Eining - 01.08.1965, Side 12

12
EINING
og sjálfstraust, samheldni og persónu-
legan og þjóðlegan metnað.
Nýir skólar risu með dönsku þjóðinni,
lýðháskólar Grundtvigs, og reyndust
henni bjargvættir, menningarstólpar,
andlegir vitar um aldarskeið. Þannig
slapp danska þjóðin við Þjórsárdals-
ævintýri, Þórsmerkurævintýri, Hreða-
vatnsævintýri. Þessir skólar vanræktu
ekki þátt uppeldisins í starfi sínu, —
síður en svo.
Tveir norskir guðfræðingar, Anker
og Arvesen, leggja leið sína til Dan-
merkur til þess að hlusta á fyrirlestra
hins fræga danska uppeldisfrumkvöðuls,
séra N. F. S. Grundtvigs. Þeir urðu
gagnteknir af skóla- og uppeldishugsjón
hans.
Þessir ungu, norsku guðfræðingar
stofnuðu síðan fyrsta lýðháskólann í
Noregi. Anker hafði hlotið mikinn arf
og óskaði að nota hann allan lýðháskól-
anum þeirra að Sögutúni (Sagatun við
Hamar) til eflingar og gengis. Eftir 14
ára skólarekstur var allt „feðragullið“
hans, eins og hann kallaði arfinn sinn,
gengið til þurrðar, — tapað. Og hann
var sjálfur niðurbrotinn maður sökum
„modstanden og forfylgjinga," þ.e. sök-
um andstöðu og ofsókna. Þessi hin við-
kvæma og háttprúða sál, skólamaðurinn
og guðfræðingurinn Anker, þoldi ekki
meira, afbar ekki meira af níðinu,
Sveltandi sonur ættjarðarinnar á
Ráðliústorciinu í Kaupmannahöfn
1921, sökum fávíslegrar stjórnar á
bankamálum þjóðarinnar.
spottinu og öðrum ókindarhætti, sem
hann og skólastarf hans varð fyrir af
embættismönnum og ýmsum valda-
mönnum öðrum nær og fjær.“
Þannig hefst þessi saga Þorsteins Þ.
Víglundssonar um lýðháskólana, en hið
mesta er eftir. Hvílík saga. Níð, spott
embættisnwMna og annarra valdamanna

Björn H. Jónsson,
skólastjóri.
um brautryðjendastarf hið bezta á
Norðurlöndum. Hvílík örlög og blinda,
sem menn hafa löngum verið ofurseldir,
svo að þeir hafa nítt og ofsótt lausnar-
menn þjóða, spámenn og brautryðjend-
ur. Hvað varð ekki bindindishreyfingin
að þola á uppvaxtarárum sínum? Og er
þá nefnt aðeins eitt af mörgu.
Ekki má það falla í gleymsku, að lýð-
háskólahugsjónin fæðist í Danmörku
upp af mikilli þrengingu þjóðarinnar.
Hið mikilvæga fæðist fremur á þreng-
ingatímum en í velgengninni.
I greininni, för til Noregs fyrir 44
árum, segir Þorsteinn frá för sinni til
lýðháskólans í Voss, og hvernig hann
varð að hálfsvelta í Kaupmannahöfn
sökum þess, að allt í einu hafði íslands-
banka í Reykjavík verið lokað og þar
með urðu peningar Þorsteins ekki gjald-
geng vara í Danmörku. En furða er,
hversu menn bjargast út úr alls konar
kröggum, Þorsteinn náði settu marki og
er frásögn hans öll góð. Aldrei mun
hann hafa séð eftir að hafa farið þessa
för.
Víst ætti Blik það skilið, að minnst
væri hér á fleiri greinar þess, en þetta
verður þó látið nægja, að minnsta kosti
í bráð. Á þessum 25 árum er Blik búið
að flytja geysimikinn fróðleik um Vest-
mannaeyjar og sögu þeirra og fleira.
Frú Jónína G. Þórhallsdóttir og Jónína
Jónsdóttir, sonardóttir hennar.
I sambandi við Sögu barnafræðslunn-
ar í Vestmannaeyjum skrifar ritstjóri
Bliks ágæta grein um
Björn Hermann Jónsson, skólastjóra
og konu hans, Jónínu G. Þórhallsdóttur,
en Björn var skólastjóri í Vestmanna-
eyjum árin 1914—1920, en frúin kenn-
ari. Vegna góðra kynna af þessum á-
gætu hjónum, þegar þau voru á Isa-
firði, þykir ritstjóra Einingar vænt um
að fá tækifæri til að birta hér mynd af
þeim. Það er engin slóða vitnisburður,
sem Þorsteinn Þ. Víglundsson gefur
þeim. Um Björn H. Jónsson segir hann
m.a.
„Björn var skólastjóri í Vestmanna-
eyj um í 6 ár, áhrifaríkur og ötull áhuga-
maður,frjálslyndur og víðsýnn og bjart-
sýnn að eðlisfari og mun ævinlega hafa
trúað á það bezta í manneðlinu. Hann
mun hafa trúað á boðskaphinsnýjatíma
um bætt samfélag, hagnýtingu tækninn-
ar og alhliða ræktun þeirra hæfileika,
sem mannfólkið býr yfir til eflingar
fögru mannlífi í samhjálp og sam-
vinnu.“
Um skólastjórafrúna segir Þorsteinn
þetta:
„Á bernsku- og æskuskeiði kom í ljós,
að hún var gædd miklum námsgáfum
og námshug. Af sjálfsdáðum og dugn-
aði lagði hún út á námsbrautina, þótt
efnalaus væri, og náði í mark vorið
1913. Um haustið sama ár gerðist Jón-
ína G. Þórhallsdóttir heimiliskennari í
Vestmannaeyjum hjá Árna Filippussyni
í Ásgarði. Jafnframt hafði hún á hendi
tímakennslu við barnaskóla Vestmanna-
eyja. Haustið eftir (1914) var hún ráð-
in fastur kennari við barnaskólann og
hélt þeirri stöðu næstu 5 árin eða þar
til hún fluttist úr Eyjum.
Þau Björn skólastjóri og Jónína
kennslukona felldu hugi saman og gift-
ust 30. apríl árið 1915. Þessi mikils-
virtu og mætu skólastjórahjón önnuðust