Austurland - 13.06.1976, Blaðsíða 2

2
AUST URLANB
Neskaupstað, 13. júní 1976.
lUSTURLAND |
Útgefandi: |
Kjördœmisráð Alþýðubandalagsins á Austurlandi ?
Ritstjóri: Bjarni ÞórÖarson. |
NESPRENT |
'AiWW/WVAAA/WVWWWWVWVWWWVWWWVA/WWWWWWWWW/WWWWWWVWVVWVAA/V'VV'VVW
r
I tileíni sjómannadags
Það er heldur ömurlegt fyrir sjómenn um að litast á pessum hátíðis-
og baráttudegi sínum. Lítum á staðreyndir.
Fyrir nokkrum dögum samdi ríkisstjóm íslands við breta um veiði-
heimildir á gjöfulustu fiskimiðum okkar íslendinga. Við sem vorum rétt
í j>ann mund að veita bretum rothögg í landhelgisstríðinu stóðum nú allt
í einu frammi fyrir J>eim ömurlega veruleika að misvitrir ráðherrar höfðu
veitt bretum heimild til J>ess að veiða hér á íslandsmiðum eins mikið
af fiski og J>eir geta.
íslenskir sjómenn skilja betur en nokkrir aðrir hvaða afleiðingar
samningarnir hafa. Hver einasti J>orskur sem bretar veiða hér er frá ís-
lendingum tekinn. Minni afli, veruleg kjaraskerðing, þannig birtast samn-
ingamir við breta íslenskum sjómönnum. Ríkisstjóm íslands er )>að meira
í mun að J/óknast bresku útgerðarauðvaldi en íslenskum sjómönnum.
Þess skulu sjómenn minnast.
Það er augljóst að flest allir fiskistofnar hér við land eru nú ofveiddir.
Takmarka verður sókn íslenskra veiðiskipa verulega í nokkra fiskstofna
svo að ekki blasi við algert hrun peirra. En J>að lítur svolítið einkennilega
út að fara að takmarka veiðar okkar íslendinga verulega þegar erlendum
veiðiþjóðum er leyft að fiska hér á miðunum. Engu að síður verður að
framkvæma þessa hluti. Þess verður þó að gæta að alltaf þegar reglur eru
settar um veiðar í íslenskri landhelgi að hafa sjómenn þar með í ráðum.
Ekki má skipa þær nefndir sem hafa með þessi mál að gera eingöngu
embættismönnum J>ar verða sjómenn að hafa fulltrúa sem miðlað geta
þekkingu á aðstæðum til }>eirra sem með ákvarðanavaldið fara. Takmörk-
un á veiðum íslenskra fiskiskipa í landhelgi okkar mun bitna harðast á
sjómönnum, fyrir pá verður hún veruleg kjaraskerðing. Það verður að bæta
sjómönnum á annan hátt.
Samningar sjómanna eru nú lausir. í vetur var farið í verkfall. Eftir
langa samningafundi var samkomulag undirritað með fyrirvara um sam-
þykki sjómannafélaga. Langflest sjómannafélög felldu samningana og því
hefði verkfallið átt að halda áfram. En því miður brast samstaðan. Sumir
fóru aldrei í verkfall, aðrir héldu til veiða og }>ar af leiðandi tókst að sigrast
á samtökum sjómanna. Því verða sjómenn nú þegar að hefjast handa að
endurskipuleggja sjómannafélögin og velja vaska forystusveit fyrir sín sam-
tök. Knýja á um að ekki verði alltaf tekið meira og meira af óskiptum
afla Gera sjómannsstarfið að eftirsóknarverðu og vellaunuðu starfi. Því
tilverugrundvöllur íslenska lýðveldisins byggist á fiskveiðum.
fslenskir sjómenn, ástandið er ískyggilegt í dag en með samheldni
og mikilli baráttu má breyta p\í, ykkur og annarri íslenskri alþýðu í hag
á kostnað útgerðarauðvaldsins og braskaranna. — G. B.
Almennur fnndur um þjóðminjavernd í Valaskjdlf 19.6.
Safnastofnun Austurlands — SAL
gengst fyrir almennum fundi um
þjóðminjavemd í Valaskjálf á Egils-
stöðum laugardaginn 19. júní kl. 16
í framhaldi af opnun minja- og hús-
verndarsýningar.
í fundarbyrjun flytur Hjörleifur
Guttormsson ávarp, en framsögu
hafa Þór Magnússon, þjóðminja-
vörður, Hörður Ágústsson, listmál-
iri og Gunnlaugur Haraldsson, þjóð-.
háttafræðinemi. Fjalla þeir einkum
um vemdun þjóðminja og merkra
bygginga á Austurlandi, en Hörður
mun tengja J>að efni yfirliti um sögu
húsagerðar hérlendis og sýna skýr-
ingarmyndir. Væntanlega verður
Vilhjálmur Hjálmarsson, mennta-
málaráðherra einnig á fundinum.
Að framsöguerindum loknum
verða almennar umræður. Ér áhuga-
fólk um safnamál og vemdun J>jóð-
minja eindregið hvatt til að sækja
fundinn, sem m. a. er ætlað að verða
til að ýta á eftir aðgerðum á J>essu
sviði austanlands.
Maður d svo Mjjt mti oi...
Fratnh. af 1. síðu.
firði, á Gandinum, með Tómasi
Ólafssyni.
— Fórstu aldrei til Vestmanna-
eyja?
— Nei, }>aðan hef ég aldrei róið.
En ég hef verið í Grindavík, Sand-
gerði og frá Reykjavík reri ég tvær
vertíðir. Það var miklu seinna en ég
hef verið að segja frá.
— Hefur þú verið á togara?
— Já.
— Á hvaða togurum hefur þú
verið?
— Á Brimi. Þegar hann var keypt-
ur var Jónas Guðmundsson á }>ingi.
Ég frétti að norðfirðingar væru að
kaupa togara og var staddur í
Reykjavík. Ég fór upp í Aljringis-
hús og fékk viðtal við Jónas og bað
hann um pláss og hann sagðist
skyldi athuga }>að. Það fór svo að
ég fékk plássið, en pá var ég mjó-
firðingur og )>egar við komum aust-
ur um vorið, vildu plássmenn eðh-
lega komast að. Það varð að sam-
komulagi að ég yrði fram að sfld.
Svo var ég á Agli rauða.
— En varstu aldrei á togara fyrir
sunnan?
— Jú, fyrsti togarinn, sem ég fór
út á, var Egill gamli Skallagrímsson.
Ég fór bara tvo túra. Mér leiddist
alltaf á toguram. Mér fannst þetta
svoleiðis fiskiaðferð, að ég hafði
ekkert gaman af henni. Þetta var
svo vélrænt, ekkert hægt að hreyfa,
nema með vélarafli.
— Hér á Norðfirði hefur þú átt
heima mikinn hluta œvinnar.
— Já.
— Þú hefur víst aldrei fengist við
aðra atvinnu en sjósókn.
— Aldrei.
— Og oftast á eigin bátum.
— Oftast, já.
— Og þú ert ennþá að.
— Öllu má nú nafn gefa. — Já,
ég er að, á mína trillu. Það er ekki
gaman að p\í, Bjami. Þó að ótrúlegt
sé J>á á maður svo bágt með að
slíta sig frá J>essu. Ég skil bara
ekkert í p\í. Ég hélt ég ætti að vera
búinn að fá nóg af sjónum, en J>að
virðist ekki vera.
— Kjörin á þessum bátum í
gamla daga, hver voru þau? Hver
var hluturinn t. d. á Gandinum?
— Þó skömm sé frá að segja J>á
man ég J>að ekki svo glöggt. Fisk-
urinn var fluttur heim frá Homa-
firði, eins og pú manst. En hvað
sem öðru líður, pá fengum við )>að
sem við áttum hjá Sveini í Firði,
J>að get ég sagt pér. Hann var ein-
staklega skilvís maður, og pó ekki
munaði nema 5-eyringi í uppgjöri,
fengum við hann sendan heim í um-
slagi. Hann pantaði vörur fyrir mjó-
firðinga og tók fisk.
— Átti hann Gandinn?
— Þeir áttu hann bræðumir.
Svo skal ég segja J>ér dæmi um
kjörin J>egar ég var upp á mitt
besta. Þá var ég á Bjamareynni í
Reykjavík, 28 tonna báti. Þetta er
líklega 1932 eða 1933. Þá var óskap-
lega mikið fiskirí á Suðurlandi. Við
rerum frá Sandgerði, söltuðum í
bátinn og lögðum upp í Reykjavík.
Hann hét Þormóður Sveinsson, sem
átti hann og var fisksali í Reykja-
vík. Við fengum 1100 skippund og
við J>énuðum 1100 krónur og J>ótti
gott. Var tekið til }>ess, að á báti
einum á Akranesi var hluturinn ein
króna og tíu aurar af skippundinu.
Ég átti mest af kaupinu eftir í ver-
tíðarlok. Þá fer ég upp í Álafoss og
lét suma mér fín, grá föt, keypti
mér skó, skyrtu og J>essháttar — ég
klæddi mig alveg upp. Þetta kostaði
120 krónur alltsaman. Frá J>essu
segi ég til að gefa mönnum svolitla
hugmynd um hvað menn gátu fengið
fyrir krónuna og til að sýna að fyrir
1100 króna vertíðarhlut mátti fá
ekki svo lítið.
— Á þinni œvi hefur orðið mikil
breyting í meðferð sjávarafla. Sérðu
ekki eftir þessu gamla fyrirkomulagi
þegar menn voru sjálfir að verka
sinn fisk og saltfiskbreiður út um
allt á góðviðrisdögum á sumrin?
— Ég hef nú svo oft verið að
minnast á J>etta við menn. Ég sakna
þess mjög mikið. Tíminn )>egar ég
var ungur var miklu skemmtilegri
en nútíminn.
Nú sjá bæjarbúar hér í Neskaup-
stað og annars staðar, aldrei fisk,
utan J>eir, sem veiða fisk og vinna
við fisk. Þetta fer allt fram í stein-
kössum ákaflega vélrænt. En bátar
við margar bryggjur með kasir af
fiski og svo lífið í beituskúmnum,
og á reitunum og svo framvegis
setti mikinn svip á bæinn.
— En finnst þér ekki hafa orðið
mikil og góð breyting á lífskjörum
manna á þinni ævi?
— Hún er alveg ótrúlega mikil.
Fyrstu búskaparárin mín voru ó-
skaplegt basl, enda kreppan J>á í
algleymingi.
— / hverju finnst þér þessi lífs-
kjarabreyting mest og gleggst?
— Á öllum sviðum, en J>ó er hún
kannski mest áberandi að J>ví er
húsakost og aðstöðu alla á heimil-
um varðar. En pó held ég fólk sé
ekkert ánægðara nú eða hamingju-
samara en við vorum í gamla daga
J>ó að fátækir værum.
— Finnst þér breyting á fiski-
gengd hafa orðið eins mikil og menn
vilja vera láta? Er þetta arðrán á
fiskimiðunum eins mikið og af er
látið?
— Um }>etta er ekki svo gott að
dæma af reynslunni, en sjálfsagt
má trúa fiskifræðingunum. Þegar ég
var á sjó sem ungur maður, voru
sngin nútímatæki til og veiðitækni
öll frumstæð. En ég man eftir mörg-
um fiskileysissumrum inn á milli-
Hvort J>á hefðu verið fiskileysis-
sumur, ef komin hefði verið til sög-