á talsverðu svæði. Banda-
ríkjamenn höfðu enga heimild
spænsku ríkisstjórnarinnar, svo
vltað sé, til að fljúga með vetnxs-
sprengjur yfir spænskt land.
Reynt var að hylma yfir atburð
þennan en fjölmennar sveitir
bandarískra sérfræðinga og björg-
unarliðs svo og umfangsmikil leit
að sprengjunni á hafsbotni, drógu
að sér athygli fréttamanna.
Réttum tveimur árum síðar end-
urtók sig nær hliðstæður atburð-
ur, að þessu sinni innan danskrar
landhelgi við Thule á Grænlandi.
Fjórar vetnissprengjur hurfu
gegnum ísbreiðuna í hafið
skammt undan ströndinní og
bggja þar enn og smita út geisla-
virku plútoníum, þannig að orðið
hefur að banna fiskveiðar á störu
hafsvæði. Danska stjórnin hafði
margsinnis lýst því yfir, að engin
kjarnorkuvopn mættu koma inn á
danskt yfirráðasvæði og banda-
ríkjastjórn heitið að virða þá
stefnu. Þrátt fyrir það var flogið
inn yfir Grænland með slíkan
farm, og talið er nú fullvíst, að
flugvélar hlaðnar vetnissprengj-
um hafi margsinnis áður lent og
nauðlent á Thule-flugvelli án þess
Bandaríkjamenn sæju ástæðu til
að greina dönskum yfirvöldum
frá því.
Atburðir þessir sýna ótvírætt,
að yfirlýsingum bandarískra yfir-
valda í hermálum er í engu
treystandi, og því varlegt að taka
trúanlegar staðhæfingar þeirra
um, að látlausu flugi með vetnis-
sprengjur, sem haldið hefur verið
uppi á mörgum flugleiðum allt frá
árinu 1961, verði hætt.
Þeir, se!m allt frá lokum síð-
ustu heimsstyrjaldar hafa mótað
stefnu okkar í utanríkismálum,
taka því miður þau orð, er hrjóta
af vörum bandarískra hershöfð-
ingja eða umboðsmanna þeirra,
sem góða og gilda vöru. Eftirlit
af hálfu íslenzkra yfirvalda með
gerðum og ferðum bandaríska
setuliðsins telja ráðamenn okkar
ástæðulaust með öllu og tilmæli
um slíkt ótilhlýðilegar aðdróttan-
ir í garð þessara kæru verndara,
sem leika listir sínar með
spírengjufarm og eldflaugar og
hver vejt hvað yfir landinu, byggð
sem óbyggð, algjörlega óáreittir.
Brigðmæli þessara sömu vernd-
ara, sem uppvíst varð með vetni-
sprengjuregni í Palomares og
Thule hér ekki svo ýkja langt frá
okkur, virðist ekki nægja til að
'raska hugarró þeirra, leiðtcga,
sem ábyrgð bera á hernáminu.
Gildir það raunar um flest annað
athæfi þessa forusturíkis Atlants-
hafsbandalagsins.
Að dómi utanríkisráðherra okk-
ar „verða menn að taka á sig
nokkra áhættu“, nú þegar friður
hefur ríkt í Evrópu í nær aldar-
fjórðung, til að njóta dýrmætrar
verndar þess liðs og herbúnaðar,
sem óhjákvæmilega magnar hættu
á stríðsátökum í lahdinu, ef til
ófriðar kæmi, og tryggir með
talsverðum líkum tortímingu
meirihluta þeirra Islendinga, sem
bvggja þéttbýlissvæðið við Faxa-
flóa.
Á morgun, 30. marz, verða lið-
in 19 ár frá því að Alþingi sam-
þykkti aðild okkar að Nató með
svardögum um engan erlendan
her á friðartímum, svardögum
sem sviknir voru á hinn ósvífn-
asta hátt með komu bandaríska
herliðsins vorið 1951.
I nær 17 ár höfum við notið
„verndar“ þessa herliðs í ýmsum
myndum og flestum næsta ó-
skemmtilegum. Það er því vonum
seinna, að hik er farið að gera
vart við sig hjá fáeinum þeirra
stjórnmálamanna, sem stuðluðu
að komu þess og dvöl allan þenn-
an tíma. Andstaðan gegn hernám-
inu hefur alltaf verið mikii og
líklega alltaf átt meirihutafylgi
hjá kjósendum í landinu, en á það
hefur aldrei mátt reyna í þjóðar-
atkvæðagreiðslu. Þessi anastaða
er eflaust ríkari nú en nokkru
sinni fyrr. Æ fleiri skynja og
skilja, að sú utanríkisstefna sem
fylgt hefur verið í tVo áratugi, er
stórháskalég og þjóð okkar til
vansæmdar. Því á nú að knýja á
um breytingu á þessari stefnu í
samræmi við íslenzka hagsmuni.
Sú breyting þarf að vera íólgin í
brottför bandaríska herliðsins hið
fyrsta og úrsögn okkar úr Nató,
en tækifæri til þeSs að losna úr
þeiin leiða söfnuði skapast að ári
liðnu á tuttugu ára afmæli banda-
lagsins.
H. G.
Snmartfmi ollt ói
Mörgum hefur fundizt hvim-
leitt hringlið með klukkuna vor
og haust En nú á að hætta þessu.
Alþingi hefur samþykkt ný lög
um tímareikning. Klukkan 12 á
miðnætti aðfaranótt 7. apríl verð-
ur klukkunni flýtt um eina
klukkustund og á sá tími að gilda
framvegis, vetur og sumar.
Á íslandi gildir þá árið um
kring Greenwich meðaltími.
Klukkan í Bretlandi verður þó
áfram einni klukkustund á undan
þeirri íslenzku, því Bretar hafa
ákveðið að taka upp Mið-Evrópu-
T 2t*T**í -
SIO þúsand hr. bœtur
Fraxnh. af 1. síðu.
sonar og hefur Kaupfélagið Fram
fyrir löngu keypt þau lóðarrétt-
indi og af þess hálfu var því hald-
ið fram, að það hefði ótímabund-
inn afnotarétt af lóðinni, en það
jafngildir fast að því eignarrétti.
Upphaflega ætlaði póst- og
símamálastjórnin að taka lóðina
eignarnámi af landeigendum, en
hætti við það vegna andspyrnu
þeirra, og hvarf að því ráði, að
eignarnema réttindi kaupfélags-
ins.-
Það varð að samkomulagi milli
aðila, að gerðardómur skyldi á-
kveða bætur fyrir lóðarréttindin
og húskumbalda, sem á lóðinni
stendur.
Hæstiréttur skipaði í gerðar-
dóminn þrjá menn, hæstaréttar-
dómarana Loga Einarsson og
Benedikt Sigurjónsson og Jón
Bergsteinsson, múrarameistara.
Kváðu þeir upp úrskurð sinn 11.
des. sl.
Kaupfélaginu voru dæmdar 360
þús. kr. bætur fyrir lóðarréttind-
in. Flatarmál lóðarinnar er talið
1320 fermetrar og er þá hver
fermetri verðlagður á kr. 272.73.
Af forsendum dómsins virðist
mega ráða, að tvennt hafi einkum
haft áhrif á bæturnar til hækkun-
ar, í fyrsta lagi að ekki var talið
heimilt að segja lóðarsamningnum
upp, og i öðru lagi mjög hagstæð
lega lóðarinnar.
Fyrir húskumbaldann voru bæt-
ur ákveðnar 150 þús. kr„ svo alls
gre'ðir póst- og símamálastjórnin
kaupfélaginu 510 þús. kr.
Bæturnar fyrir húsið eru hóf-
legar, jafnvel óeðlilega lágar, mið-
að við notagildi þess fyrir kaup-
félagið, en bæturnar fyrir lóðar-
réttindin eru óheyrilega háar.
Eltingaleikur við
tófur
Það er ekki oft sem menn hér í
Neskaupstað hafa komizt í kast
við tófur, en í vetur hefur þeirra
orðið vart meira að segja heima
við íbúðarhús manna í bænum.
Fyrst mun hafa orðið vart við
tvö dýr seint í febrúar við rusla-
haugana úti við Haga. Og að und-
anförnu hafa tófur sést hér fyrir
ofan bæinn og niðri í bæ. Hafa
sprækir strákar verið í eltinga-
leik við rebba, sem jafnan hefur
haft betur. Ekki hefur blaðið
heyrt, að neinn refur hafi verið
felldur, né heldur að refirnir hafi
lagzt á sauðfé, enda er það nú í
húsum inni.
Líklega eiga þessir flækingar
heima utan lögsagnarumdæmis
Neskaupstaðar, munu vera þegn-
ar Aðaisteins á Ormsstöðum eða
Vilhjálms á Brekku í kaupsstað-
arferð.