Bændablaðið - 01.07.1988, Qupperneq 5

6.tbl.2.árg.1988
BÆNDA-
BLAÐIÐ
6.tbl.2.árg.1988
BÆNDA-
BLAÐIÐ
Viötal og mynd:
Bjarni Harðarson
í skjólbeltaræktinni segir Kymundur að liann hafi
verirt nokkurskonar ruslakista fyrir Skógræktina,
— fengirt art liirða þar gallaðar plöntur eins og
þessar topplausu aspir scm liann fékk metraháar.
Art Vallanesi eru nú komnir um I2 kin af skjól-
beltum, cf lalirt er í einföldum plönlurörtum. „Tvi-
mælalaust sturtningsgrein virt kornræktina og
eykur lika uppskeruna á (únutium. Við erum þeg-
ar farin art sjá mun á grasinu scm vex næst skjól-
beltunum, — það virrtist bærti hærra og þéltara."
FRÁHVARF
TIL FORTÍDAR
— framúrstefnubóndinn og djákninn í Vallanesi
segir frá kornrækt og skógrækt, kálfum sem lifa
á mysu, aukabúgreinum á borð við það að
framleiða smáfuglafóður og húsi sem var ekki
nógu gott fyrir prest en talið ágætt fyrir bónda.
„Það sem við erum að gera er í raun og
veru að hörfa aftur til fortíðar, — með auk-
inni heimaöflun á öllum sviðum. Þetta er
okkar svar við því hvað aðföng öll eru orðin
dýr. Bæði heimaöflunar í þeirri merkingu
að skapa hlutina heima á búinu og svo
heimaöflunar í merkingunni heima á ís-
landi.“ Bændablaðið hefur drepið dyra hjá
djáknanum i Vallanesi, Eymundi Magnús-
syni sem slysaðist til að fæðast í Reykjavík
en vill helst ekki viðurkenna það, — ræktar
korn og skóg, elur kálfa til kjötframleiðslu
en er að missa áhugann á kúnum út af hörð-
um samdráttaraðgerðum í þeirri grein.
Framúrstefnubóndi, heyrðum við sagt um
Eymund á ferðalaginu austur um firði og
ákváðum að forvitnast um viðhorf þessa
unga bónda sem hefur, ásamt konu sinni
Kristbjörgu Kristmundsdóttur setið þetta
forna höfuðból frá 1979.
Jörðin er ríkisjörð og var prestssetur til
skamtns tíma en þegar þau hjónin tóku við
henni hafði hún staðið í eyði, — einhver
klerkanna lét hafa eftir sér að íbúðarhúsið
væri ekki nógu gott fyrir prest en ágætt fyrir
bónda... Útihús í hörmulegu ástandi, girð-
ingar ekki fjárheldar, túnið allt um 4 hektar-
ar að stærð og íbúðarhúsið hélt hvorki vatni
né vindi. Jörðin var kvótalaus enda ekki ver-
ið búrekstur þar í 20 ár. íbúðarhúsið var lag-
að, tún og kornakrar ræktuð, alls um 36
hektarar og byrjað á fjósbyggingu. Á jörð-
inni var fyrir gamalt fjós með 5 básum og
rými fyrir 5 hesta. Þetta hús endurbættu
þau, gerðu að 10 kúa fjósi og byggðu við það
mjólkurhús. „Annars höfum við haft það
fyrir reglu að byggja eitt hús á ári,“ segir
Eymundur. „Annað og þriðja árið byggðum
við tvö skíthús undir væntanlegt fjós, síðan
hlöðu og næsta árið forstofu á íbúðarhúsið
og þá um leið sló Kristbjörg upp dúkkuhúsi
fyrir Þórunni, í hitteðfyrra byggðum við
gróðurhús og í fyrra lítið hús fyrir krakk-
ana, Júlíus sem er I0 ára og Þórunni sem er
8 ára. Núna í sumar, — ja þá er ég búinn að
byggja svo marga gróðurreiti fyrir útirækt
að það hlýtur þegar allt er talið að reiknast
sem eitt hús!“ En fjósbyggingin er ekki risin
enn og við fáum skýringar á því...
Minnismerki um samdráttinn
„Við byggðum þessa hlöðu 1983 og ætluð-
um að byggja við 20 kúa fjós. Það voru eng-
ar hömlur á því en síðan gerist það að full-
virðisrétturinn er settur á og árið 1984 til ’85
höfðum við ekki nema um 45 þúsund lítra
framleiðslu og höfum síðan verið elt niður
þannig að fullvirðisrétturinn hefur heldur
minnkað. Við höfum lent í að fylla ekki
alveg þann tímabundna fullvirðisrétt sem
við höfðum og erum búin að sækja um það
til Framleiðsluráðs að fá aukningu sem dugi
fyrir þetta fjós sem við ætluðum að byggja.
Þaðan var erindinu vísað til Búnaðarsam-
bands Austurlands sem liefur ekki látið svo
lítið að svara okkur. Ef við fengjum meiri
rétt þá fengjum við full lán til að klára f'jósið
af því að við erum búin að klára hlöðuna.
En í staðinn er hún eins og stórt minnismerki
um samdráttinn og þá hörðu aðhaldsstefnu
sent hefur verið rekin. Það var þarna gamalt
fjárhús sem við steyptum hlöðuna utan í og
steyptum skíthúsin undir þessi gömlu hús.
Nú hefur okkur tekist að nýta hlöðuna með
að ala kálfa í þessum gömlu fjárhúsum og
höfum meiri tekjur af kálfunum heldur en
þessum 10 mjólkurkúm sem við erum með.
Þannig nýtum við hlöðuna fyrir fóðurfram-
leiðslu og þessutan höldum við í henni
hlöðuböll. Konan mín varð þrítug í fyrra-
sumar og þá héldum við eitt slíkt. Fólk sat
á böggum og við langborð og það var dans-
að í öðrum endanum við harmonikku-
spil... “
En hlaðan á fleira merkilegt. í annan end-
ann hafa þau steypt stóra gryfju fyrir mysu
sem er notuð til að fóðra kálfana. „Allstað-
ar þar sem ég hef kynnst búskap í Skand-
inavíu og á Bretlandi þá er mysa notuð í fóð-
ur. Hér á landi er henni allri tappað í sjóinn
eða útí árnar þar sem hún veldur mengun en
í staðinn er fluttur inn fóðurbætir fyrir
gjaldeyri. Þáð er ekki reynt að nýta þetta og
ein röksemdin er sú að það geti ekki allir alið
bústofninn á mysu, — rétt eins og úrtölu-
mennirnir segja alltaf að það geti ekki allir
farið í skógrækt og þessvegna eigi ekkert að
hugsa um það. Það er svo ríkt í íslendingum
að halda að það sé til einhver patent lausn á
vandanum í landbúnaði. Samanber refa-
ræktina sem var lausnarorðið til skamms
tíma. Vandamál íslensks landbúnaðar verða
leyst með mörgum smáum ráðum svo sem
heimaöflun og hagræðingu. Lausnirnar
liggja meðal annars i nógu fjölbreyttum
aukabúgreinum sem geta verið litlar hver um
sig og margar meðan það starf rekst ekki um
of á það sem menn hafa að aðalatvinnu
heima á búunum. Hver og einn verður að
finna sér skyldar greinar sem styðja hver
aðra.“
En hvað kostar þá art fóðra kállana meö
mysu. Er þetta hagkvæmara heldtir en að
kaupa fórturbæti?
„Þetta kostar svona þriðjunginn af því'
sem maður borgar fyrir fóðurbætinn ef
miðað er við hverja fóðureiningu. Ég samdi
bara við mjólkurbúið hérna og við festum
verðið við verð mjólkurinnar til bænda,
þannig að ef við fáum 32 krónur l'yrir litr-
ann af mjólkinni þá borgum við 32 aura
fyrir mysuna og álíka fyrir flutninginn. En
allt svona kostar það að maður hafi þó trú
á því sem maður er að gera. Þetta eru ekki
nein ný sannindi því þetta var alltaf gert hér
á bæjum áður að gefa gripum mysu sem
gekk af.“
Þú ininntist á hlörtuna sem minnisvarrta
um framleirtslustjórnunina í landbúnartin-
um, — hvað finnst þér um þá stefnu sem nú
er rekin?
„Ég er hræddur við þessa hörðu sam-
dráttarstefnu sem er uppi því ég held að ís-
land geti átt þá sérstöðu að geta boðið eftir-
sótt ómenguð matvæli í heiminum. í þeim
efnum getum við brotið brýr að baki okkur
með svona hörðum aðgerðum þar sem ein-
stakar jarðir eru gerðar alveg verðlausar. Ég
held að við verðum alltaf að hafa einhvern
útflutning, — til þess að nógu margar jarðir
séu í byggð og eins til þess að geta tekið
óáran svo sem náttúruhamförum og meng-
unarslysum sem geta komið hvort sem það
yrði þá hér á landi eða annarsstaðar. Margir
sjá ofsjónum yfir kostnaði við þennan út-
flutning sem er kannski eitthvað of mikill
ennþá, en það fæst gjaldeyrir fyrir hann og
sá gjaldeyrir er kannski ekki dýrari en annar
gjaldeyrir, þegar litið er á kostina af þvi að
halda uppi þessari framleiðslu; bæði hvað
varðar sjálfstæði þjóðarinnar og öryggið við
að hafa til hnífs og skeiðar.
Það er líka hætta á því að þessar aðgerðir
verði til þess að ungir menn hætti að fara út
í búskap og allar framfarir í landbúnaði
stoppi... Hérna í þessari sveit þá á ég yfirleitt
litla samleið með öðrum bændum því þeir
eru flestir orðnir fullorðnir og þeirra bú eru
þess vegna i samdrætti og þeir reyna ekki
mikið fyrir sér í einhverju nýju. Það er frek-
ar að ég mæti úrtölum og svartsýni heldur
en hvatningu til nýsköpunar í landbúnaði.
Þeir eru búnir að gleyma því að þeir stóðu í
sömu sporum og ég þegar þeir hófu búskap.
Næsta kynslóð á undan þeim býsnaðist yfir
hvað þeir byggðu stórt og hugsuðu hátt. Það
er undarlegt lögmál að hver kynslóð þurfi
alltaf að draga kjarkinn úr þeirri næstu á
eftir. Þetta hefur þó þann kost aö maður
hugsar sitt mál betur og verður ennþá harð-
at i í sinni trú. Núna lít ég á allar úrtölur og
svartsýni sem hvatningu og vissu um að ég sé
á réttri Ieið.“
Góð staða í kornræktinni
Að Vallanesi hefur kornrækt verið reynd
í þrjú ár en upphafið má rekja til þess að 6
bændur á héraði fluttu saman inn þreskivél
og stofnuðu um hana sameignarfélagið „í
korni“. Að Vallanesi var ræktunin lítil
fyrstu tvö árin en í fyrra fengust 27 tonn af
8 hekturum og þar af seldu þau af búinu I0
tonn en notuðu 17 fyrir eigin kýr og kálfa.
íslenska kornið fer í fóðurframleiðslu og
'kemur þar i staðinn fyrir innfluttan fóður-
oæti. Það er ýmist notað sem íblöndunar-
efni í heyköggla eða súrsað eintómt í tunnur
eða plastpoka. En hvernig skyldi samkeppn-
isstaðan vera?
„Þetta var náttúrulega bara hugsjón í
upphafi en meðan við lýði eru allar þessar
álögur sem lagðar eru á innlJuttan fóður-
bæti þá er þetta hagkvæmt. Fóðurbætirinn
kostar 21 krónu fóðureiningin en í innlendu
korni ekki nema 7 krónur þegar tekinn er
allur kostnaður við ræktun, þreskingu, súrs-
un og völsun. Hinsvegar verður að athuga
það að fóðurstöðvar hér heima kaupa út-
lenda kornið á 3 krónur kílóið og ef álög-
urnar væru ekki þá væri enginn grundvöllur
fyrir þessu. Ég er þessvegna ánægður með
allar þær álögur sem eru lagðar á innflutt
korn. Þetta innlenda er líka miklu betra hrá-
efni.
Kostnaður við framleiðslu á byggi miðast
að sjálfsögðu við uppskerumagnið én þessi
tala, 7 krónur fyrir kílóið, miðast við 3,5
tonn af hverjuin hektara. En ég fékk 4 tonn
af bestu tegundunum, finnsku byggi. Eg get
reiknað með meiru í góðu ári, því þetta var
ekki sérstakt sumar í fyrra.“
En horfur í kornræktinni í ár, — áttu von
á górtri uppskeru?
„Það voru miklir þurrkar í vor og sáning
var frekar seint vegna þess hvað frost var
lengi í jörðu. En þrátt fyrir þetta þá lítur
kornið vel út, sérstaklega finnska byggið
(JOl279) sem gaf metuppskeru í fyrra. Aft-
ur á móti er Marius sem mest er ræktaður á
Suðurlandi ekki eins vel þroskaður, — virð-
ist þola þetta verr að vera svona seint sáð og
fá svo þurrka. Síðan er ég með tilraunareit
hérna frá RALA og kornið þar lofar mjög
góðu, — annað afbrigðið skreið á undan
finnska bygginu og liitt um leið og það.
Þetta er því allt á réttri leið.“
Er nógur markartur fyrir kornirt tnertul
annarra bænda?
„Það er markaður fyrir hendi og hann er
vaxandi því í upphafi var mikil tortryggni út
af þessu og menn höfðu ekki trú á að þetta
væri eins gott. Núna höfum við selt fyrir öll-
um útlögðuin kostnaði og haft okkar korn
frítt en samt staðist aðra íblöndun í hey-
köggla í verði. Við höfum selt byggið á 12
krónur fóðureininguna en fóðureiningin í
fiskimjöli og sykri kostar u.þ.b. 18 krónur.“
Þú talar um tortryggni, — verðirt þið sem
standið í þessu varir við úrtöluraddir hjá
öðrum?
„Já, — manni hefur verið sagt að það
þýði ekkert að vera að rækta þetta, það sé
allt of mikil áhætta og það eru ekki síður
þeir sem voru í kornrækt hérna áður fyrr
sem eru í því að telja úr manni kjarkinn.
Þess á milli segja þeir manni hvað þeim hafi
samt tekist að fá mikla uppskeru, en hafa
svo ekki trú á að þetta geti tekist. Þeir hafa
ekki kynnt sér hvað það er búið að kynbæta
kornið mikið og hvað það er miklu fljót-
sprottnara núna heldur en var og á að geta
þolað betur íslenska veðráttu. Áhættan er
heldur ekki svo mikil því maður sér það
sneinma sumars hvort uppskeran mislukk-
ast. Það gerist til dæmis ef það verður frost
í byrjun ágúst og kornið geldist, en maður
getur þá drifið sig í að taka það allt í vothey
og það er ekki mikið tap. Það er mjög al-
gengt hér að fá frost í ágúst og það getur
gerst á einuin bæ en ekki öðrum í sömu
sveit. Munurinn á aðstæðum hjá okkur og
svo þeim fyrir sunnan er að hér er oft frost
fram eftir öllu og geta komið kaldar nætur
í ágúst en við getum fengið heitari sumur og
þessvegna fleiri metár í uppskerunni. Með-
aluppskeran til langs tíma getur því orðið
meiri hér heldur en fyrir sunnan.
En er ekkerl bakart úr korninu hjá ykkur
hérna á Hérarti?
„Jú, jú. Fólk hefur gert það og bakarinn
hérna hefur áhuga á að kaupa af okkur korn
og vonandi verður úr því núna við næstu
uppskeru."
Svo liafirt þirt framlcitt fuglafóður..?
„Já, þegar við vorum að hella bygginu i
plastpoka og plasttunnur til að súrsa það þá
fór útfyrir og í vetur sáum við að snjótittl-
ingarnir voru í þessu. Þessvegna fórum við
í það að pakka súrsuðu byggi í hálfskílóa
poka og selja hérna á svæðinu. Það eru flutt
inn mörg tonn af fuglafóðri á ári og bara ef
við getum orðið sjálfum okkur næg í þess-
um efnum þá er það gott. Við seldum um tvö
tonn af þessu og miðuðum verðið við það að
vera aðeins undir því sem var á þessu útlenda
og höfðum þannig ágætis kaup fyrir þetta.
Við sköpum okkur vinnu með þessu yfir
dauðasta tímann og það síðasta sem ég geri
verður að fara að snapa mér vinnu utan bús-
ins. En annars voru það snjótittlingarnir
sem áttu þessa hugmynd og nutu góðs af...
Þyki smyrja þykkt...
Við höfum yfirleitt reynt að forðast það
að vera þar sem örtröðin er mest en farið til
dæmis í að selja grænmetisplöntur og sum-
arblóm á vorin, — en það er nógur markað-
ur hérna á Austurlandi því ennþá er talsvert
flutt inn á svæðið af sumarblómum. Græn-
metismarkaðurinn er heldur ekki allur mett-
aður, — þrátt fyrir hrakspár um að hér væri
orðið allt of mikið af gulrótum í haust þá var
farið að flytja þær inn í landið í janúar.
Kannski gætu einhverjir þeirra sem eru að
sligast i offramleiðslu á kartöflum farið i að
rækta gulrætur...
Við ræktum okkar grænmeti lífrænt, —
Það er án notkunar kemísks áburðar eða
eiturefna þannig að við erum raunverulega á
öðruin markaði en venjulegir garðyrkju-
bændur."
Þirt erurt mert kálfaeldi, mjólkurkýr,
kornrækt, útirækt, sölu á plöntum... eru
fleiri búgreinar á döfinni?
„Já, — ræktun nytjaskógar. Við höfum
trú á því að skógrækt geti orðið verulegur
búskapur hjá næstu kynslóðum, en til þess
verðum við að planta skóginum. Nú hefur
verið stofnað „Félag skógarbænda á Hér-
aði,“ sem mun verða málsvari skógarbænda
og reyna að ná samningum við ríkið um
stuðning við þessa búgrein. Skógrækt sem
hafin er í dag er fyrst og fremst arfur til
komandi kynslóða, því það líða minnst 25 ár
þar til skógurinn fer að gefa einhverjar tekj-
ur af grisjun og því ekki óréttlátt að fara
fram á þjóðarátak í svo góðum tilgangi.
Árangur af skógrækt í Fljótsdal hefur sann-
að okkur að þetta er raunhæf búgrein og
mun skilaokkurgóðum arði þegar fram líða
stundir."
En af öllttm þessum biigreiniim, — bvern-
ig skiptast tekjurnar?
Kálfarnir gefa nteira heldur en þeir 34
þúsund lítrar af mjólk sem við megum
leggja inn. Við slátrum um 30 kálfum á ári
og fáum um 40 til 60 þúsund krónur fyrir
stykkið. Þetta er þessvegna miklu hag-
kvæmari grein en mjólkurframleiðslan en ég
get bara ekki stólað á að fá alltaf kálfa til að
ala. Ég hef verið að velta fyrir mér að salta
kýrnar en þori það ekki og það yrði viss eft-
irsjá í þeiin. Þær gefa mjög öruggar tekjur
og vinnan passar ágætlega með liinu, nema
á haustin þegar það er mikil uppskera, þá
eru þetta talsvert miklar úrtökur úr degin-
um. Annars hefur kúadellan sem ég fékk
sem smástrákur í sveit í Flögu í Skriðdal
verið að hjaðna seinni ár enda erfitt að búa
við það að þurfa að standa í stað og enn
verra að verða að minnka við sig.
Hinar greinarnar, kornræktin, grænmet-
isræktin, sumarblómin og plöntusalan gefa
óverulegar tekjur en á meðan maður er að
byggja upp þá fara aðaltekjurnar af þessum
raunverulega búskap mjög mikið í uppbygg-
inguna, reksturinn og kannski brýnustu
nauðsynjar. Hitt eru þá kannski tekjur sem
maður hefur svona aukalega fyrir sjálfan
sig. Við getum sagt að þær séu svona fyrir
smjörinu oná brauðið, — og ég þyki smyrja
þykkt.“
—b.
HVERNIG
Á AD BORGA
SKÓGRÆKTINA?
Á fundi „um skógrækt sem búgrein“ á liðnu vori flutti
viðmælandi Bændablaðsins erindi þar sem hann setti
fram tillögu uin það hvernig haga mætti skiptingu
kostnaðar við skógrækt milli bænda og ríkis en tillögur
í þessa veru hafa ekki margar komið fram og loðin
ákvæði í frumvarpi til nýrra skógræktarlaga. Við gríp-
um hér niður í erindi Eymundar:
„í fyrsta lagi lel ég aö fyrir bændur
eigi stofnkostnaður, þ.e. girðingár, veg-
ir, plöntur og plönlun, að greiðasl I0%
af þeim sjálfum með vinnuframlagi og
90% af ríkinu, likl og nú er í lögum.
Þessi lög eru þvi miður óvirk vegna fjár-
sveltis.
í öðru lagi óliáð stofnkosinaði verði
bændum sem draga saman framl. i
hefðbundnum búskap tryggð laun þau
25—50 ár sem líða þar til skógurinn fer
að skila aröi. Greitt verði visst framlag á
hvern hcktara af skógi fyrir ákveðinn
fjölda ærgilda i sauðfjár- eða mjólkur-
framleiðslu sem bændur lcigja ríkinu.
Ákveðið sé að um leigu á ærgildum sé að
ræða, þvi ég er á móli því að fram-
leiðsluréttur sé seldur undan jörðum og
þær geröar verðlausar. Þessi samningur
sé uppsegjanlegur þannig að ef aðstæð-
ur breytasi í landbúnaði gcii bændur
afsalað sér frekari styrk og hafið fram-
leiöslu á mjólk eða sauðfjárafurðum,
hal'i viðkomandi halt lullvirðisrélt í
þeimgreinum. Ærgildi umfram fullvirö-
isrétt eru nothæf skiptimynt í þessum
tilgangi sé fullvirðisréttur minni en 440
ærg. Til að finna út livað væri rétllátt
framlag á ha. af skógi þarf að áætla
hvað gæti vcrið „visitöluskógur" sem
gæfi sömu nettótekjur og 440 ærg. bú,
en það er l l/2 ársverk og gefur á verðl.
1988 l,2 millj. nettó.
Ég gcf mér að 75 ha skógur samsvari
440 ærg. ef af 50—60 ára skógi cr
höggvinn l,5 ha. á ári og grisjað annað
eins. Ég deili því 75 ha. í 440 ærg. sem
gerir 6 ærg. á hektara af skógi. 6 ærg.
gefa i netlótekjur I6.000 kr. Bóndi sem
leigir rikinu 6 ærg. ætti því að fá I6.000
kr. á ári i framlag út á einn ha. af skógi
í 25 ár. En þá færu að koma tekjur af
grisjun skógarins svo óhætt væri að
„trappa" framlagið niður á næstu 25
árum, eða þar til skógurinn fer að gela
umræddar tekjur. Þá er það sem fyrst
var plantað orðið 50 ára, þ.e. eins og
Guttormslundur er núna, og ég segi
fyrir migað ég hef ekki þolinmæði til að
biða lengur. Það fer svo eftir þvi hve
miklu var plantaðá fyrsta ári hvað vaxta
og tekjuaukinn yrði mikill eftir það. Til
að dæmið sé skýrara scgi ég að 75 ha. sé
plantað fyrsta árið og ef I l/2 ha. er
höggvinn niður á ári eftir 50 ár væri það
siðastaorðið lOOára. Þá væru tekjurnar
auðvitað orðnar miklu liærri en i dæm-
inu liérá undan svo óhætt væri fljótlega
að hægja á högginu og gera skóginn
miklu cldri.
Ég tel rétt að á eftir stofnkostnaði séu
aðeins þeir styrktir sem leigja ríkinu ær-
gildi. Gildir þá einu hvort þeir væru áð-
ur hættir að frantleiða vegna riðuveiki
eða annars, því ærg. tilh. jörðinni. Ann-
ars kæmi frani misrétti milli þeirra sem
vilja draga saman í hefðbundnum bú-
skap og þeirra sem stunda áfram fullan
búrekstur. Þeim sem áfram búa með440
ærg. fullviröisrétt eða meira á að duga
framlag sem nemur 90% af stofnkostn-
aði.
Með þessu móti fengi rikið hluta af
styrknum til baka, m.a. með spöruðum
útflutningsbótum, einnig er mögulegl
að þetta sneri við fólksflótta úr sveitun-
um og gerði fólki fært að lifa, þrátt fyrir
samdrátt i hefðbundnum búskap. Til að
tryggja að sá skógur sem yrði styrktur
með þessu kerfi færi ekki á fárra hendur
væri rétt, meðan nóg framboð er af
landi og margir bændur á biðlista, að
miða hámarksstærð skógar á hverri jörð
við 75 ha. Raunarer ekki þörf að styrkja
stærri skóg meira en sem nemur stofn-
kóstnaði, því við 75 ha. er náð viðmið-
unartekjunum (75 ha. X 16.000 kr. =
1.200.000 kr.)
Þeir yrðu tíklega ekki margir sem
færu alfarið í það að skipta á 440 ærg.
og halda í staðinn fullum launum við að
hirða 75 ha. skóg í 25 ár. Ég tek það fram
að 75 ha. yrði tæplega svona í upphafi
plantað hjá einum bónda á einu ári, þó
það sé framkvæmanlegt, það tæki 5
manns 45 daga. Heldur dreifðist plönt-
unin og þá launin á fleiri ár, þannig að
fyrsti hektarinn yrði farinn að gela upp-
skeru þegar þeim síðasta yrði plantað.
Liklegt erað i raun verði þetta þannigað
bændur leigi ríkinu hluta af sínum ær-
gildum, td. 60 ærg. fyrir 10 ha. af skógi.
í skjóli skógarins felast svo auknir
möguleikar á fjölbreyttum búskap, svo
sem garðrækt og plöntuuppeldi. Reynd-
ar getur hluti af grisjun skógarins larið
þannig fram að I—2 m tré séu lekin með
hnaus og seld sem garöplöntur. Svo má
ekki gleyma lerkisveppnum sem getur
gefið töluverðar tekjur.
Framkvæmd skógræktarinnar væri í
höndum skógræktarstöðvanna og fjár-
magnið rynni bcint til þcirra. Hlutur
bænda í stofnkostnaði væri fólginn í
vinnu með og undir stjórn vinnuflokka
sem skógræktarstöðvarnar gerðu út. Þó
má hugsa sér þegar frá liður að bændur
verði færir um að vinna alll verkið sjálf-
ir og þaö siðan tekið út af skógarvörð-
unum. Varðandi endurgreiðslu bænda
til rikisins tel ég að hún ætti einfaldlega
að vera fólgin í þvi að bændum verði
gert skylt að planta nýju tré lyrir hvert
tré sem þeir höggva niður, án framlags
frá rikinu. Þella mundi auka tekjur
skógræklarstöðvanna og færi að skila
sér eftir 25 ár þcgar grisjun hefst.
Til að tryggja það að þessir skógar-
bændur glcymi svo ekki skóginum og
leggist í aumingjaskap og bjórdrykkju
þessi 25 ár og láli rollur nágrannans og
hreindýr menmamálaráðuneytisins éta
upp skóginn verður að vcra á vegum
skógræktar rikisins eftirlit með skógin-
um. Þarna væri líka hægt að nola skóg-
ræktarráðunaut Búnaðarfélags íslands,
en það er embætti sem þyrlti að stofna.
Þessi eftirlitsmaður athugaði ásland
skógarins og gæli út fyrirmæli urn það
sem betur mætti lara og ef bóndinn
sinnti þvi ekki missti hann rélt á frekari
framlögum.
Einhvcrjar svona ákveðnar regfur
verða að vera um framkvæmd bænda-
skóga i skógræklarlögum eða meðfylgj-
andi reglugerð, ef bændur eiga að þora
i þessa framkvæmd, og fjármagnið
verður að vera tryggt — þetta mega ekki
vera nein „plat“-lög. Það er ljóst að
bændur sem komnir eru á miðjan aldur
munu aldrei fá lekjur af skógrækt sem
þeir hefja á næstu árum, og því ekki
hægt að ætla þeim að leggja vinnu og
fjármagn i hana, nema þcim séu tryggð
viðunandi laun. Skógrækt sem hafin er
í dag er fyrst og fremst góður arfur lil
komandi kynslóða og þvi ekki óréttlátt
að fara fram á þjóðarátak í svo góðum
tilgangi. Og þó maður hali hugsjón þá
dugar hún skammt ef ekki koma til pen-
ingar — og þeir vaxa ekki á trjánum —
a.m.k. ekki ennþá.
Það er spurt hvernig skuli fjármagna
nytjaskóga. Það eru til peningar —
a.m.k. þegar stjórnarherrana langar að
reisa sér minnismerki.
Handboltastrákana langar í höll upp
á 300 milljónir; „grey strákarnir" við
verðum að redda því,“ segja Matti Matt
og co. Davíð langar að byggja sér bragga
í drullupolli — ekkert mál. Það er byggð
kringla úti í mýri og skopparakringla
uppi á hitaveitutönkum — það er ausið
milljörðum i offjárfestingu í Reykjavík.
Þjóðin keypti sér páskaegg fyrir 100
millj. núna um siðustu páska, en það er
einmitt sú upphæð sem okkur vantar ár-
lega í 15 ár í Héraðsskóg, samkv. áællun
Jóns Loftssonar, skógarvarðar á Hall-
ormsstað. Það sem þarf að gera er að
sannfæra fjárveitingavaldið og stjórn-
málamennina um arðsemi skógræktar
(andlega og veraldlega) og það væri svo
hægt að skýra einhvet tré í höfuðið á
þeim í þakklætisskyni.
Nú er komið að þvi að gera raunhæft
og rausnarlegt þjóðarátak i þessum mál-
um — við skuldum landinu og fjallkon-
unni einhver klæði, — þau eru að verða
allsber af áníðslu.11