Eining - 01.03.1964, Page 9

EINING
9
EINN Á MÓTI TVEIMUR
Bndanfarið hafa blöðin frætt okkur
um sérkennileg átök. Þar tak-
ast á einn á móti tveimur: Vísind-
in gegn ágirnd og nautn. Vísindaleg
þekking hrópar nú til fólks í mörgum
löndum, að sígarettan sé háskalegur
manndrápari. Hún orsaki lungnakrabba,
er leggi fjölda manna í gröfina um ald-
ur fram.
Margir hafa hrokkið við, allmargir
orðið hræddir, en lítt eru þó viðbrögð
margra karlmannleg. Einstöku taka þó
skarið af og afneita sígarettunni alger-
lega, aðrir fálma eftir einhverri undan-
komu, án þess að þurfa að sleppa nautn-
inni.
Fyrir nokkru vék einn ágætur em-
bættismaður þjóðarinnar sér að mér og
sagði: „Mig langar til að óska þér til
hamingju". „Með hvað?“ spurði eg.
Vissi ekki um neitt tilefni. „Jú“, segir
hann, „nú eru það orðin vísindi, sem
þú varst að kenna okkur fyrir áratug-
um varðandi tóbaksreykingar“. Ójá,
svaraði eg, brjóstvitið kemst nú oft
nokkuð nærri sannleikanum ,hvað sem
öllum vísindum líður. Þess skal þó get-
ið strax, sem ætti þó að vera óþarft,
að enginn brautryðjandi var eg í þessu
máli, því að á tvítugsaldri las ég í er-
lendum ritum, sem kölluðu sígarett-
urnar líkkistunagla. En embættismað-
urinn, sem við mig talaði, vissi um
það, að árið 1942 sá eg um útgáfu
bæklings, sem heitir EySandi eldur.
Þar skrifuðu margir þekktir ágætis-
menn: læknar, kennarar, skólastjórar,
biskup, lögreglustjóri, merkir íþrótta-
menn og aðrir þjóðkunnir menn. Allir
lögðust þcir gegn reykingunum.
Það er svo sem engin nýjung að reynt
er að vinna gegn áfengis- og tóbaks-
neyzlu, en tvö ógnaröfl styðja hvort
tveggja: Hagsmunaliyggjan og nautna-
sýkin. Þeir menn, sem framleiða og
selja áfengi og tóbak, gera það í gróða-
skini, en hinir sem njóta, verða herfang
nautnarinnar. Hvort tveggja má heita
ósigrandi og það er ástæða til að ótt-
ast, að vísindin gangi ekki sigrihrós-
andi af hólmi í þessum átökum. Þar
þarf helzt guðskraft til. Hann hefur
margsinnis veitt fjölda manns sigurinn,
þótt allt annað hafi brugðist. Fræðsla
nær of skammt, en siðferðisþrek nær
oft alla leið. Ekki er nóg að vita, hvað
rétt er, mikilvægast er að eiga þrek til
að gera alltaf og í öllu það sem menn
vita réttast.
Það er ekkert smáræði, sem búið er
að skrifa í íslenzk blöð á nokkrum vik-
um um skaðsemi tóbaksreykinga. Nú
eru ekki á ferðinni aðeins einstaka radd-
ir leikmanna. Lærdómsmenn og sérfræð-
ingar margra landa senda nú út viðvar-
anir sínar, eftir margar og ítarlegar
rannsóknir heilla nefnda og í ýmsum
löndum. Það eru talin örugg og óhrekj-
andi vísindi, að sígarettureykingarnar
leggi fjölda manna í gröfina fyrir aldur
fram.
Stórar og feitletraðar fyrirsagnir
blaðanna hafa verið undanfarið á þessa
leið: „Sígarettan morSvopn. Óyggjandi
að hún veldur krabbameini í lungum“.
„Reykingar valda kransæöastíflu“.
„Líður ævi yðar burt i reyk?“ „Upp-
lýsingaherferð um skaðsemi reykinga“.
„Bandaríska rannsóknarnefndin telur
líklegt að reykingar séu aSalorsök
krabbameins í lungum“. „Baráttan gegn
reykingunum“. „Reynt veröi að koma
í veg fyrir reykingar á opinberum stöð-
um“.
Allar þessar greinar fjalla um niður-
stöður ítarlegra rannsókna um skaðsemi
reykinganna, hversu þeim fjölgi óð-
fluga, sem lungnakrabbinn leggur í
gröfina, og helzta orsök lungnakrabb-
ans séu sígarettu-reykingarnar. Á
blaðamannafundi í útvarpinu sagði
prófessor Dungal, að á árunum 1958—
60 hefði 78 manns dáið hér á landi úr
lungnakrabba, og þar sem þetta færi
ört vaxandi mætti gera ráð fyrir að á
árunum 1962—1966 dæju hér yfir 100
manns úr lungnakrabba.
Af þessu getum við gert okkur
nokkra hugmynd um, hvert mannfallið
muni vera meðal tuga- og hundraða-
milljóna þjóðanna.
„Sígarettusalan dregst saman í
Reykjavík“, segir Morgunblaðið 31.
jan. s.l. „Kvenfólkið spyr mikið um
pípur og vindla“, segir blaðið ennfrem-
ur. Já, hamingjan góða! Ekki er nú
manndómurinn á hærra stigi en þetta.
Ósiðnum á svo sem ekki að hætta. Nei,
aðeins hverfa frá einu til annars.
Nautninni skal fullnægt. En ólíkt er
þetta hinu háa marki guðsmannsins,
sem varð forgöngumaður kristilegrar
menningar í Norðurálfu, mannsins, sem
svaraði kallinu, þegar maður birtist
honum í vöku eða svefni að næturlagi
og bað: „Kom yfir og hjálpa oss“. Yf-
ir sundið. Og Páll fór yfir sundið til
að boða Evrópu fagnaðarerindið. Þar
var ekki hálfur maður né hálfvolgur
á ferð, og samkvæmt heilindum hans
gaf hann heiminum þessa fyrirmynd:
„Ég má ekki láta neitt fá vald yfir
mér“, engar nautnir, enga undan-
látssemi. Manninum er ósamboðið að
vera þræll, hvort sem það er sígarettu,
]DÍpu, áfengis eða annarra skaðnautna.
Herra, en ekki þræll á maðurinn að
vera, kona jafnt sem karl.
Það yrði snoturt eða hitt þó heldur
að sjá konur hvarvetna með reykpípur
í munninum. Margir hafa átt þá trölla-
trú á konunni, móðurinni, að hún kynni
að verða til þess að bjarga menning-
unni. Og spámaðurinn var bjartsýnn,
er hann skráði fyrir þúsundum ára:
„Sjá drottinn skapar nýtt á jörðu, kven-
maðurinn verndar karlmanninn". En
nautnasjúkar konur munu ekki reyn-
ast mannkyni neinn frelsandi máttur,
heldur aðeins þær, sem líkt og hinar
heilögu konur fornaldanna vígðu syni
sína guði. Gefi guð okkur margar slík-
ar konur.
Fróðlegt verður nú að sjá, hvort má
síni meira, vísindi og þekking eða
hagsmunahyggjan og nautnasýkin. Inn
á milli þeirra viðvarana lærdómsmann-
anna, sem blöðin hafa flutt undanfarið,
kemur svo ein svívirðileg rödd ágirnd-
arinnar, sem elur á því við blöðin, að
þau muni tapa svo sem tveim milljón-
um kr. mánaðarlega á því að auglýsa
Framhald á næstu bls.