Mjölnir - 12.06.1946, Page 3

MJÖLNIR
S
FRANCO - SPÁNN
er griðarstaður fasista og bœkistöð þeirra til endurskipu-
lagningar hinnar fasistísku árásarstefnu
Fyrir einu ári síðan var mestu
styrjöld, sem mannkynið hefur
háð, því nær lokið. Það var
styrjöld, þar sem lýðræðisþjóðir
heimsins börðust fyrir tilveru
sinni við árásar- og ofbeldis-
stefnu nazistanna, styrjöld, þar
sem um var að tefla líf eða
dauða heilla þjóða.
í nærfellt sex ár hefur ein
hugsun, ein ákvörðun, gagntek-
ið verkalýð og alla alþýðu í
löndum bandamanna og gefið
henni eldmóð og styrk til ein-
stæðra dáða, bæði á vígstöðvum
og vinnustöðvum, sú ákvörðun
að útrýma fasismanum og koma
í veg fyrir, að hann gæti
nokkurntíma risið upp aftur og
ógnað mannkyninu.
Fiiðurinn er kominn og eftir-
stríðsvandamálin taka nú hugi
fólksins. Sorgirnar og þjáning-
arnar, eyðileggingin og blóðsút-
hellingamar eru byrjaðar að
gleymast. Það er mannlegt að
gleyma hjáliðnum þjáningum.
Lífið stendur ekki kyrrt. Ný
vandamál og ný áhugamál
breiða yfir fortíðina og það
fyrnist yfir gamlar minningar.
En ef við viljum koma í veg
fyrir að hryllingar fortíðar-
innar, dauði og eyðing komi yfir
okkur að nýju, þá megum við
ekki gleyma. Við verðum að út-
rýma hverju því,' sem ógnar
friði og öryggi í hei’minum, við
verðum að minnast þeirra
mörgu milljóna mannslífa, sem
fórnað hefur verið, allra þeirra
auðæfa, sem tortímt hefur verið
og tára milljóna mæðra, ekkna
og munaðarleysingja.
í sex ár börðust lýðræðisþjóð-
irnar gegn Hitler-fasismanum,
skæðasta óvini frelsis og sjálf-
stæðis þjóðanna.
En Hitler stóð ekki einn. Naz-
istaklíkunni tókst, vegna hug-
lausrar undanlátsstefnu og
fjandskapar sumra þjóðarleið-
toga til lýðræðisréttinda fólks-
ins, að koma upp fasistískum
leppstjórnum í mörgum löndum
Ein ' * þessara stjórna er
Francostjórnin á Spáni.
Flestum þessara fasistísku
leppstjórna hefur verið koll-
varpað í styrjöldinni. Undan-
tekning er þó Spánn, þar sem
fasisminn ræður ennþá og hon-
um hefur ekki verið hnekkt.
Meira að segja hefur Spáni
verið breytt í griðastað, þar
sem nazistískir stríðsglæpa-
menn hafa fundið hæli og bæki-
stöð til endurskipulagningar
árásaraflanna og stríðsæsinga-
mannanna.
Það er sorglegt, að tvö hinna
stærstu lýðræðisríkja, Bretland
og Bandaríkin, skuli ennþá við-
halda afstöðu til Francos, sem
ekki aðeins felur í sér umburð-
arlyndi, heldur það sem er enn-
þá alvarlegra, vernd og aðstoð.
Það er ekki þörf á því, að
minna á fortíðina, því að þeir,
Grein þessi er eftir hina lieims-
frægu, spönsku frelsishetju,
konuna
PASSIONARIU,
sem gat sér ódauðlegan orðstír,
þegar spánska lýðveldið barðist
fyrir tilveru sinni og fyrir mál-
stað allra frelsiselskandi þjóða.
sem sterkastir voru gagnvart
spánska lýðveldinu vegna hlut-
leysisstefnunnar, hafa þegar
verið látnir gjalda þess grimmi-
lega af þeim, sem þó hefðu átt
að þakka þeim, nazistunum.
En það er hugsunin um nútíð
og framtíð, sem veldur oss
áhyggjum ekki aðeins vegna
sjálfra vor heldur vegna allra
þjóða. Um nútíðina \ ogna
þeirrar kúgunar og örbirgðar,
sem þjóð vor cr ofurseld og um
framtíðina vegna þeirrar hættu,
sem áframhaldandi fasista
stjórn á Spáni felur í sér gagn-
vart friðnum í heiminum.
Sumir segja, að það sé ómögu
legt að veita spönsku þjóðinni
aðstoð t'l þess að steypa Franco
á annan hátt en að hrinda af
stað borgarastyrjöld.
Ef til vill vitd ekki þeir, sem
svo mæla, eða vilja ekki vita, að
á Spáni Francos líður ekki svo
dagur, að ekki sé úthellt blóði í
bardögum milli hersveita
Francos og sveita skæruliða.
Það er þegar ríkjandi stöðug
borgarastyrjöld á Spáni. Það að
viðhalda Francostjórninni þýðir
einungis að lengja þjáningar
spönsku alþýðunnar og auka á
það hatur meðal spánskra
manna, sem alltaf er samfara
borgarastyrjöld. Þeim, sem
halda því fram, að útrýming
fasistastjórnarinnar leiði til
borgarastríða, skjátlast því,
Stríðsógnunin felst í því aftur á
móti að viðhalda þessari stjórn.
Við Spánverjar óskum að
hefja endurreisn á Spáni. Við
óskum að lifa í friði. Við vilj-
um gera land okkar að lýðræðis-
landi. Það er þessvegna, sem við
óskum eftir aðstoð allra þjóða.
Við spánskir kommúnistar
höldum því fram, að einungis
með einingu allra afla spönsku
þjóðarinnar, sem eru andvíg
Franco og myndun samsteypu-
stjórnar, sem feli í sér fulltrúa
allt frá kommúnistum til íhalds-
manna, sé hægt að koma á
stjórnarfarsbreytingu án veru-
legra blóðsúthellinga.
Við viljum koma á stjórn á
breiðum grundvelli, sem uppfylli
óskir spönsku þjóðarinnar og
geti áunnið sér traust allra
þeirra þjóða, sem Spánn þarf
að eiga viðskipti við. Með það
í hug tökum við þátt í Gíral-
stjórninni og viljum vinna að
því, að hún verði styrkt ennþá
meir með þátttöku fleiri flokka
og hópa.
Við spánskir lýðræðissinnar
%ivorki biðjum né óskum eftir
innrás erlendra ríkja á Spán.
En við óskum eftir, að bætt
verði fyrir það mikla ranglæti,
sem spanska lýðveldið var beitt
meðan stóð á stríðinu 1936—
1939 í skjóli hlutleysisstefnunn-
ar.
Dýrmætasta hjálpin, sem
hægt er að veita spönsku alþýð-
unni, er að gera henni auðveld-
ari baráttuna gegn Franco með
því, að svifta hann öllum fjár-
hagslegum og stjórnmálaleg-
um stuðningi.
Brezka þjóðin, og fyrst og
fremst brezki verkalýðurinn,
getur veitt virka aðstoð með
því, að fá ríkisstjórnina til þess
að slíta öllum stjórnmálatengsl-
um við Franco og neita að gera
nokkuð, sem verða má til að
styrkja stjórn hans, síðustu
leppstjórn Hitlers í Evrópu.
Og þetta ætti hún að gera,
ekki aðeins til liðs við lýðræðis-
öflin á Spáni, heldur einnig sem
nauðsynlegt skref til að tryggja
frið og öryggi í Evrópu og D
öllum heiminum.
Það má ekki líða.............
(Framhald af 1. síðu)
ur hljótast af því í atvinnulífi
þjóðarinnar, að atvinnutækin
séu í höndum einstakra manna.
Sú hætta er þá alltaf til staðar,
að þessir einstaklingar, sem oft-
ast stjórnast ekki af öðru en
hagnaðarvoninni í það og það
skiptið sjái stundarhagsmunum
sínum bezt borgið með því að
láta atvinnutækin óhreyfð. Þótt
þeir séu, sem betur fer fáir, sem
sýna jafnmikla tregðu og jafn-
litla ábyrgðartilfinningu fyrir
almenningsheill og sá atvinnu-
rekandi, sem hér var á minnst
og spyrni við fótum, þegar jafn
langt er gengið til móts við einka-
framtakið og hér var gert, þá
er alltaf hætta á því, að ein-
stakir atvinnurekendur kæri sig
kollótta, þótt fiskveiðar stöðvist
og fólk gangi atvinnulaust og
svelti, ef. þeim býður svo við að
horfa.
Það v er stefna sósíalista, að
atvinnufyrirtækin eigi að vera
í höndum þess opinbera og sam-
vinnufélaga þeirra manna, sem
við þau vinna. Með framkvæmd
þeirrar stefnu er tryggt öryggi
í atvinnulífinu. Frá sjónarmiði
almennings er mestur skaði í
því, að fólk gangi atvinnulaust.
Það borgar sig betur fyrir heild
ina, að atvinnutæki séu starf-
rækt, jafnvel þótt það væri á
einhverjum stað og einhverjum
tíma rekið með halla, heldur en
að stöðva þau og kasta sjómönn
um og verkamönnum út í at-
vinnuleysi. Almenningseign á
atvinnutækjunum auðveldar
líka alla skipulagningu atvinnu-
veganna og tryggir betur sam-
vinnu allra aðila, sem hlut eiga
að máli.
Það má ekki láta ófyrirleitn-
um og eigingjörnum einstakl-
ingum líðast að leika sér að lífs-
afkomu fjöldans. Sá leikur er
búinn að standa yfir alltof lengi,
þjóðin er búinn að tapa alltof
miklu á slíku. Nútíminn krefst
öryggis og skipulagningar í at-
vinnulífinu. En því takmarki
verður ekki náð nema með því,
að þjóðin sjálf hafi umráð yfir
atvinnutækjunum, sem afkoma
hennar byggist á.
Vestrænt lýðræði
13 milljónir negra
mannréttindalausir
■
í Bandaríkjunum
Fyrir hálfum mánuði kom
saman í Detroit þing svertingja
í Bandaríkjunum. Samþykkti
það harðorð mótmæli gegn kúg-
un þeirri og réttindaleysi, _sem
13 millj. svertingja verða að
sæta í -Bandaríkjunúm. Þingið
sendi Tryggve Lie, aðalritara
Sameinuðu þjóðanna bréf, þar
sem þessi kúgun er kærð og á
það bent, að hún sé brot á sátt-
mála Sameinuðu þjóðanna, en
þar er ákveðið, að allir kyn-
þættir skulu njóta jafnréttis.
Segir í bréfinu, að svertingjar
hafi árangurslaust reynt að fá
rétt sinn viðurkenndan eftir
venjulegum stjórnarfarslegum
leiðum, en það hafi engan ár-
angur borið og því hafi þeir
ákveðið að snúa sér til Samein-
uðu þjþðanna.
í Bandaríkjunum er tíundi
hluti íbúanna svertingjar, og
eru þeir aðallega búsettir í
Suður-ríkjunum, en í þeim ríkj-
um er meðferðin á svertingjum
lang grimmdarlegust. Hefur
meðferð þeirra sízt farið batn-
andi í seinni tíð, þótt samúð
allra frjálshuga manna með
þeim hafi aukizt. Réttindaleysi
þeirra nálgast mjög réttinda-
leysi Gyðinga. og annarra
„lægri kynþátta" í ríki nazism-
anna þýzku. I hverri borg er
þeim ætluð lélegustu og sóðaleg-
ustu hverfin til búsetu og bann-
að með öllu að setjast annars-
staðar að. Þeir eru að mestu
leyti útilokaðir frá samgöngu-
tækjum, skemmtigörðum, bað-
ströndum og sjúkrahúsum. Oft
og tíðum fá þeir ekki heldur að
njóta þess réttar, sem er frum-
skilyrði lýðræðisins: kosninga-
réttarins. Sumstaðar í Banda-
ríkjunum hefur hin hvíta yfir-
stétt (minnir ónotanlega á
Herrenvolk) fundið upp það ráð.
til þess að útiloka svertingjana
frá því að njóta þess kosninga-
réttar, sem þeim ber samkvæmt
stjórnarskránni, að láta þá
þurfa að geiða sérrstakt gjald
til þess að mega kjósa. Þetta
gjald geta svertingjarnir venju-
lega ekki greitt, því þeir eru
yfirleitt bláfátækir og merg-
sognir af hinum hvítu auðmönn-
um. Sumstaðar er þess einnig
krafist, að þeir séu læsir og
skrifandi. Reyndar eru þar
milljónir hvítra manna, sem
hvorki kunna að lesa eða skrifa,
en til þeirra eru engar slíkar
kröfur gerðar. En hinar hvítu
dómnefndir úrskurða svertingj-
ana ólæsa, jafnvel þótt um há-
skólamenntaða menn sé að
ræða.
Og ékki eru svertingjarnir
rétthæ.rri gagnvart dómstólun-
um. Hinn frægi rithöfundur og
svertingjaleiðtogi W. E. B.
Dobbis segir svo:
„Fyrir svertingja er engrar
verndar að leita hjá dómstól-
unum, aðeins auðmýkingar og
niðurlægingar.“
Gömul réttarregla hljóðaði
svo: Heldur skal hengja 10 sak-
lausa svertingja en láta einn
sekan sleppa.
Hvítir menn þurfa ekkert að
óttast í Suðurríkjunum, hvernig
sem þeir fara með svertingja og
brjóta lög á þeim. Venjulega
þora svertingjarnir ekki að
leita dómstólanná, en ef svo ólík
lega skyldi fara, þarf hvíti mað-
urinn ekkert annað en segja, að
svertinginn hafi móðgað sig og
er það talin næg afsökun. Ef
negrinn reynir hinsvegar að
hefna sín persónulega á kvalara
sínum er hann umsvifalaust tek-
inn af lífi án dóms og laga og
eru slík morð enn all algeng í
Suðurríkjunum og látin afskifta
laus eða réttara sagt lögvernd-
uð af dómsvaldinu.
Þetta er réttarfarið í hinu
mikla lýðræðislandi, þar sem
dollarinn drottnar yfir mann-
réttindum og lífsafkomu þegn-
anna. Þrátt fyrir allar fagrar
yfirlýsingar um jafnrétti allra
kynþátta og fordæmingu á með-
ferð nazista á því fólki, sem þeir
kölluðu „óæðri kynflokka“ hef-
ur ekkert verið gert til að veita
negrunum í Bandaríkjunum
sjálfum — tiunda hluta allrar
þjóðarinnar nokkur mannrétt-
indi, heldur er með þá farið sem
þræla eða skepnur, að því einu
undanskildu, að þeir ganga ekki
lengur kaupum og sölum opin-
berlega, en það kostaði líka á
sínum tíma f jögra ára borgara-
styrjöld til að afnema rétt
hvítra manna til að hafa svert-
ingjana fyrir verzlunarvöru.
Andlátsfregn.
S. I. fimmtudag andaðist að
heimili sínu, Hlíðarliúsi hér í
Siglufirði, Stefán Ólafsson 80
ára að aldri. Var Stefán blindur
allmörg síðustu ár æfi sinnar
og rúmliggjandi síðustu árin.
Naut hann á þeim tíma liinnar
beztu umhyggju sonar síns
Snorra Stefánssonar framkv.stj.
og konu lians Sigríðar Jóns-
dóttur.