Nýi tíminn - 14.04.1955, Qupperneq 3

BtNAÐARÞÁTTUR
Framræslu-hugleiðingar
Enn búum við i lítt numdu
landi. Jafnvel með fjölförnustu
þjóðvegum landsins blasa hvar-
vetna við okkur hinar víðáttu-
miklu mýrar. Að vísu er enn
allmikið til af óræktuðum mó-
um, ræktanlegum melum og
söndum, en langmestur hluti
hinnar óræktuðu víðáttu, eru ó-
ræstar og arðlausar mýrar. Ef
við athugum landabréfið, sést
bezt hve ræktunin er örlítill
hluti sveitanna, enda telja fróð-
ir menn, að enn séum við ekki
búnir að rækta meira en 5% af
ræktanlegu landi okkar. Við
verðum því að herða róðurinn,
ef við eigum að ljúka fram-
ræslu mýranna áður en aldir
líða.
Þó mýrarnar séu hér um bil
arðlaust land, búa þær samt
yfir miklum auðæfum, sem við
virkjum með framræslunni.
Hin verðmætu frjóefni þeirra
nýtast ekki fyrr en þær eru
þurrkaðar.
I hverri sveit sjáum við,
hversu þurrir mýrajaðrar og
annað mýrlendi, er náttúran
ein hefir þurrkað með lækjar-
farvegum, getur enzt ótrúlega
vel til beitar — án áburðar.
Þá hefur Klemenz Kristjáns-
son á Sámsstöðum sannað með
tilraunum fjárhagslegan hagn-
,að af framræslunni. Gróðurinn
breyttist og batnaði furðu fljótt
og sprettan fór ár-vaxandi í
nokkur ár — án áburðar.
«
Framræslan hlýtur því að
verða veigamesta verkefni okk-
ar i ræktunarmálum næstu
áratugina, enda er hún undir-
stöðuatriði allrar ræktunar.
Með hraðvaxandi iðnaði á
grundvelli virkjaðra vatnsfalla,
þarf landbúnaðarframleiðslan
að aukast hröðum skrefum, svo
fullnægt verði neyzluþörf bæj-
anna.
Það er því ekki aðeins eðli-
legt, heldur skylt, að þjóðfé-
lagið leggi fram vaxandi fjár-
xnagn til framræslu mýranna.
Ekki verður sagt, að reynsla
okkar af framræslu sé löng, því
að fyrir 1920 voru framræslu-
framkvæmdir allar í mjög smá-
um stíl og hnausræsi lítt þekkt
meðal almennings.
Nokkrir brautryðjendur í
ræktunarmálum voru þó búnir
að afla nokkurrar reynslu af
þurrkun mýrlendis með hnaus-
ræsum, auk opinna skurða, en
þegar framræsla fór yerulega
að aukast, eftir að „þúfnaban-
ar“ og dráttarvélar voru tekin
í þjónustu ræktunarinnar, var
ekki tekið nóg tillit til reynslu
þessara brautryðjenda.
Framræslan varð því víða
fálmandi og af vanþekkingu
gerð, enda urðu víða mikil mis-
tök í mýrarræktuninni fram yf-
ir 1930 vegna of mikils jarð-
raka og afraksturinn fór eftir
því. Upp úr 1930 fóru bændur
að sjá hvert stefndi. Það yrði
að leggja meiri áherzlu á fram-
ræslu en gert hafði verið. Q
Þegar vélknúin jframræsla
hófst hér fyrir alvöru 1942 verða
•
straumhvörf í framræslufram-
kvæmdum hér á' landi. Miðað
við það, sem áður var, má með
sanni segja, að víða hafi verið
stigin risaskref, sem áttu eftir
að ná til flestra sveit landsins,
með vaxandi hraða.
Miðað við handgröft. kom það
oft fyrir, að skurðgrafa 100
faldaði mannsaflið og með kíl-
plógunum mátti 500 falda það,
við holræsagerð.
Það er því engin furða, þó
nokkurt uppnám yrði í hugum
margra -við slika byltingu og
djarft væri teflt á ýmsan hátt.
Nú var hægt að grafa opna
skurði miklu dýpra en áður
þekktist, þó var talið sjálfsagt
að hagnýta alla möguleika kíl-
ræsanna, þessvegna var haft
svipað bil milli skurða og áður
var algengt, þegar hnausræsi
voru notuð.
4—6 metrar voru hafðir milli
kílræsanna með 90 sm dýpt.
Eftir 10—15 mínútur fór vatn
að vætla úr hinni 20 sm víðu
jarðvegspípu og fór það hrað-
vaxandi, og er það náði há-
marki eftir allt að því klukku-
stund, ruddist vatnið fram með
leðjuframburði eins og lækir í
vorleysingu. Víða þornaði land-
ið mjög fljótt. Þetta var ævin-
týri fyrir unga og gamla, sem
létu sig málið nokkru skipta.
Það tók tæpan dag að skurða
hektarann, en aðeins 2—3 tíma
að kilræsa hann.
En svo kom reynslan eftir
nokkur ár, að vísu ekki eins
ævintýraleg, en engu að síður
verðmæt eins og ávallt þegar
reynt er að læra af henni. Við
góð framræsluskilyrði (góð mó7
jörð og góður halli) fullnægði
hún beztu vonum okkar, þar má
værjta góðrar endingar á ræs-
unum. En yæri landið aftur á
móti leir-, sand- eða malarbor-
ið, svo nokkru nam, mátti bú-
ast við að ræsin stífluðust að
einhverju leyti þegar landið
var brotið til-ræktunar vegna
titrings sem kemur á jarðyeg-
inn, þegar unnið er með stórum
jarðyrkjuvélum.
f slíkum jarðvegi verður að
stytta bilið milli opinna skurða
í 50—60 metra. Þar sem jörð
er óhæf fyrir kílræsi getur jafn-
vel þurft að hafa aðeins 30—40
metra milli skurða þegar um
leirjörð er að ræða.
Ef um samfelld sand- eða mal-
arlög er að ræða, getur jörðin
fullþornað án ræsa, þó alllangt
sé milli skurða, Þar sem beztu
framræsluskilyrði eru, má hafa
um 100 metra milli opinna
skurða.
Þar sem marflatt land er tek-
ið til ræktunar, er nauðsynlegt
að búa til halla á landið til
þess að draga úr kalhættu. Til
þess þarf að lækka skurðbakk-
ana um 30—50 sm. Ef tilfærslu-
kostnaður við jöfnun þess á
ekki að verða mjög mikill, mun
varla borga sig að hafa meira
en 50 metra miili skurða ^jafn-
vel þó hægt sé að kílræsa
landið að lokinni jöfnun.
Fyrir endingu kílræsanna er
mikilsvert að þau hafi góðan
vatnshalla, þessvegna verður, á
hallalitlu landi, að velja þeim
mesta hallann, en leggja opnu
skurSiiía* Æfh'næst jafnhæðar-
línum.
Þegar skurðir eru ákveðnir,
verður að leggja mikla áherzlu
á, að vel sé skorið fyrir jaðars-
vatni og aðrennslisvatn geti
hvergi komizt inn á landið.
Sjálfsagt er að leggja skurði
svo reglulega sem hægt er með
hliðsjón af jarðræktar- og upp-
skeruvinnu síðar meir. Staðhætt
ir geta þó torveldað æskilegt
skipulag framræslunnar, svo
sem þar sem mikið er um dý
eða önnur uppgöngu augu eða
mjög breytilegt jarðvegsdýpi.
Áður var ég búinn að benda
á hve ágætt beitiland þurrkað-
ar mýrar eru, þó ekkert væri
á borið. Ekki var þó hugmynd
mín að hvetja til rányrkju,
heldur benda á falinn fjársjóð
sem lagður væri í lófa okkar
með framræslunni, og við ætt-
um með ræktun, að auka og
efla handa komandi kynslóðum
— handa niðjum okkar.
Eg vil því eindregið hvetja
bændur og samtök þeirra til
þess, að einbeita sér að fram-
ræslu til beitiræktar, sérstak-
lega þar sem sumarbeit er lé-
leg, en nóg af nærtæku mýr-
lendi. Það er óhæfa að sumar-
beit kúnna sé sumsstaðar ekki
betri en svo, að þær mjólki
ver á sumrin en vetuma.
Þar sem framræslan er mið-
uð við beitirækt, mundi vera
hægt að komast af með all-
miklu meira bil milli skurða
heldur en haft er þegar um
túnrækt er að ræða, ef jarð-
vegurinn er þannig að kílræsi
koma að gagni. Er þá rétt að
gera ráð fyrir að skurðum sé
bætt við, þegar landið er tekið
til túnræktar.
Við hentug framræsluskilyrði
í þessu augnamiði, ætti fram-
ræslúkostnaður á hektara ekki
að fara yfir 800 kr. þegar frá
er dreginn þáttur ríkisins í
framræslunni.
Um 20—30 ára skeið hefir
framræst mýrlendi verið notað
til kúabeitar á Blikastöðum í
Mosfellssveit með ágætum ár-
angri.
Eins og kunnugt er, var
Magnús Þorláksson mikill
brautryðjandi í ræktunarmál-
um og þó sérstaklega í fram-
ræslu mýrlendis. Hann ræsti
svo mikið að landið hafði stað-
ið mörg ár fullþurrkað áður en
hann braut það til túnræktar.
Hann flýtti mikið fyrir gróð-
urfarsbreytingu landsins með
■c - .iinwt niui’íl
VíltíJji.-U-.jtUIÍ
;-)ÍHií)«íí iyc
Fimmtudagur 14. marz 1955 — NÝI TÍMINN — (3
Bóluefni við lömunarveiki
hef ur gefið góða raun
Varði 80-90% barna lömunum í fyrstu
tilraun ,
Bóluefni bandaríska læknisins Jonas Salk við lömun-
arveiki hefur reynzt koma að verulegu gagni að verja
böm sýkingu og lömunum og notkun þess er hættulaus.
Bóluefnið var reynt í fyrra-
sumar á 410.000 skólabömum
víða um Bandaríkin. Til saman-
burðar fylgdust læknar með
hálfri annarri milljón barna sem
ekkert bóluefni var gefið.
f gær birti Thomas Francis,
prófessor við Michiganháskóla,
sem stjórnaði skýrslugerð um til-
raunina, niðurstöðurnar af úr-
vinnslu starfsmanna sinna.
Hundruð visindamanna og frétta-
manna voru komin til háskóla-
borgarinnar. Ánn Arbor til að
hlýða á niðurstöðurnar, sem birt-
ar voru á 10. ártíð Franklins D.
Roosevelts forseta, sem bæklað-
ist af völdum lömundarveiki á
miðjum aldri og átti frumkvæði
að því að öflug samtök voru
mynduð til að hjálpa lömunar-
sjúklingum og leita að vörn gegn
sjúkdómnum.
Francis prófessor skýrði svo
frá, að komið hefði í ljós að á
móti hverju bólusettu barni sem
veiktist af lömunarveiki hefðu
níu börn veikzt úr jafnstórum
hóp óbólusettra barna á sömu
slóðum sem tekinn var til sam-
anburðar. Þetta þýðir, sagði
hann, að bólusetningin á 80—90
af hverjum hundrað börnum hef-
ur komið að fullu haldi.
Það er sérstaklega þýðingar-
F’iölskylda
týnd á fjöllum
Hundruð manna leituðu í gær
í fjöllum nærri Drammen í Nor-
egi að hjónum að nefni Sevik og
11 ára dóttur þeirra. Fjölskyldan
týndist á páskadag í skíðaferð
um fjöllin.
mikið að bóluefnið er haldbezt
gegn mænukólfslömunarveiki, ill-
kynjaðasta afbrigði sjúkdómsins.
Aðeins eitt barn sem bólusett
hafði verið dó úr lömunarveiki
og er því kennt um að hálseitl-
ar höfðu verið teknir úr því um
sama leyti, en sú aðgerð stóreyk-
ur hættu á sýkingu þegar far-
aldur gengur yfir.
Salk, höfundur bóluefnisins,
sagði þegar hann frétti niður-
stöðurnar af rannsókninni á ár-
angri tilraunarinnar, að hann
væri sannfærður um að hægt
væri að gera bóluefnið næstum
100% áhrifaríkt og með hjálp
þess yrði unninn bugur á löm-
unárveikinni.
Það fylgdi skýrslu Francis
prófessors, að hjá einungis 0,4%
hinna bólusettu barna hafi orðið
vart óheppilegra aukaáhrifa af
bólusetningunni og hvergi alvar-
legra. Gengið hefur verið úr
skugga um að varnaráhrif bólu-
setningarinnar við lömunarveik-
issýkingu endast í að minnsta
kosti fimm mánuði.
Skýrt var frá því í gær að
danskir vísindamenn hefðu fram-
leitt bóluefni við lömunarveiki.
Birgðir sem nægja til að bólu-
setja 200.000 börn eru fyrir hendi
og hefst bólusetning 25. þ. m.
Bóluefni hafa einnig verið bú-
in til í Svíþjóð og Frakklandi
og verða reynd á næstunni.
Talsmaður brezku heilbrigðis-
stjórnarinnar sagði í gær að of
snemmt væri að fagna fullum
sigri yfir lömunarveikinni. Vírus-
afbrigðin sem valda henni væru
ekki allsstaðar þau sömu og ekk-
ert bóluefni yrði reynt í Bret-
landi að svo stöddu.
Úivegsbankinn geíur kálfa milljón
til rannsókna í sjávaríítvegi
Átti aldaríjórðungs aímæli í gær
í gær var aldarfj órðungur liöinn síðan Útvegsbanki ís-
lands h.f. tók til starfa. Af því tilefni ákvað stjórn bankans
að gefa hálfa milljón króna
útvegsins.
Einnig gaf stjórn bankans 50
þús. kr. til dvalarheimilis starfs
manna bankans og 200 þús. kr.
til að stofna náms- og kynnis-
ferðasjóð starfsmanna. Mörgum
gestum var boðið til bankans í
gær til þess að minnast afmæl-
isins.
Vöxt og viðgang bankans má
nokkuð marka af því að í árs-
lok 1930 voru innstæður 6,2
milljónir en 280,6 millj, kr. um
síðustu áramót. Útlán voru 31,8
millj. kr. 1930 en 440,2 millj. á
síðasta ári.. Niðurstöðutölur
jafnaðarreiknings voru 43 millj.
kr. 1930 en 515 millj. á s. 1.
ári. Starfsmenn bankans voru
45 árið 1930 en eru nú 120.
«'iyiiKú ..Miílht Mbv.ibim k
til rannsókna í þágu sjávar-
Fyrstu bankastjórarnir voru
Helgi P. Briem, Jón Baldvins-
son og Jón Ólafsson. Helgi
Guðmundsson tók við af Helga
P. Briem 1932, og er þeir Jón
Baldvinsson og Jón Ólafsson
féllu frá 1938 voru Ásgeir Ás-
geirsson og Valtýr Blöndal
skipaðir bankastjórar. Jóhann
Hafstein tók svo við af Ásgeiri
Ásgeirssyni er hann var kjör-
inn forseti Islands.
Útlán bankans skiptust þann-
ig á atvinnuvegina um s. I.
áramót: sjávarútvegur 45,4%,
iðnaður 13,3%, verzlun 28,9%,
húsabyggingar 3,8% og ýmis-
legt 8,6%.
-ii