Nýi tíminn - 06.06.1946, Qupperneq 5

Fimmtudagur 6. júní 1943
NÝI TlMINN
Lög um landnám . . .
Frh. af 4. síSn.
rækta land, hvar sem er.“
Ríkið á „að beina fjárfram-
lögum sínum til ákveðinna
framkvæmda á ákveðnum
stöðum.“ Það á að taka fyrst
fyrir þær sveitir, þar sem
ræktunarskilyrði eru bezt og
önnur aðstaða eftir því. Þann
ig á fyrst að veita f jármagn-
inu.
Þannig reynist jafnaðat-
stefna Sósíalistafl. Þeim,
sem hefur, mun gefið verða,
en frá þehn, sem ekki hefur,
mun tekið verða.“
Svo mörg eru þau orð og
þurfa ekki skýringa við.
Þingið spillir frumvarpinu
Erí þegar Framsókn sá, að
það stóð ekki í hennar valöi
að koma frv. fyrir kattarnef,
þá beitti hún áhrifum sínmn
til að spilla því og tókst það,
fyrst og fremst fyrir undan-
látssemi Sjálfstæðisflokksins.
Aðalskemmdin var sú, að
framkvæmdirnar eru slitnar
úr tengslum við Nýbygging-
arráð og áætlanir þess um
heildarþróun búnaðarins og
þar með úr tengslum við á-
ætlanir um þróun annarra
atvinnuvega í landinu. Sagði
þar til sín sú stefna Fram-
sóknar, sem lýst hefur sét’ i
stjórnarandstöðunni, að ein-
angra landbúnaðinn frá öðr-
um atvinnuvegum þjóðarinn-
ar og bændastéttina frá öðr-
um stéttum. I þessu liggur
hinn mesti háski fyrir fram-
tíð landbúnaðarins, ef þessi
stefna yrði ráðandi sjónar-
mið þeirra manna, sem koma
til með að hafa framkvæmd
þessara laga með höndum.
Nú kemur til fram-
kvæmdanna
En þingið spillti ekki frv.
meira en svo, að það getur
fullkomlega náð tilgangi
þeim, sem Sósíalistafl. og
Nýbyggingarráð ætlaði þvi,
ef vel er á haldið. Breytingin
er fyrst og fremst sú, að það
er auðvéldara að svíkjast
undan merkjum og það er
hægt að teygja þau út yfir
venjulegt kák Framsóknarfl.,
ef stefna hans hlýtur sterk-
ari aðstöðu um framkvæmd
búnaðarmála en nú er: 1 því
liggur svo mikil hætta, að
unnendur skipulagðrar þró-
unar í búnáðinum verða aðj
gera sér hana ljósa fyrir
kosningarnar, sem nú fara í j
hönd. Þeir verða að gera sér
það ljóst, hver barizt hefur
fyrir því að koma málinu á
það stig, sem það nú er á.
Sósíalistaflokkurinn er eini
flokkurinn, sem áhuga hefur
fyrir heilbrigðri þróun bún-
aðarins í samræmi við kröf-
ur nútíðar og f ramtíðar.
Framkvæmd umræddrar lög-
gjafar er undir því komin, að
í framtíðinni hafi hann enn
sterkari aðstöðu til áhrifa á
þjóðmálin en hann hefur nú.
Hans Kirk:
rauði
Á hemámsárunum varð
Martin Andersen-Nexö að
flýja til Svíþjóðar til að
sleppa við þýzka fangavist
og hann fór með handrit að
bókinni „Marteinn rauði“
(Morten hin Röde), er átti
að vera framhald „Pella sig-
urvegara“ (Pelle Erobreren).
I útlegðinni lauk hann sög-
unni, hún kom sem fram-
haldssaga í Ny dag, síðan í
bókarformi á sænsku, en eigi
fyrr en síðar á dönsku. Mað-
ur beið.hennar ekki alveg
kvíðalaus. Var hægt í nýrri
bók, sem byggð var á reynslu
efri æviára, að snúast gegn
tækifærisstefnunni í síðustu
bók „Pella sigurvegara?“
Það var hægt.
„Marteinn rauði“ er byggð-
ur af listrænni hugkváemni.
Nexö hefur alla ævi hatað
alla listartilgerð, — það þarf
ekki annað en minna á misk-
unnarlausan dóm hans um
„Sult“ Hamsuns — en hann
er sjálfur mikill listamaður.
Hann notar öruggur tæki list
ar sinnar, og honum hefur
tekizt það tvennt, að bæta
þungvægri bók við „Pella sig
urvegara11 og halda áfram
minningarbókunum fjórum,
sem eru eitt fegursta rit í
dönskum og evrópskum minn
ingabókmenntum.
,Bók'n er einskonar sjálfs-
ævisaga, að því leyti að
Marteinn er augsýnilega
sjálfsmynd. Marteinn er
Andersen-Nexö, gæddur sama
sterka baráttuvilja gegn öllu
því er ógnar verðmætum
mannlífsins, sömu eindrægnu
sívaxandi þjóðfélagsgagnrýni,
þeirri þungu ádeilu, sem lif-
ir í flestum ritum hans. — í
æsku hans reyndi heittrúar-
maður á Borgundarhólmi að
fá hann til að verða trúboði;
maðurinn fann að Nexö átti
þann eld í huga sem hann
sjálfan vantaði. En þeirri til-
lögu var hafnað og Nexö
hlaut vígslu s'ra sem skáld
hjá þýzka sósíalistiska gler-
skeranum, sem hann vann
með við k'rkjubyggingu á
Borgundarhólmi, og sagði
þessi spámannsorð: „Wenn
du einmal Dichter wirst,
daun vergesse nicht das
Proletariat11. Nexö gleymdi
aldrei alþýðunni, öðru nær,
hann varð fremsta skáld
hennar, og það er sami ádeilu
hitinn í þessari síðustu bók
og fyrstu litlu smásögunni
„Lotterisvensken“. Þá sögu
skrifaði hann í Askov, hjá
ekkju skáldsins Molbechs, og
frú Molbech sem ekki þorði
að mynda sér álit um söguna,
sendi hana systur sinni, frú
einni í Nyboder. „Eg sef ekki
á næturnar fyrir henni“
skrifaði frúin. „Það ætti að
banna fólki að skrifa svona
um fátæklinga“.
Ekki er ótrúlegt, að „Mar-
teinn rauði“ hefði einnig gert
frúartetrið andvaka, ef hún
hefði lifað nógu lengi til að
lesa hana. Hugsanlegt er, að
hún trufli einnig svefnfrið
annarra. Það leiftrar af
reiði, er Nexö lýsir kjörum
fátæklinga, atvinnuleysingj-
um og húsnæðislausu fólki,
sem hinn voldugi stjórnmála
flokkur sósíaldemókrata
sk'ldi eftir á leið ■ sinni til
valdanna í þjóðfélaginu.
Árið 1929 gaf Nexö út
skáldsöguna „Á járnöld“ —
(Midt i en Jerntid), er gerð-
ist á stríðsárunum 1914—’18.
Hún fjallaði um mikilvægt
mál þeirra tíma, hugarfars-
byltingingu bændastéttarinn-
ar, er varpaði frá sér þeim
lífsskoðunum, er alþýðuskól-
arnir höfðu breitt út, og stór-
bændanazisminn skaut rót-
um. Um bókina er margt gott
að segja, en það er samt eins
og e'fni hennar sé á einn eða
annan veg of fjarlægt höf-
undinum. Hann var ekki með
lífi og sál í sögunni, eldinn
vantaði. En í „Marteini
rauða“, sem gerist samtímis
„Á járnöld“ lifir hann.alveg
með söguefninu, viðfangsefni
hans sjálfs og verkalýðshreyf
ingarinnar eru runnin sam-
an. —
Þegar alþýðuskáldið Mar-
teinn snýr heim til Danmerk
ur eftir no.kkurra ára dvöl á
Spáni og ítaláu, dvelst hon-
um tímakorn í Berlín á heim
leiðinni. Hann ev frægt sósíal
istískt skáld og kemst því inn
í innsta hring verkalýðshreyf
ingarinnar. Hann kemst að
því sér til skelfingar, að leið-
togar hins volduga þýzka
verkalýðs, hafa þegar gefizt
upp fyrir hinni yfirvofandi
styrjöld. Hann er á kaffihúsi
með Bernstein og dr. Frank
Mannheim og spyr þá: Hvers
vegna eruð þið, þýzkir verka-
lýðsleiðtogar, í þann veginn
að verða heimsvaldasinnar?
„Það er ekki rétt“, svaraði
dr. Frank næi'ri afundinn.
„Hitt og þetta bendir þó til
þess. Því spurði ég, hvers
setja pólitískt vald bak við
útflutninginn. Ef verður
stríð —
Hann þagnaði, því kunnur
prússneskur júnkari, sem
stundaði listir og hafði hitt
Martein í rithöfundahópum
Berlínar, kom að borðinu og
heilsaði þeim. „Jæja, þér er-
uð á ráðstefnu með hinum
útvöldu í ísrael“, sagði hann
í spaugi og sló á öxl Marteins
Marteinn fur.ðaði sig ekki
á því þó hinn lágvaxni Bern-
stein yrði enn minni, en hitt
þótti honum skrítið að dr.
Frank skyldi líka verða kynd
arlegur og þegja við skens- ,
inu - hann sem var stoltur stéttabaratta er.. Qg nu_skil-
Martin Andersen-Nexö.
af því að vera Gyðingur og
var talinn einn bráðsnjall-
asti þingmaðurinn í svörum!“
Hann ræðir við greindan,
roskinn ritstjóra, sem segir:
„Það er verið að undirbúa
stórveldastyrjöld eða alls-
herjarárás á verkalýðsstétt-
ina, ef til vill á hvorttveggja
að verða samtímis. Það eru
nú ekki Gyðingarnir sem á
að berja niður, heldur verka-
lýðshreyfingin. Það er látið
svo heita að sósíalisminn sé
Gyðingahreyfing! Marx og
Engels hafi verið Gyðingar,
og þá er ekki skrefið langt
til Antikrists. Með því yfir-
skyni á að berja niður verka
lýðinn. Heildarsamningar um
laun er uppfinning andskot-
ans, það er hver heldri mað-
ur sannfærður um. Ef svo er
hægt að gera fjöldann tor-
vegna?“
„Jæja, segjum það þá, í
herrans nafni, við erum það.
Sjáðu til, maður, þýzki iðnað-
arverkamaðurinn framle'ðir
við hin aumustu kjör; það er
heilög skylda okkar að afla
markaða fyrir framleiðslu
hans.“
„Þið hafið nóga markaði nú
þegar. Alstaðar þar sem ég
hef verið, á Ítalíu, Spáni, í
Marokkó, voru þýzku iðnaðar
vörurnar mestar á markað-
inum“.
Dr. Frank kipptist til
ósjálfrátt, eins og honum
væri óljúft að ræða málið.
„Það er hægt að ýta fram-
leiðsluvörum okkar út aftur,!
þessvegna . verðum við að.
ur hann ekki hyevnig hann
gat haldið að hægt væri að
fella voldugasta jijóðskipu-
lag. sem til he.i. r vevið með
einni skóverksmiðju.
En Pelli er ekki af bak-i
dottinn. Flokkurh.in gerir
hann að borgarstjóra og
hann er kosinn á 'þiug. Stjórn
málavirðingunni fy.lgja kynni
við heldra fólk. Maðurinn,
sem áður naut íulls trausts.
verkamanna, er nú fjarlægur
þeim. Sú þróun, scm Pelli
lifir á fáum árum,. sést.
skýrt af samtali sem hann á
við Martein, í Ráð.húsinu, þar
sem Pelli skýrir stoltur frá
skipulagningu bæjarins. —*■
Hann er með. kort -af breið-
um, fagurlega sveigðum göt-
um með grasrákum .á .milli,
skemmt'garða með vaðtjörn-
um handa börnunum. En það
trygg.'nn með því að æsa upp ekki veixame.nn, sem
í honum miðaldarfordóma, þá ; ei§a ^'V1 ’^ería
mannabústaðir eru ekki til
f yrir bæinn, „það:
er spilið nærri unnið. Það er
ýmislegt í undirbúningi, vin-! sxrauts
ur minn“.
„En því sláizt þið ekki í
stað þess að beygja ykkur?“
Gamli, stéttvísi Gyðingur-
inn yppti öxlum. „Við erum
orðnir smeykir, smeykir við
þá hugmynd að alþýðan taki
völdin. Þessvegna fylgjum
við Bernstein og endurskoð-
unarstefnunni“.
Þýzku flokksfélagarpir eru
hræddir borgarar, smáborg-
aralega sinnaðir skrifstofu-
menn, sem sitja í rykugum
skrifstofum og semja kjörorð
fyrir verkalýð alls heims-
ins. En fyr.'r Pella og
aðra heima í Danmörku eru
þeir æðri verur, guðum líkir,
og það er guðlast að efast um
nokkra þá fyrirskipun er frá
þeim kemur.
Þegar loks Marteinn kem-
ur he'm, hefur samvinnuskó-
verksmiðjan, sem reist var
fyrir eignir Bruns gamla
bókavarðar, orðið að hætta.
Pelli er fullur beizkju, verka
mennirnir hafa ekki stutt
hann nógu vel. Þeir eru fá-
vísir, þeir geta ekki hugsað
langt fram í tímann.
Þessi ósigur fær lítt á Mar-
'tein. Hann hefur víða farjð
og margt séð og veit hvað
verður oft hálfleiðinlegur
svipur yfir verkamannahverf
um“. En húsnæoisyandræðin,
spyr Marteinn. Hvað á að
gera við alla húsnæðisleys-
ingj rra? Það er í ráði að
| byggja bragga fyrir barn-
mörgu fjölskyldurnar.. — Og’
Marteinn svarar Það er víst.
auðveldara að leisa bragga.
fyrir húspæðisleysipgjana en
að fá þá rifna., aíiur.
Smátt og sniátt . breikkar
b.'lið m'lli vinanna, Pelli er
kominn inn í ílokkskerfið,
sem hægt en öruggt molar
hugsjónir hans. Bann finnur
ekki til þess sjálfur. valdið
ölvar hann, en hann lieldur
hinni aolaðandi Irarnkomu.
Hann er til að sjá foringinn,
öruggur og traustur. Stríðið
hefst, Felli og flokksbræður
hans.óska ÞýzkalaHdi-.sigurs'
Sendimaður, Servus, kemur
frá þýzka fiokknum til að
telja dönsku flokksbræðurn#
á að senda verkamenn í
þýzka hergagnaiðxia.ðinn gegn
því, að Danir fái stál pg kol.
Hann er furðuleg mannteg-
und, sambland áí -stórsvindl-
ara og flokksleiðtoga. Það er
Parvusmálið, sem jiama eís
fyrirmyndin.
Fra.mhe.i4 « 7. síðíí