Stormur - 01.03.1928, Blaðsíða 1

STORMU R
Ritstjóri Magnús Magnússon
III. árg.
Fimtudaginn 1. mars. 1928.
37. blað.
Að sitja upp við
vegginn.
I.
Það er einn af þjóðsiðum vor íslend-
inga, að þegar vér komum á mannamót
þá keppist hver um annan þveran að
komast í þau sætin, sem við veggina
eru.
Ef svo margir eru á mótinu, að allir
ná ekki veggsætinu, þá kjósa margir
jafnvel fremur að standa, að minsta
kosti ef þil er til að halla sér að, held-
ur en að taka sæti í miðjum sal.
Ef fáir koma á mótið, og svo er
venjulegast, ef um einhvern félags-
skap er að ræða, sem menn hafa verið
nokkra stund i, þá gefur að lita þá
einkennilegu sjón, að alt miðbik sal-
arins er galtómt, en meðfram veggjun-
um húkir maður og maður á stangli
eins og einmana grenihrísla, sem veit
um ekkert nema sína eigin tilveru.
En ef svo ber við, að fundarsalur-
inn er með „stúkum“ þá blasir þó við
augum þess, sem inn kemur, enn furðu-
legri sýn. Þá má svo verða, að aðkom-
andi sjái engan í salnuin neina þann,
sem er að halda ræðuna. Hann sýnist
tala þar yfir tómum stólum.
Svo er þó ekki. Út í stúkunum húka
nokkrar sálir, taka þar í nefið og jafn-
vel skrafa saman og í mesta lagi gægj-
ast öðru hvoru yfir bríkina til þess að
skygnast eftir, hvort sá sanii er enn að
tala, eða annar tekinn við.
En svo ber það líka stundum við á
landi voru, að enginn nema formaður
félagsins sækir fund, og það enda þótt
uin félagsskap sé að ræða, sem beinlín-
is er myndaður vegna hagsmuna félags-
manna. — Og til eru þau félög, jafnvel,
sem eru til verndar og hagsmuna heilli
stétt, að aldrei er hægt að halda aðal-
fund i þeim. — í svo miklum önnum
.eru meðlimirnir sífelt.
II.
Á svona háu stigi höfum vér lslend-
ingar staðið fram að þessu í félagsleg-
um efnum. — Og á þessu sama stigi
stendur allmikill hluti þjóðarinnar enn.
Einstaklingnum hefir fundist hann
vera sjálfum sér nægur eins og þurs-
inn i Pétri Gaut. — Vegna þessa hefir
líf margra manna orðið eitt þrotlaust
erfiði og óendanlegt bjástur við einskis-
verða smámuni.
Það er ekki vinnan, ,sein hefir beygt
bak Islendinga kynslóð eftir kynslóð og
krept hendina, heldur eintrjánings-
skapið og útúrborunareðlið. — Skiln-
ingsleysið á mátt samtakanna.
III.
Nokkur hreyfing hefir þó orðið í
þessum efnum hjá oss á síðustu árum.
Mönnum, sem hafa sameiginlegra hags-
muna að gæta og sameiginleg hugðar-
mál, hefir farið að skiljast það, að þeir
yrðu að hópast saman, en það dygði
eigi að hýrast á stangli út við vegginn
eins og skepnan, seiji hamar sig við
skjólgarðinn í óveðrinu.
Innan stéltanna er þessum samtök-
um misjafnlega langt komið. Sumar
þeirra, t. d. verkalýðsstéttin og bænd-
urnir, að nokkru leyti, munu lengst
komnar og stéttarmeðvitundin er orðin
best vakandi hjá þeim.
Mjög óþroskuð eru þá samtökin hjá
báðum þessum stéttum enn og að sumu
leyti mjög óheilbrigð, því að þau hafa
að miklu leyti snúist i stéttabaráttu —
ofsókn á hendur öðrum stéttum — en
látið sig litlu varða það, sem er aðal-
atriðið, að efla sjálfa sig með því að
gera sig færari og hæfari i lífsbarátt-
unni.
Samtök bændanna hafa að þessu að-
allega verið tvennskonar, pólitisk og
fjárhagsleg.
Hin pólitísku samtök hafa verið fal-
in i því að keppast við að reyna að
halda í úrelt og \itlaust kjördæma-
skipulag,, sem hefir gefið þeim meira
stjórnmálalegt vald, heldur en þeim
ber að réttu, þegar miðað er við fjölda
þeirra, framlag til almenningsþarfa og
skerfsins, sem þeir leggja til verklegrar
menningar vorrar nú.
Langsamlega mestur hlutinn af þing-
mönnum eru bændaþingmenn, þó býr
ekki helmingur þjóðarinnar í sveitum
og þessi hluti þjóðarinnar greiðir eigi
neina örlítið brot af útgjöldunum til
opinberra þarfa.
Um menningarafrek þeirra, fram yfir
kaupstaðarbúana er það að segja, að fyr-
ir 800 árum bjó Snorri Sturluson i
Reykholti og saindi Heiinskringlu og
bygði sundlaug. —- Nú er Heimskringla
varla til á nokkrum bæ og sundþrær
þó enn sjaldgæfari,, aðrar en opnar og
hálfopnar hlandforir, sem hundar hafa
stundum druknað i. — En synir sumra
þessara bænda stunda nú fræðiiðkanir
í kaupstöðunum.
Nú ber auðvitað ekki því að neita, að
bændunum ber að þakka, að þeir áttu
þessa syni með konum sínum eða á
annan hátt, en ekkert réttlæti virðist
vera í því að hegna syninum fyrir þetta
frægðarverk föðursins, með því að láta
hann hafa margfalt minni ihlutunar-
rétt um stjórnmál þjóðarinnar en föð-
urinn. — Einkanlega þegar þess er
gætt, að oft og einatt hefir sköpunar-
verk föðursins ekki legið í öðru en því
að búa hann til, en aðra þróun sína
hefir sonurinn átt öðrum mönnum og
sjálfum sér að þakka.
En um menningu almennings í
sveitum og kaupstöðum verður það
sannast sagt, að erfitt verður að gera
upp á inilli. — Má vera að bóklega
mentunin sé að sumu leyti meiri í
sveitum og heilavindingarnir eitthvað
fleiri, en menninguna, sem felst i hand-
tökum sjómannsins, brestur .margan
sveitamanninn.
Samtök bændanna um pólitísku yfir-
ráðin eru þvi bygð á óréttmætri valda-
girnd og yfirráðalöngun, sem pólitískir
spekúlantar og misendismenn reyna að
æsa upp í þeim. — Menn, sem eru
orðnir fölir, niðurslapandi og kvap-
holda af drotnunargirni og óhreinum
hugsunum.
Hin fjárhagslegu samtök bænda-
stéttarinnar eru í verslunarmálunum.
— Verður að þeim vikið í næsta blaði
ásamt fleiru.
„Þeir skilyrðislausu"
i.
Þegar nýja stjórnin tók við völdum í
sumar lýsti „Timinn“ því yfir og einn-
ig „Alþýðublaðið", að jafnaðarmenn
mundu styðja hana fyrst um sinn, án
þess, að þeir settu nokkur skilyrði fyrir
þeini stuðningi, en stuðningstíminn var
ótiltekinn og því gátu jafnaðarmenn, og
geta, sagt henni upp allri trú og holl-
ustu þegar þeim lízt svo.
Ýmsir menn í Framsóknarflokknum,
og þar á meðal sumir þingmennirnir.
töldu stjóminni þetta mjög til ágætis.