Bændablaðið - 01.07.1988, Síða 3

BÆNDABLAÐIÐ
Uigelandi: l élagiö Bændasynir hl.
Rilstjóri og ábm: Bjarni Harðarson.
Auglýsingar: Jón Daníelsson.
Bókiiald og áskriftir: Sigurður Baldursson.
Aðrir starfsmenn: Hlin Gunnlaugsdóttir, Páll Ásgeirsson. I’óröur ingihiars-
son, .lón Jiilíus Eliasson, Hinar Benediktsson, Krisiin Þóra Harðardóttir og
fleiri.
Utnbrot, ptentun og pökkun: Hilmur og prent, Blaðaprent og Plastpökkun.
Skrifstofur eru að Skúlagötu 32, 3 lueð, í Revkjavík. Sítnar 91-17593,
96-25930 og heimasímar 91-16118 (.113), 91-25814 (BH).
Blað þctta kemur tit tnánaðarlega og er rekið samhliða útgál'u á l.ANDS-
BYGGDINNl. Áskrifl fyrir 7 niátiuði kostar 650 krónur og l'ylgir í kaupbxti
að allir áskrifendur la L.ANDSBYGGÐINA senda ókeypis, en Inin kenntr
lika úl mánaöarlega og |ivi sendum við ferskar og skeleggar landsbvggöar-
frcttir l'rá okkur hálfsmánaðarlega. Allar ábendingar og greinaskrif vel
|iegin.
OPINBER ÁRÁS Á
LITLU SLÁTURHÚSIN
Landbúnaöarráðuneytiö hefur ákveöið aö láta loka öll-
um undanþágusláturhúsum á næstu tveimur árum. Her-
ferðin gegn litlu sláturhúsunum og einhver fá aö fjúka
strax eins og lesa má um annarsstaðar í blaöinu. Vitan-
lega er búiö aö offjárfesta í sláturhúsum sem aftur gerir
þaö aö verkum aö sláturkostnaöur er alltof hár. Til eru
reglurum búnaðsláturhúsasem minnihluta húsannafer
eftir. Þaöeróréttlátt gagnvart löggildu húsunum aö leyfa
hinum að starfa ár eftir ár á undanþágum. Þetta eru rök-
semdir Landbúnaöarráöuneytisins en þaö er fleira aö at-
huga í þessu máli. í mörg ár hafa reglur þær sem lagðar
eru til grundvallar um gerð og búnaö sláturhúsa verið
gagnrýndar og taldar ganga alltof langt. Margir mjög
málsmetandi menn úr hópi landbúnaðarráðunauta,
þingmanna, bændaog fleiri hafameðal annars bent áað
gerð sláturhúsanna tryggi aldrei gæöi kjötsins, — ekki
frekar en góð verkfæri tryggja ekki aö hús sé vel byggt.
Kunnátta þeirra sem viö handverkið fást er yfirleitt talin
meira um verö en tækjabúnaður. Skólamenntun í slátrun
eróþekkt hérá landi öfugt viö önnur lönd þar sem þetta
er iðngrein. En það eru margir sem hafa unnið svo lengi
viö sömu verkin í sínu sláturhúsi að þeir kunna þau full-
komnlegaog þaö áeinkum viö í minni sláturhúsunum út
um landiö. Þau stærri (sem sum eru löggild fyrir utan-
landsmarkaö) eru miklu meira mönnuö meö óvönu
starfsfólki og þaö er ekki gott. Bændablaðið hefur orð
valinna fagmanna úr kindakjötsframleiðslunni fyrir því
aö þaö megi þekkja úr kjötiö frá einu ákveðnu stóru lög-
gildu húsi úti á landi, frá kjöti litlu húsanna. Kjötiö frá
litlu húsunum er betur meö farið og betri vara á margan
hátt.
Sláturkostnaöur er of hár, — en litlu húsin sem flest
eru skuldlaus og geta nýtt sína fjárfestingu yfir lengri
tíma á árinu vegna þess hve litlu þau slátra á dag, — þau
getavelflest boðiðódýrari slátrun helduren taxtarsegja
til um. Stóru sláturhúsin sem geta lokið slátrun síns hér-
aös af á fáum vikum ráöa aftur á móti fæst vió þaö aö
slátra á þeim gjaldtöxtum sem nú eru í gildi. Fækkun
sláturhúsanna samkvæmt forskrift Landbúnaöarráöu-
neytisins mun því tæpast veróatil aö lækka sláturkostn-
aö en gæti verkað á hinn veginn.
Þaó er heldur ekki til hagsbóta fyrir neytendur aö
stytta sláturtíðina heldur þarf þvert á móti aö lengja
hanaeins og eitt af „undanþáguhúsunum" í landinu, hús
Sigurðar Pálmasonar á Hvammstanga, hafði forgöngu
um. Lenging sláturtíðar þýöir svo að þörf er fyrir enn
færri eöa smærri hús.
Einn þátturþessamálserað litlu húsin eru mörg staö-
sett í sveitum eöa litlum þorpum og veröi þau lögö niður
er stór hætta á aö engin atvinna komi í staðin og húsin
standi ónotuð. Aftur á móti mega vera firn ef ekki má
koma á annarri notkun stærstu húsanna sem langflest
eru reist í stærri bæjum. Hin raunverulega offjárfesting
í sláturhúsum liggur í þessum byggingum og því næst
að selja þær undir annaö. Sá mælikvarði sem lagður
er á húsin eru reglur sem yfirdýralæknisembættið hefur
gefið út. Án þess að nokkuð sé hallað á það embætti þá
hafa margir málsmetandi menn gagnrýnt þessar reglur.
Samkvæmt upplýsingum sem blaðið fékk í landbúnaðar-
ráöuneytinu nú nýlega, hefur ráðuneytiö til stuðnings
reglunum, yfirlýsingu frá Yfirdýralækni sjálfum um aö
þetta sé það lágmark sem hægt sé að komast af meö.
Enginn erdómari íeiginsök. Þaöerfull þörf áþvíaö áöur
en gengiö veröurof langt í útrýmingu á litlu sláturhúsun-
um, sé fengin umsögn hlutlauss aöila, til dæmis frá er-
lendum sérfræóingi um kjötvinnslu og slátrun. Athugaö
væri hvaöa hús framleiöi bestu vöruna, í hvaöa húsum sé
mest hætta á mengun og sýkingu og í leiðinni mætti
kannahvaöa leið skilaródýrastri slátrun. Þaö erengin út-
tekt til á þessum þáttum hér á landi og á meðan er mark-
laust aö tala um aö leggja verði niður litlu húsin, af heil-
brigöisástæöum.
— b.
Nýtt umhverfisráðuneyti:
FJANDSAMLAGT BÆNDUM
— nefndarfrumvarp stjórn-
arflokkanna uin sérstakt ráðu-
neyti sem færi ineó uinliverfis-
mál liefur valdirt lítilli hrifningu
inertal Skógræktar o« l.and-
urærtsluinanna en stefna fruiu-
varpsins er art útiloka tenj>sl
hæiula o« stofnana þeirra virt
þessi mál.
í aprílinánnrti var liiurt fyrir
ríkisst jórnina tillaua til laga uni
uinhverfismál þar sein mertal
annars er Ia»t til art öll urórtur-
vernd, frirtun o» landurærtsla
verrti artskilin frá I.andbiinaðar-
rártuneyti o» liúnartarléla«i.
Knnfreinur art „Uinhverfis-
inálarártuneyti" verrti heiinilart
art hanna í allt art 5 ár beit o}>
uinferrt uin sérhvert jiart sværti
sem sérfrærtinuar telja naurt-
synlegt, án tillits til þess hver
telst eij*andi saina sværtis. L.aga-
friimvarpirt liefur mætt mikilli
andstörtu innan Landbúnartar-
rártuneytis, Skógræktar oj>
Landj>rærtslu en vegna sumar-
anna er umfjölliin um þart á
þessuin störtum stutt á veg kom-
in.
Almenna stefna frumvarpsins er
að sameina umhverfismál undir
færri ráðuneyti þannig að Mennta-
málaráðuneyti og Landbúnaðar-
ráðuneyti hafi ekki lengur með
neina umhverfismálaflokka að
gera. Skipulagsmál verði þó áfram
undir Félagsmálaráðuneyti, Heil-
brigðis og tryggingamálaráðuneyti
fari áfram með mengunarmál á
landi og lofti en allflestir aðrir
málaflokkar verði lagði til Sam-
göngu og umhverfismálaráðuneyt-
is. Ráðherrar þessara þriggja ráðu-
neyta, Samband sveitarl'élaga og
Náttúruverndarþing tilnefna svo
stjórnarnefnd umhverfismála sem
sér um samhæfingu þessarra
þriggja aðila og stefnumótun. í
frumvarpsdrögum þessum er ekki
tekin afstaða til þess hvar Skóg-
ræktin og Landgræðslan verða sett-
ar í framtiðinni en tekið skýrt fram
að landvernd og friðun náttúrulegs
skóglendis verði að vera undir hinu
nýja ráðuneyti og þá væntanlega
klofin frá sínum gömlu stofnunum
verði þær áfram undir Landbún-
aðarráðuneyti. 1 greinargerð með
frumvarpinu er segir meðal annars
að nú l'ari Búnaðarfélag lslands
með umsjón með starfssemi Land-
græðslunnar “...sem samrýmist
varla þeim hugmyndum og þeirri
stefnu, sem æskilegt er að lylgja á
þessum vettvangi."
Þá segir í greinatgerð að á yfir-
stjórn Landgræðslu og Skógræktar
vanti alla samræmda yfirstjórn og
vitnað í þeim efnum til umsagnar
Ingva Þorsteinssonar magisters á
Rannsóknarstofnun landbúnaðar-
ins (RALA). lngvi segir ennfrennir
að hér á landi hafi stcfnan i þessum
málum ævinlega verið meö öfugum
formerkjum þar sem þeir sem vilja
græða upp verði sjálfir að gitða sig
af en ekki hinir sem beiti sauðlé og
öðrum búpeningi... „Sem dæmi um
stefnu ylirvalda, þ.c.a.s. vanmátt
eða viljaleysi, mætti nefna að jaln-
vel bændum á ríkisjörðum liðist að
sporna gegn verndun náttúru-
skóga, jafnvel á friðlandi.“ Þá segir
að í beitarstjórn og friðun afrétta
hali Landgræðslan náð sáralitlum
árangri, „ef til vill vegna einhliða
réttarstöðu hagsmunaaðila og úr-
eltra laga. Ákvarðanir um lokun
beitilanda vegna gróðurverndar eru
alla jalna erliðar, og kosta átök við
bændur. Það er því æskilegt að
ábyrð á slíkum ákvörðunum verði
aðgreind Irá hagsmunaaðilum og
stofnunum þeirra, og ákvarðanir
teknar á breiðari grundvelli en í
dag...“ Þarna vísast í 10. grein þar
sem segir að til þess að koma í veg
fyrir eyðingu gróðurs „utan rækt-
aðs lands, er Samgöngu og um-
hverfismálaráðuneyti heimilt, i
samráði við stjórnarnefnd um-
hverfismála og Rannsóknarstofnun
landbúnaðarins, að takmarka beit
og hvers konar umferð um hlutað-
eigandi svæði, tímabundið í allt að
fimm ár.“ Athyglisvert er að þarna
er lögbundið að RALA skuli vera
umsagnaraðili í málum þessum þó
svo að stofnunin sé undir Landbún-
aðarráðuneyti og ekki séð að þar
séu lyrirhugaðar breytingar. Þá er
ckkcrt vikið að því hvernig ákvæði
sem þetta rekst á cignarrcltar-
ákvæði en stór hluti afrétta er í
einkaeign.
I umsögn nefndarinnar um verk-
ið segir að hér séu ákveðnir mála-
flokkar fluttir til milli ráðuneyta,
en ekkj allir nteðal annars til að
forðast það að stofnunum sé skipt
upp, “...nema þar sem slíkt telst
nauðsynlegt vegna eðlis mála-
flokksins, sbr. tillögur nefndarinn-
ar um að færa landvernd og vernd-
un náttúrulegs skóglendis undir
náttúruvernd..." Á öðrum stað er
vitnaö til þeirrat' skoðunar lngva
Þorsteinssonar að gróðureyðing sé
alvarlegasta umhverfisvandamál á
íslatidi og að aðalatriði væri að
stemma stigu við henni og græöa
landið upp með friðun, — enda
hefðu íslendingar aldrei efni á að
græða landið upp með áburði.
Verður ekki annað séð en nefndin
hafi gert þessar skoðanir að sínum,
enda mest hróflað við skipan mála
þar og lögð mikil áhetsla á að færa
jressi mál frá bændum og stofnun-
um þeirra. í greinargerðum er lítið
eða ekkert vitnað til starfsmanna
sem tengjast landbúnaði, ef frá er
talinn Ingvi Þorsteinsson, og er
plaggið allt heldur fjandsamlegt
bændum landsins. Af viðtökum á
ýmsum stöðum að það eigi eltir að
breytast mjög mikið ef ekki enda
líldagana eins þau 5 eða 6 umhverf-
ism álaráðu ney t is Iru mvörp sem
samin hafa verið á undanförnum
árutn og öll dagað uppi í nefndum
eða á þingi.
í nefndinni sem samdi frumvarp-
ið sitja þau Sigurður M. Magnús-
son forstöðumaður Geislavarna
ríkisins (Sjálfstæðisflokki), Alda
Möller matvælafræðingur (Al-
þýðuflokki) og Hermann Svein-
björnsson aðstoðarmaður sjávar-
útvegsráðherra (Framsóknar-
flokki).
eftir Bjarna Harðarson
„Við hiifum sent grtinargerð til
t.andbúnaðarráðuneytis «g teljuin
mörgu mjiig ábótavant í þessu. Á
fundi meö þcssarri nefnd létum viö
lika i Ijósi ákveönar skoöanir sem síö-
an er ekki minnst á í greinargeröum
meö frumvarpinu á saina tima og vitn-
aö cr mikiö í aöra sem komu lil fundar
meö nefndinni. Kg hef mótmælt þcim
vinnubrögöum," sagöi Siguröur
Blöndal Skúgræklarstjóri. Hclstu
meinbugir á frumvarpinu eru aö mali
Siguröar: Þaö eru of láir þættir sam-
einaðir undir hiö nýja ráöuneyti meö
því aö öll mengiinarniál neina mengun
í sjó «j> öll skipulagsmál eru utan þess.
Þá er rciknaö meö aö annar aöili en
Skógræktin lari meö verndnn nátt-
úrulegs skóglendis, scm Skógræktar-
menn lelja fáránlega skipan mála.
I.uks eru ákvæöi um framkvæmd lag-
anna lieiina í liéraöi óljós og viröist
lielst reiknaö meö aö heilbrigöisfull-
triiar fari meö liana, sem Siguröur
laldi ekki góöa skipan mála. Siguröur
sagöi aö vilji væri til þess aö færa
Skógræklina alla iinilan Landbúnaó-
arráöuncyti en þaö leldi liann afar
óhcppilcgt. Til þessa hcföi sainskipli
viö bændur landsins gcngió vcl en Sig-
uröur laldi líklegt aö iimlir Uinhverf-
isráöuneyli yröu óll slík samskipti erl-
iöari, slík væri reynsla skógræklar-
manna erlendis. Þannig lieföi þaö ver-
iö l'yrsta verk nýrrar stjórnar i Kanada
áriö 1984 aö l'æra Skógrækt aflur
ii nrl i r I.andbiinaöarráöuneyti el'lir
rúmlega áratiigsvistun i Umhverfis-
ráöuneyli. Siguröur sagöi aö hann
heföi sjálfur l'lutl tillógu um slofnun
Umhverfisrmálaráöuneylis á Nátlúru-
verndarþingi áriö 1972 en skoöanir
lians heföu breyst nokkuö síöan þá og
áliugi á sliku ráöuncyti minukaö.
Ilann sagöi aö Umhvcrfisráöuncyti
liel'öu liafl lillmeigingu til aö hlása úl.
...og aö ol't á tíöum yröi þess vart aö
sérlræóimenntaöir menn sæju veróld-
ina um ol' í gegimin skráargat. I þessu
sambandi mætti henda á nýlega
skýrslu Sameinuöu þjóöanna um
þessi mál þar scm lógö er áhersla á aö
atvinnuvcgirnir hafi sjálfir sljórn og
ábyrgö á sinum þátlum umhverfis-
verndar, — þó vissulega þurl'i cinnig
aö koma til virkl aóhald.
„I.andgræöslan hefur ekki senl
l'rá sér umsógn uni þessi drög aö um-
hverfismálafrumvarpi þó aö ærin
ástæöa væri til. Þaö cru ýmsir þæltir
þarna sem viö eruin ekki ánægöir
með. Þaö cr ekki annaö aö sjá en
slofnunin eigi aö vera klofin þannig
aö gróöurverndin verða skilin und-
an l.andbúnaöarráöuneyli. Mér líst
mjiig illa á þaö. Kg tel aö þetta slarl'
vcröi aldrei skiliö undan l.and-
græöslunni né heldur l.andhúnaö-
arráöuneyti," sagöi Sveinn Runólfs-
son landgræöslusljóri aóspuröur
iim Umhvcrfismálafriimvarpiö. Kn
\ar ekki rætl viö l.andgræöslumenii
viö samningu þessa?
„Jú viö fórum á ftmd mcð nefnd-
inni en þaö er ckkcrl liat'l eftir okkur
tim þessi mál. Aftur á inóti er Iteil-
mikið hafl eftir lngva Þorsteinssyni
tun þaö sem snertir okkur,“ sagöi
Sveinn. Þá kom fram hjá Svcini aö
Itaiin lclur hugmyndir um skyndi-
lokanir svæða til friöunar l'yrir bæói
uniferö og beit ófrainkvæmanlegar
án samráös viö bændur, neina ríkiö
vilji kosta offjár til þess aö Itafa lög-
rcgluliö á fjölltim uppi.