Nýi tíminn - 27.05.1948, Page 7

''Fimmtifdagur 27. maí 1&48.
Ntl TÍMINN
7
Svefn ennþá lúxus
Framhald af 2. síðu.
mennirnir að ræða um það sín
*á milli? hvernig mataræði sjó-
manna var hér fyrr á árum.
Þá hefði það varla þótt neitt
tiltökumál þó fundizt hefði dósa
hnífur í einu rúgbrauði. Dósa-
hnífar hefðu sennilega þótt
lystugt innihald brauða saman-
borið við suma hluti, sem þar
fundust í þá daga.
— Dg mennirnir minntust
^þess, Iwernig oft hefoi hér áð-
ur, mátt sjá auglýst svokall-
að ,,skipakjöt“, „skipakartöfl-
ur“, „skipakæfu“ og annað í
sama dúr: Úrgangsvara, sem
ekki þótti búa jdir nægileg-
um yndisleik til að fólk í landi
fengist til að láta hana oní sig,
en hinsvegar ódýr og þessvegna
hentug fyrir útgerðarmenn að
4>irgja^aeð henni skip sin: Sjó-
mönnum mundi varla verða
flökurt af henni, — sbr. „bölv-
aður kötturinn étur allt“.
Nú eru þær orðnar sjaldgæf-
ar þessar auglýsingar, þar sem
kaupmenn bjóðast til að skaffa
útgerðarmönnum úrgangsfæðu
að láta skapendur verðmæt-
anna lifa á. — Þó sést ennþá
annað fcslagið að auglýst er
,,skipakex“. Það mun vera eitt-
hvað í ætt við kextegund þá
sem sjómenn kalla „Sæmund“.
— Um borð í Aski er ekkert af
„Sæmundi".
★
I hádeginu hér um borð er
venjulega einhver kjötréttur,
ennfremur súpa eða grautur. —
Á kvöldin fá menn soðinn fisk,
og brauð með kæfu, osti, rúllu-
‘iþilsu éftíi öðru slíku oná. Kl. 12
á miðnætti er svo kalt kjöt,
brauð og ýmiskonar snarl. Kl. 6
á morgnana er hafragroutur
eða skyrhræra, slátur rneS og
brauð, ef menn vilja. — Kaffi
eða te er drukkið kl. 9 á morgn
ana,3 á daginn, 9 á kvöldin og
3 á nóttunni, — með því brauð
og eitthvað oná, einnig tvíbök-
ur, kex eða jólakaka. — Ný-
^mjólk e|- geymd í kæli og end-
ist alltaðþví 14 daga.
Þegar sveístáim er
sfaldgæfnr lúxias
Sú var tíðin, að íslenzkir há-
setar voru svo réttlaust fólk,
að svefninn, þessi sjálfsagð-
asta eign jafnvel hinna aum-
ustu dýrategunda, var skammt-
taður þ<fim einsog sjaldgæfasti
lúxus, — og stundum fengu
þeir ekkert af honum sólar-
hringunum saman. — I þá daga
varðaði það ekki við lög að
drepa íslenzka háseta úr þreytu
og svefn-leysi. Það var ekki
kallað morð. Það var í liæsta
lagi kallað slys.
— Stundum urðu þessir rétt-
lausu menn að standa í aðgerð
^ tvo, þrjá, f jóra sólarhringa
samfleytt. Þá kom það fyrir
að þeir skáru af sér fingur, og
vissu ekki af, fyrren seinna,
svo tilfinningasljóir voru þeir
orðnir af svefnleysi. — Ef þeir
gerðu andartaks hlé á vinnunni,
náði svefninn tökum á þeim, og
þeir veltust niðrí slórið, með-
vitundarlausir. Sumir voru svo
heppnir að fá vfir sig ágjöf,
sem vakti þá aftur til meðvit-
undar. Aðrir fengu enga ágjöf.
en lágu kyrrir í slorinu og
kváðu um leið yfir sjálfum sér
þann dóm, að þeir væru óhæf-
ir til sjómennslcu. Næst, þegar
í land var komið, réði útgerðin
aðra menn i þeirra stað. •—
Það var oftast atvinnuleysi og
auðvelt að fá menr. á slcip,
jafnvel þó svefninn væri þar
stranglega skömmtuð lúxus-
vara.
— Á þessum árum urðu ís-
lenzkir hásetar knýttir og gaml-
ir, áðuren æska þeirra var lið-
in. — Á þessum árum var ís-
lenzki hásetinn í tölu hinna ves-
ælli vinnudýra.
Vel er unnið
Á fyrstu árunum eftir 1930
var ég kominn það mikið til
vits og ára, að ég þóttist sjá
fram á það, að Framsóknar-
flokkurinn gæti ekki til lengd-
ar orðið mitt pólitíska föðuv-
land.
Jafnframt fór mig að renm.
grun í, að þegar allt kæmi til
alls, myndi ég helzt eiga sam-
leið með Kommúnistaflokknum,
enda þótt ég bæri þá litil
kennsl á hann og hefði ýmis-
legt við hann að athuga, sam-
kvæmt þeim miður áreiðánlegu
heimildum, er skoðanir mínar á
honum voru byggðar á.
Það var einhverntíma á þess
um árum, að einhver kunningi
menn, í Kommúnistaflokknurri.
ráðlagði mér að hitta Brynjólf
Bjarnason.
Svar Stalícs v$ opnu bréfi Wallace
Fátt það, sem nú er að gerast í alþjóðamálum Iiefur
\akið jafn mikla athygli og bréfaskiptin.milli stjóma Sovét-
nlcjanna og Bandaríkjanna um möguleika á fundarhöldum
til að jafna ágreininginn, sem er milli þessara tveggja stór-
velda. Síðasti merkisatburðurinn í þessu sambandi er svar
Stalins við opnu bréfi Heenry Wailaee. Svar Stalins í heikt
fer hér á eftir:
Mér fannst þetta hálfglanna-
Hin stranga sliömmt legt heilræði. Ég hafði trúað
| því til skamms tíma, að Brynj-
UK ctfllUZtUH, ©11 .... ólfur lifði á rússnesku gulli og
í'
Siðan hafa orðið miklar breyt
ingar á kjörum háseta. Með
gildandi vökulögum var afnum-
in hin stranga skömmtun á
hvíld og svefni hásetanna.
Svefn varð þeim ekki eins sjald
gæftir lúxus og fyrrum. — Lög
þessi fengu öfluga mótspyrnu
áðuren þau gengu í gegn. Samt
fer því fjarri, að með þeim hafi
málum verið skipað þann veg,
að viðunanlegt geti talizt. —
Forustumenn mótspymunnar
voru sumir hinir sömu, sem í
dag berjast liatramlegast gegn
nýju vökulögunum.
Tími sá, sem togarahásetar
hafa nú til hvíldar, samsvarar
8 klst. á sólarhring. Þeir vinna
12 tíma, hvíla sig 6 tíma, vinna
12 tima, hvíla sig 6 tíma og
þannig áfram allan túr-
inn. — Ef togaraháseti vill fá
nægilegan svefn, verður hann
að nota allan hvíldartímann til
að sofa; og lirekkur þó ekki
til, jafn erfið og vinnan er, sem
hann stundar. — Reyndar
dregst þama frá allmikill timi,
sem ekki er liægt að nota í
svefn: Mennirnir verða þó að
þvo sér og borða. — Það lætur
því nærri, að togarahéseti sofi
að jafnaði ekki meira en 4! ó—
5 klst. á hverri frívakt, m.ö.o.
6, í hæsta lagi 7 klst. á sólar-
hring.
Með ríkjandi vökulögum er
togaraháseta næstum meinað
allt menningarlíf, meðan hann
er á sjó. Hann er í þvi tilliti
sama vinnudýr og forðum, fær
aðeins að sofa meira. — Jú,
satt er það, hann getur oft
hlustað á fréttir útvarpsins,
meðan hann neytir matar síns;
og þó alls ekki, þegar mikið
er að gera. — En vilji hann
lesa bók, sér til skeramtunar
eða menntunarauka, eftirað
hann er kominn í kojuna, verð-
ur hann að gera það á kostnað
síns nauðsynlega svefns, og
mæta á dekki næstu vakt enn
verr sofinn en venjulega. —
Setsalir og böð
Setsalirnir og böðin í hinum
ég hafði heyrt, að hann hafði
komizt í kast við réttvísina,
vegna þess, að hann sagði eitt-
hvað ljótt um guðdóminn.
Þó herti ég upp hugann og
heimsótti þennan óttalegu
mann.
Hann var þá að afgreiða bsn-
zín niður hjá Nafta. Fannst
mér það einkennilegur starfi
fyrir einn flokksforingja og
nokkur vísbending um, að Rúss
ar myndu skera gullið við nögl.
honum til handa.
Þvert á móti ætlan minni
geðjaðist mér með afbrigðum
vel að þessum yfirlætislausa
og gáfaða manni. Fékk ég þeg-
ar traust á honum, sem farið
hefur vaxandi til þessa dags
en það er meira en sagt verð
ur um hvern og einn er maður
mætir á lífsleiðinni. Brynjólf-
ur er í hópi þeirra manna ser.i
maður metur því meir, sem maö
ur þekkir hann betur.
Þetta verður nú að' nægja l
um manninn Brynjólf, en hvað
„Ég álít, að meðal nýlegra
stjórnmálaskjala, er míða að
því að styrkja friðinn, efla al-
þjóðlegt samstarf og tryggja
lýðræðið, sé merkast hið opna
bréf mr. Wallace, frambjóð-
anda þriðja flokksins við for-
setakosningamar í Bandaríkj-
unum. Hið opna bréf mr. Wall-
ace verður ekki einvörðungu á-
litið yfirlýsing um æskileik
bætts ástands í alþjóðamálum
um æskilsik friðsaml. lausnar á
greiningsmála milli Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna, uir
æskileik þess, að leiðir finnist
til slíkrar jöfnunar. Yfirlýsingu
Bandarikjastjómar frá 4. maí
og svari sovétstjórnarinnar
frá 9. mai er ábótavant í því,
að þær ganga ekki lengra en
að lýsa yfir æskileik þess að
jafna sovét-bandarísk ágrein-
ingsmál.
Hin mikla þýðing opha bréfs-
ins er fólgin i þeirri staðreynd,
nýju skipum hafa hlotið mikið
lof og verðugt. En þvíaðeins ,
koma þessi þægindi að notum,
að mennirnir hafi tima til að
sitja i setsal og fá sér bað. —
Meðan ekki fást fram endur-
bætur á vökulögunum, er það
eiginlega úti bláinn að hafa
setsal og böð í togurum.
— Svefn liáseta á togurum
er ennþá lúxus, þó að skömmt-
unin sé að vísu ekki eins ströng
og hún var áður. — Mennirn-
ir, sem vinna erfiðustu störfin
i hinum íslenzka þjóðarbúskap
og verða oft að þola kulda og
vosbúð af völdum veðra og
hafróts, eru sviftir sjálfsógð-
ustu réttindum jafnvel hinna
aumustu dýrategunda, nægileg-
um svefni.
Við gerum ráð fyrir, að and-
stæðingum gamalla og nýrra
vökulaga sé þetta ljóst, þar
sem þeir sitja nú í skjóli undir
Akrafjalli síns pólitíska fylgis
og sleikja vorsólina.
(Framhald.)
er þá um stjórnmálamanninn ?
Mest hefir mér jafnan fund-
izt til um rökvísi hans, sem ei
svo hárnákvæm og hnitmiðuð,
að slíks eru engin dæmi meðaí
liérlendra stjórnmálamanna,
enda munu andstæðingar hans
ekki neitt sérlega ginkeyptr:
fyrir því, að eiga við hann orða
skak. Ræður hans og ritsmíðar
eru svo hnitmiðaðar, að þar.er
engu orði ofaukið. Brynjólfui’
þarf ekki að segja. éins og
Hallgrímur sálugi Pétursson:
„Ónytjuhja! og mælgin mín,
mér til falls koma ætti“.
Bezt gæti ég trúað því, að
Brynjólfur væri sjálfur ekkerí
uppveðraður af því hverju hann
hefir áorkað um framgang só-
sialismans hér á landi. En við,
sem alla tíð höfum ve.rið mestu
liðleskjur í vingarðinum, stönd-
um undrandi, þegar við rennum
huganum yfir það starf, sem
þessi maður hefir af höndum,
innt fyrir hugsjónir sinar og
hverju hann hefir fengið áork-
að.
Allir fylgjendur sósíalismans
og aðrir frjálshuga menn á
landi hér mega minnast Brynj-
ólfs á fimmtugsafmælinu með
virðingu og þakklæti, fyrir það
mikla æfistarf, sem hann hefir
þegar leyst af hendi.
Þá er ekki síður ástæða lil
að gleðjast yfir því, að hann
skuli þó ekki enn orðinn nema
fimmtugur. Við getum þvi
vænzt þess, að njóta leiðsagnar
hans um ókomin ár og áratugi,
í baráttunni fyrir frelsi þjóðar-
inrrar og framgangi sósíalism-
ans.
Skúli Guðjónsson.
ao það takmarkar sig ekki við
yfirlýsingar heldur gcngui
lengra og felur í sér hlutlæga
stefnuskrá að jöfnun ágrein-
ingsmála milli Sovétríkjanna og
Bandaríkjann. Ekki er hægt að
segja að hið opinb. bréf mr Wall
ace nái til allra ágreiningsatr-
iða undantekningarlaust. Ekkl
er heldur hægt að segja, að
orðalag og ummæli í hinu opna
bréfi mættu ekki betur fara
á nokkrum stöðum.
En það er ekki aðalatriðið-
nú. Aðalatriðið er, að í bréfi
sínu gerir mr. Wallace hrein-
skilnislega og heiðarlega til-
raun til að koma með hlutiæga
stefnuskrá að friðsamlegu sam
komulagi, að gera hlutlægar
tillögur varðandi öll megin á-
greiningsefni milli Sovétríkj-
anna og Bandaríkjanna.
Þessar tillögur eru almennt
kunnar; almenn afvopnun og
bann við kjarnorkuvopnum;
gengið verði frá friðarsm. við
Þýzkaland og Japan og her-
sveitir fluttar á brott frá Kína
og Kóreu; virðing fyrir full-
veldi einstakra ls.nda og engin
ihlutun í innanríkismál þeirra;
bann við að reisa herstöðvar í
löndum, sem eru meðlimir SÞ;
aukning alþjóðaviðskipta með
öllu mögulegu móti og útilokun
allrar hlutdrægni; aðstoð við
stríðsþjáð lönd og endurreisn
þeirra innan ramma SÞ; vörn
fyrir lýðræðið og trygging borg
araréttinda í öllum löndum, o.
s. frv. Hægt er að vera sam-
mála eða ósammála stefnuskrá
mr. Wallace. En einn hlutur er
engu að síður óyggjandi r
ekki einn einasti stjórnmála-
maður, sem er umhugað um
málstað friðar og sam-
starf þjóða á milli getur
látið sig þessa stefnuskrá engu
skipta, hún endurspeglar vonir
og viðleitni þjóðanna um efl-
ingu friðarins, og mim vafa-
laust hljóta fyigi margra milj-
óna „alþýðufólks". Ég veit ekki
hvort Bandaríkjastjórn feilst á
stefnuskrá mr. Wallace sem
samkomulagsgrundvöll milli
Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna. Hvað stjórn Sovétríkj-
anna viðvíkur, þá álítur hún,
að stefnuskrá mr. Wallace geti
orðið góður og árangursríkur
grundvöllur sliks samkomulags
og frekari þróunar-alþjóðasam-
starfs, því að stjórn Sovétríkj-
anna álítur, að þrátt fyrir mis-
munandi efnahagskerfi og hug-
myndaheim sé sameiginleg til-
vera þessara kerfa og friðsam-
leg jöfnun ágreiningsmál.-i milli
Sovétríkjanna og Bandaríkj-
anna ekki aðeins mögulegar
heldur algerlega nauðs.ynlegar
vegna heimsfriðarins“.
r