Nýi tíminn - 05.05.1949, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 5. maí 1949.
NÝI TÍMINN
7
Fréttabréf frá Hornafirði
Friðarþing í París
Framliald af 4. síðu
flutning í réttu hlutfalli við fé-
lagatölu sína.
Að heildsalafarganinu verði
aflétt, en kaupmenn stofni með
sér innkaupasamband í líkingu
við Samband íslenzkra sam-
vinnufélaga og spari þannig ó-
þarfa milliliði, manna og —
skrifstofuhald.
Þessar leiðir er áður búið að
benda á og ég býst ekki við að
mínar ítrekanir hafi mikið að
segja.
Um verðlagseftirlitið og
svartamarkaðsverzlunina ætla
ég ekki að ræða, við biðum og
sjáum liverja útreið frumvarp
Hermanns Jónassonar og
Björns Kristjánssonar um verð-
lagsstjóra og verðlagsdómara
fær á Alþingi.
Fiskiveiðar
okkar á línubáta, stóðu með
miklum blóma á stríðstímunum
og árunum eftir stríð. Er eng-
inn vafi á því að aflasældin staf
aði að miklu leyti af því að hér
á grunnmiðunum voru þá svo
að segja engir erlendir togarar
- að veiðum. Nú hefur brugðið
svo við að línufiskur virðist al-
veg ætla að bregðast. Enda mik-
ið af togurum hér við land að
veiðum og þarf því eftirlit
strangt að vera við landhelgis-
gæzluna. I fyrravor var ágang-
ur erlendra togara við suðaust-
urströndina svo, að sjómenn
hliðruðu sér við að fara á sjó,
vegna þess hve togarar spilltu
veiðarfærum bátanna. Á þessu
var vakið máls.við framkvæmd-
arstjóra varðskipanna, en ekki
sást neitt varðskipið samt á
þessum slóðum, taldi fram-
kvæmdastjórinn líka að lítið
mark væri takandi á slíkum
fréttum og að ekki væri gott
að dæma um vegalengdir, nema
nákvæmar mælingar væru gerð
ar. Þetta mun rétt vera, að
nokkru leyti, en enginn vafi mun
á því leika innan hvaða línu
þeir togarar eru sem toga inn-
anskerja við suðausturströnd
landsins.
I ár virðist ætla að bregða
til hins sama með togarana og
skal ég sem dæmi nefna að skip
frá skipaútgerð ríkisins, sem
fór hér með strönd 18. marz
í ár, taldi 15 útlenda togara á
veiðum á svæðinu frá Kötlu-
tanga að Ingólfshöfða. Taldi
hann lítinn vafa á að nokkrir
þeirra mundu liafa verið innan
línu. Nú vitum við að togarar
sem eru að veiðum innan land-
helgi, eru snöggir að kippa sér
frá ef umferð vafasamra skipa
er, en þeir eru líka fljótir að
skjótast inn fyrir línuna, þeg-
a.r engin sýnileg hætta er á
ferðum og þeir telja sér enga
hættu af línubátunum, því er-
um við búnir að fá reynslu
fyrir.
Fyrr á árum höfðu Danir land
helgisgæzluna liér við strendur
með höndum. Eitt vorið var nýr
foringi, mig minnir La Cour,
með varðskipið Fylla. Foringi
þessi; vár ^ámtáksSafnúú,- tók
hann á skömmum tíma á annán
tug togara að ólöglegum veiðum
hér við land. En hvernig brá
við ? Foringi þessi var tafarlaust
kallaður heim, aðgjörðir hans
þóttu of róttækar. Við svona að
farir gat Danmörk átt á hættu
óvináttu hins volduga Bretlands
og slíkt þurfti að varast. Skildi
álíka vera ástatt í landhelgismál
um okkar nú ? Erum við að baka
okkur óvináttu stórþjóðanna,
með því að verja landhelgina og
sjá um að fiskimenn okkar fái
að vera í friði á sínum lög-
vernduðu fiskimiðum ? Hvor
skal þá meira metin, vinátta
stórþjóðanna eða afkoma fiski-
manna okkar?
Eg held að happasælasta leið
in væri sú, að varðskipin héldu
sig sem mest frá hafskipa-
bryggjunum og fyrir utan firð-
ina og að landhelginnar væri
gætt af samvizkusemi og af
kappi. Þá kæmi kannske nokk-
urt sektarfé í landhelgissjóð og
veiðiþjófarnir færu að hafa
þann ótta af varðskipunum, sem
þeir eiga að hafa og sjómenn-
irnir fengju að hafa sín fiski-
mið í friði.
Framhald af 3. síðu.
ranska stjórnin hefur ekki
verið eftirbátur húsbænd-
anna í Washington. Hún tak-
markaði tölu fulltr. á friðarráð
stefnuna frá þeim löndum, þar
sem menn þurfa vegabréfsárit-
un til að fá að koma til Frakk
lands, við átta frá hverju landi.
Kjörnir fulltrúar frá þessum
löndum frá 20 til 70 talsins.
Fulltrúar frá Kina, 40 talsins,
höfðu ferðast 9000 kílómetra
leið til Prag og biðu þar leyfis
til að komast inn i Frakkland.
Franska stjórnin neitaði 32
þeirra um leyfið. Úr sendinefnd
unum frá Vestur-Þýzkalandi og
Austurríki fékk ekki einn ein-
asti maður að koma inni Frakk
land. Boðendur friðarráðstefn-
unnar tóku þessum fjandskap
frönsku stjórnarinnar þannig,
að þeir efndu til annarrar ráð-
stefnu í Praha. Þar komu sam-
an þeir fulltrúar, sem bannað
var að koma til Frakklands.
Flugvélar fluttu ræðurnar tekn
ar á stálþráð fram og aftur
milli Praha og Parísar.
M. T. Ó.
Ör sjukdémsanná! Bjarna Ben
Framh. af 5. síðu.
við Tékka 1946,en þeir buðu þá
stórum hærra verð en
Rússar, sem þó höfðu hækk-
að lýsisverðið um nærfellt
helming frá Bretum! En Bjarni
Benediktssson og félaga hans
vildu þá enga slíka samninga
við Tékka.
1100%
Spaugilegasti hlutinn í ,,rök-
semdafærslu“ Bjarna er sú stað
hæfing hans að hann hafi ævin
lega barizt fyrir því að við-
skipti við Austurevrópu yrðu
aukin, og m. a. aukið viðskiptin
Við Pólverja um 1100% ! Sú rök-
semd er byggð á þeirri stað-
reynd að 11 aurar eru 1100%
meira en 1 eyrir. Þó smælki sé
margfaldað nokkrum sinnum
verður það aldrei annað en
smælki, enda eru viðskiptin við
Pólland aðallega fólgin í hrossa
sölu og slíku sem ekki er grund
völlur að neinum framtíðarvið-
skiptum. Öðru máli skiptir um
viðskiptin við Tékkóslóvakíu.
Þrátt fyrir stöðuga skemmdar-
verkastarfsemi hefur Bjarni
Benediktsson ekki treyst sér til
að rifta þeim að fullu og nema
þau nú um 30 milljónum. Ástæð
an er sú að ýmsir voldugir heild
salar hafa gróðavænleg viðakipti
við Tékka og vilja halda þeim.
Aðalatriðið í þessu máli er þó
hitt að heildarviðskiptin við
Austurevrópu hafa minnkað
margfaldlega í tið Bjarna og
engilsaxar hafa fengið algera
einokunaraðstöðu aftur eins og
fyrir stríð.
Verðið fer eftir fram-
o.komu ‘íslendinga
dómsríkt að þegar Bretar lækka
afurðaverð Islendinga um tugi
milljóna króna þá lítur utanrík
isráðherra Islands á það sem
hlutverk sitt að skrifa hól um
þá fyrir vikið. Hann segir að
lága verðið sé „mun hagstæðara
verð en ætla hefði mátt“ talar
um„góðvild brezkra stjórnar-
valda,“ segir í Reykjavikurbréfi
að árangur samningánna sé
„framar vonum, eins og verð-
Iagi er nú háttað á heimsmark-
aði,“ lýsir yfir því að „verðið
sem við fáum fyrir frosna fisk-
inn er mikið fyrir ofan raun-
verulegt markaðsverð“ og
klykkir út með því að þessi
þakkarverða og vingjarnlega"
framkoma Breta „stafi af því að
þeirn hafi Iíkað vel framkoma
Islendinga í síðustu styrjöld."
Þetta er eins og menn sjá
hvort tveggja í senn vísbending
til Breta um að lækka verðið
enn að mun, íslendingar telji
sig ekki eiga slík ósköp skilin,
og hótun til þjóðarinnar um^
það að afurðaverðið fari eftir
„framkomu" hennar og hvernig
Bretum líkar hún. Þetta er á-
líka afstaða og þegar Bjarni
Benediktsson betlaði í fyrra
Marshallpeninga að gjöf fyrir
íslenzkan freðfisk. Afkoma ís-
lendinga er orðin háð vilja og
duttlungum engilsaxa sem að
launum vilja fá að ráða „fram-
komu* íslenzku þjóðarinnar.
„Mikið veikur maður“
Að öðru leyti skal mönnum
ráðlagt að lesa grein Bjai-na á
annari síðu Morgunblaðsins
24. f.m. og liluta hans af
Reykjavíkurbréfinu sama dag.
Slík skrif eins íutanrikisráð-
I þessu sambandi er það lær herra mimu vera einsdæmi í
íV.Újo; ■ ...' .v:

I ■ III ■ !■■■ ■" I . " ■ .. «*jl — II » 1 ...
Áburðarverksmiðjumálið
FTamhald af 8. síðu.
sinni fyrr. En þá kemur einmitt
til athugunar, hvaða fram-
leiðslu helzt beri að stefna að
á því sviði.
Enn sem komið er er ekki
vitað um þau verðmæti í jörðu
hér, sem gætu orðið undirstaða
stóriðnaðar í verulegum mæli til
útflutnings og gjaldeyrisöflun-
ar. Að vísu má með sanni segja,
að það mál sé ekki fullrann-
sakað enn þá. Hins vegar verð-
ur því ekki móti mælt með rök-
um, að áburðarframleiðsla eins
og hér um ræðir virðist mjög
líkleg til að fullnægja þessu
hlutverki og verða tekjulind fyr
ir íslendinga.
Raforkumöguleikar
til íslenzkrar stóriðju
Vatnsafl til rafmagnsfram-
leiðslu höfum við yfirgnæfandi.
Hráefni þau, sem til framleiðsl-
unnar þarf, eru ekki önnur en
vatn og loft. Vinnuafl, sem
þessi framleiðsla' krefur, er svo
hverfandi lítil, ef verksmiðjan
er af heppilegri stærð, að þótt
verkakaup væri hér nokkru
liærra en annars staðar, þá mun
ar það engu í heildarfrarr.leiðslu
kostnaði. Þegar á allt er litið
eigum við að hafa fulia mögu-
leika á því að vera samkeppnis-
færir á þessu sviði við hvaða
þjóð sem er. En auðvitað er það
liáð því, að verksmiðjan sé all-
miklu stærri en frumv. þetta
gerir ráð fyrir, og þá virðist
ekki rétt að gera ráð fyrir
minni stærð en ca. 30 000 tonna
verksmiðju.
Framkvæmd þessa máls er
einmitt nauðsynlegur þáttur í
þeirri atvinnubyltingu, sem hér
hófst fyrir nokkrum árum. Eigi
hún ekki að staðna á miðri leið,
verður að halda áfram að skapa
auknar gjaldeyristekjur til full-
nægingar þörfinni á fjárfesting
arvörum, kröfum þjóðarinnar
um aukinn véíakost, bætt húsa-
kynni o.fl. Þvílíkt eru eðlilegar
og heilbrigðar kröfur um menn-
ingarlíf.
Risaorkuver við
Urriðafoss.
Nú eru fullar horfur á, að
sá véla- og bílakostur, sem þjóð
in á nú, stöðvist vegna skorts
á varahlutum og jafnvel elds-
neyti. Samt er verið að sam-
þykkja tillögur um innflutning
á slíkum tækjum í stórum stíl.
Enginn efast um þörf á þeim
innflutningi, en sá innflutning
ur verður aðeins óarðbær fjár-
festing, nema jafnframt sé
veraldarsögunni. Þau eru ótví-
ræður vottur þess að þarna er
um að ræða „mikið veikan
mann“ sem er í engu hæfur til
að gegna ábyrgðarstörfum fyr-
ir þjóð sína og er nú einnig orð
inn að gjalti í hlutverki svikar
ans. Það er sannast sagna öm-
urlegt að eiga orðastað við slík
an mann en nokkur léttir í
þeirri vissu að.pólitiskur ferill
tryggt, að þessi tæki geti starf-
að af fullum krafti. Nákvæm-
lega sama má segja um fram-
kvæmdir í raforkumálum úti um
landsbyggðina, bæði til sveita
og sjávarþorpa. Þær fram-
kvæmdir verða aðeins umtal,
nema gjaldeyrisgrundvöllurinn
sé tryggður. Enn þá hefur
framkvæmdastjórn þeirra mála
ekki séð sér fært að ráðast í
nema mjög fáar sveitarafveitur
og aðeins þar, sem allra þéttbýl
ast er. Þannig mætti telja
margt fleira, sem eindregið mæl
ir með því, að inn á þessa
braut sé farið.
Eins og áður er tekið fram,
verður að reisa sérvirkjun til
slíkrar framleiðslu og virðist þá
einsætt að virkja t. d. Urriða-
foss í Þjórsá. Mundi þar verða
virkjað nægilegt afl fyrir 30.000
tonna verksmiðju og auk þess
verða afgangs til almennings-
nota milli 20—30 þús. kw., ef
allt afl hans er virkjað.
Samkvæmt áætlun þeirri um
rekstur slíkrar verksmiðju, sem
birt var í nefndaráliti minni hl.
landbúnaðarnefndar Nd. um
þetta mál, má telja líklegt
mjög, að framleiðslukostnaður
pr. tonn af köfnunarefni verði
ekki hærri en kr. 1133,33 eða
kr. 1.13 pr. kg. En útflutnings
verðmæti allrar framleiðslunnar
mundi nema 64 millj. kr. með
núgildandi verðlagi. Hér væri
því um að ræða mjög mikla
gjaldeyrisaukningu og sérstak-
lega mikilsverða, þar sem ekki
er áætlað, að við verksmiðjuna
ynnu nema ca. 100 manns. Að
öðru leyti verður hér látið nægja
að vísa til fylgiskjala, sem
prentuð eru með áliti minni hl.
landbúnaðarnefndar Nd.
Samkvæmt framansögðu vil
ég leggja til, að frumv. verði
samþykkt með svofelldri breyt-
ingu:
Við 1. gr. I stað „5 000—
10 000 smál.“ komi: 30 000—•
40 000 smál.
Bíkisstjémm telus „eðli-
Ie§t" fið elta dýrtsðina í
stað þess að stöðva kana!
Ríkisstjórnin rak í gegnum
þrjár umræður I efri deild .
frumvarp um heimild að liækka
álagniugu á tóbaksvörur upp í
allt að 350%, og er það álagn-
ing á vöruna komna hér í hús
og að meðtöldum tolli.
Rökstyður ríkisstjórnin þessa
tekjuöflunarleið sína með því
að verðlag hafi farlð hækkandi
í landinu undanfarið og því sé
eðlilegt að ríkisstjórnin liækki
líka verð á sinni vöru!
Brynjólfur Bjarnason lýsti
yfir andstöðu við frumvarpið,
citt af mörgum sem ríkisstjórn-
in væri nú með á prjónunum.
Sósíalistaflckkurinn væri and-
stæður þeirri fjármálapólitík
er leiddi til þess að leggja þyrfti
þær irisaálögur á þjóðina sem
haÚG er :senn á endtu* . w. | þríkisstjórnin er .•að/ undirbúa.