Akranes - 01.01.1943, Blaðsíða 1

II. árgangur.
Þeim sé pkk
Þó ekki sé langt af, hefur þegar komið
í ljós að æskilegt er og nauðsynlegt, að
Jmenningur eigi J:ess kost að fá fræðslu
um ýms mál, sem eru í framkvæmd eða
bíða úrlausnar í bæjarfélagi voru. Þetta
verður ekki á annan hátt betur gert en
með blaði, sem fyrst og fremst vill inna
þessa skyldu af hendi málefnanna vegna.
Gagnsemi þess verður þó enn meiri, ef
blaðið gæti að öðru leyti haft nokkurt
menningarlegt gildi, beint eða óbeint. Þó
ekki sé fengin mikil reynsla, hefur hún
sannað, að þetta hefur að einhverju Ieyti
tekist. En kaupendatala blaðsins er eðli-
lega enn of Iítil til þess að öruggt sé um
framtíð þess. Þáð er hvorki æskilegt né
mögulegt til langframa, að lifa á bón-
björgum í þessum efnum. Kaupendatalan
þarf að áukast svo verulega, að blaðið
geti helzt af þeim einum staðið sæmilega
að vígi fjárhagslega. Enn eru ekki nema
500 kaupendur, og er alveg ljóst, að það
hrekkur skammt til að standa straum af
útgáfunni eins og allir hlutir eru nú orðn-
ir dýrir.
Menningarlegt gagn, sem vér leggjum
mikið upp úr, verður heldur ekki unnið
nema með miklum tilkostnaði, m. a. í
mynda- og myndamótagerð. Þess vegna
heitum vér á alla stuðningsmenn, að geia
ítrustu tilraun um fjölgun kaupenda, svo
takmarki voru með blaðinu verði sem
fyrst náð, og áframhald þess verði þannig
tryggt.
Til merkis um að vér förum ekki villir
vegar um skilning manna, og að þeir séu
oss samdóma í þessum efnum, viljum vér
nota tækifærið til að þakka þeim sérstak-
an velvilja og ra sn. Maður nokkur úr
nágranna sjóþorpi bauðst til að kaupa 10
árganga áframhaldandi. Annar maður í
Reykjavík, sem nýlega yfirborgaði tvo ár-
ganga, bauðst til að senda blaðmu til við-
bótar 100 kr. eftir nýár, eins og hann
sagði til stuðnings útgáfunni, og sem vott
þess, að hann metti þetta starf og vildi að
því yrði haldið áfram í sama eða svipuðu
formi.
Útgefendur.
Akranesi, janúar 194$. 1. tölublað.
Bækur og bókasöfn
Bókahillan. Þær voru flestar fátæk-
legar gömlu baðstofurnar, ekki sízt með-
an eina skíman kom frá skjágluggum og
grútarlömpum. Þar voru nálega engir hús-
munir aðrir pn einfalt borð, nokkrar hill-
ur hjá rúmum og rúmin sjálf, sem voru
venjulega á torfbáiki. Stóll var oft enginn
til.
Það brást þó sjaldan, að dálítil hilla
væri á gafli hjónahússins eða hjá rúmi
húsbóndans. Þetta var bókahillan. Þar
voru geymdar guðsorðabækur, sögur, rím-
ur og meira eða minna af öðrum heimilis-
bókum, ljóðmælum o. þvíl.
Þótt sjaldnast væri um auðugan garð
að gresja á bókahillunni, þá má segja, að
hún væri einskonar undraljós í myrkrinu.
Það lýsti að vísu ekki herbergin eins og
rafmagnið á vorum dögum, en skein beint
inn í sálir mannanna.
Bækurnar voru töfragripir engu síður
en útvarpið á vorum dögum. Það þurfti
ekki annað en að taka Heimskringlu ofan
úr hillunni, þá kom sjálfur Snorri Sturlu-
son og sagði fólkinu sögur frá löngu liðn-
um öldum. Þá kunnu þeir líka að segja
skemmtilegar sögur, mennirnir, sem skrif-
‘ uðu íslendingasögur, ef einhver þeirra
varð fyrir valinu! Stundum sýndi Hall-
grímur Pétursson rímsnilld sína, stundum
kvað Sigurður Breiðfjörð rímur fyrir fólk-
ið, og síðan bættust margir aðrir við.
Það var einhver töfrakraftur, sem
streymdi frá bókunum og olli því, að fá-
tæklegu híbýlin ómuðu af sagnalestri
kveðskap og sálmasöng áður en gengið
var til hvíldar.
Þá kom það venjulega fljótt í Ijós, að
börnin voru misjafnlega hneigð fyrir bæk-
ur, sum sólgin í þær, önnur frábitin þeim,
og var þetta oftast ágæt leiðbeining um
það* hvort hæfileikar barnsins stefndu í
verklega eða bóklega átt. Það voru þá
sérstaklega bókhneigðustu sveitabörnin,
sem voru send í skóla, og lengi þóttu þau
skara fram úr öðrum nemendum.
Bækurnar gáfu þá lejðbeiningu um,
hvert stefna skylci í Iífinu.
LestrarfélÖg. Þótt smábókasöfn á
heimilum manna standi enn í fullu gildi, þá
lá það í augum uppi, að lestrarfélög gátu
aukið bókakostinn stórum og sparað fé.
Ef'100 menn stofnuðu lestrarfélag, getur
hver fengið 100 bækur, til þess að moða
úr, fyrir eitt bókarverð.
Lestrarfélög munu ekki hafa verið
stofnuð hér á landi fyrr en um miðja 19.
öld. Flateyingar og Svínavatns- og Ból-
staðarhlíðarhreppur riðu hér á yaðið og
bæði félögin tóku þá stefnu að selja ekki
bækurnar, heldur safna þeim. Flateyjar-
félagið byggði jafnvel sérstakt bókasafns-
hús, sem stendur enn með öllum gömlu
bókunum. Síðan hafa lestrarfélög verið
stofnuð víðsvegar um land, en hvað mest-
um þroska munu þau hafa náð í Suður-
Þingeyjarsýslu og eiga sum þeirra allálit-
leg bókasöfn. I Reykjavík hefur „Lestrar-
félag kvenna“ þrifist vel. Aðallega munu
það hafa verið skáldrit og skemmtibækur,
sem félögin hafa keypt, en slíkar bækur
eru einnig mikils virði, ef þær eru sæmi-
lega valdar og ólíkt hollara að lesa góða
skemmtibók eftir dagsins erfiði en slæp-
ingur einn eða drykkjuskapur.
Bókasöfn og lestrarsalir eru bezta og
fullkomnasta skipulagið til þess að full-
nægja Iestrar- og fróðleiksþörf manna, en
þau henta bezt í bæjum og fjölmennum
þerpum. Það má meira að segja marka
menningu bæjarins á bókasafninu. Þar á
ekki eingöngu að vera nægur kostur val-
inna skemmtibóka, heldur einnig góðra
handbóka fyrir þá, sem vilja fræðast um
eitthvað sérstakt, og auk þess býðst þeim,
sem það kjósa, að dvelja í góðu næði í
vistlegum, hlýjum sal, við lesturinn. Þá
er og oftast unnt að afla sér ýmsra fræði-
bóka í ýmsum sérgreinum, iðnaði o. fl.
sem kunna að vera reknar í bænum. Húsa-
smiðurinn á að geta fengið góðar bækur
um húsasmíði, gullsmiðurinn um gullsmíði,
sjómennirnir um sjómennsku og fiskiveið-
ar o. s. frv. Slíkt bókvit má oft láta bein-
línis í askana. Þess eru dæmi, að iðnaðar-
menn hafi fundið leiðbeiningar í einni
góðri bók, sem komu þeim að mesta gagni
alla æfi.
Á síðustu árunum hafa margir óttast,
að menning Norðurálfunnar myndi farast
í styrjaldarrótinu. Það er engin hætta á
því. 011 þekking manna geymist í fjölda
bókasafna víðsvegar um heim, og meðan
þau eru ekki brennd til ösku, er henni
engin hætta búin. G. H.
Hin fyrsta mennta- og menningarstöð á
Akranesi var bókasafn það, sem komið
var á fót fyrir 78 árum síðan, árið 1864.
Þetta þarflega menningarspor var vafa-
laust stigið fyrir skilning og ötula for-
göngu Hallgríms Jónssonar, sem mótsett