Stormur - 19.07.1930, Side 2

2
S T O R M U R
baráttu undaiífarinna ára. — Þessi að-
ferð hefir verið sú, að skifta þjóðinni
í tvo helminga, annan hvítan, en hinn
svartan. 1 hvíta liðinu voru allir jafn-
aðar- og framsóknarmennirnir. — Þar
voru mfennirnir, sem skipuðu sér und-
ir merki frelsins, mannréttindanna og
framfaranna.
í hinu svarta liði voru íhaldsmenn-
irnir, sem um eitt skeið nefndu sig því
nafni. — Það voru mennirnir, sem
kusu kyrstöðu og afturhald á öllum
sviðum, andlegum og efnalegum, nema
fyrir sig sjálfa. —• Mennirnir, sem
börðust geg-n mannréttindum og frelsi
og bættum kjörum hinna fátækari stétta
þjóðfélagsins.
Þessi var hún skiftingin, sem hinir
pólitísku spekúlantar jafnaðar- og fram-
sóknarmanna gerðu á íslensku þjóðinni,
cg í lið með þeim gengu nolckrir af vngri
rithöfundunum, sumir vegna beisliju,
sem sprottið hafði af erfiðum lífskiör-
um, til þeirra, sem þeim sýndust hafa
gnægð af þessa heims gæðum, sumir
vegna þess, að þeim fanst þeir geta
neytt betur krafta sinna og andríkis
með því að ráðast á hinar ríkjandi
stefnur í þjóðmálum og ýmsum öðrum
greinum, og loks sumir vegna þess, að
þeir töldu þetta sigurvænlegast eða
réttara sagt matarvænlegast fyrir sig
sjálfa, því að sá tími nálgaðist óðum,
að þeir hlytu umbun fyrir sannfæringu
sína!
Ef fjöldinn, sem þessir menn beindu
máli sínu að, hefði verið nægilega at-
hugull og vitur, nógu tregðumikill, svo
orð sr. Ragnars sé notað, þá hefði þess-
um mönnum hlotið að verða sáralítið
ágengt. En þessir menn þektu fjöld-
ann. Þeir vissu, að mikið er til í hon-
um af leir eða mold, sem tekur fliótt
á móti, er tregðulítill, en geymir líka
stutt myndina, sem í hana er mótuð. —
Þeir vissu það, að nokkurn hluta kiós
enda í öllum löndum er auðveit að
grípa „með sjóvetlingum stóryrðanna og
varpa í viðeigandi tunnu“, svc orð sr.
Ragnars séu enn notuð. Þess vegna
vissu þessir pólitísku spekúlantar það,
að nokkur hluti íslensku þjóðarinnar
mundi taka þessa tvískiftingu þeirra
gilda, eins og nokkur hluti þjóðarinn-
ar tók á sínum tima gilda og trúði á
kenninguna um tvö andstæð öfl, sem
berðust um yfirráð alheimsins. — Ann-
að vont, djöfullinn, hitt gott, guð.
í raun og veru gerðu þessir menn
ekki annað en það, að þeir sóttu drott-
inn almáttugan og engla hans upp í
himininn og tyltu honum niður hjá oss,
og andskotann sóttu þeir líka niður í
undirdjúpin og púka hans og völdu
þeim einnig sæti hjá oss. — ímynd eða
eftirmynd alföðursins og englasveitar
hans varð Jónas Jónsson með fram-
sóknarljósenglana Svein í Firði á aðra
hönd sér og Pál Hermannsson á
hina, og þar út frá fjöldi annara, sem
skapaðir voru í mynd og líkingu foð-
ursins, með birtu. og heiðríkju á yfir-
borðinu; en ímynd myrkrahöfðingjans
Bruna&ryggingar.
Simi 254
Sjóvá&ryggingar.
Sími 542.
eða andskotans varð Jón Magnússon, á
meðan hann lifði, en síðan Jón Þor-
iáksson, og út í frá þeim til beggja
handa sátu svo svipdökkar og seyrðar
afturhaldssálir, sem hugsuðu um sinn
eigin hag og ekkert annað. En me.'ra
varð þó þessum mönnum ekki ágeiigt
en það, að þeir unnu aðeins tæpar. helm-
ing þjóðarinnar til fylgis við þessa
nýju kenningu sína um guð og djöíul-
inn.
Og hvað var það, sem olli því? Var
það ekki tregða hugsunarinnar, sr.
Kvaran, sem spyrnti gegiTi þvi, hjá
helmingi þjóðarinnar, að taka þessa
tvískiítingu fyrir algildan sannleika?
Var það ekki „efinn“, sem þú taldir
einhvern besta eiginleika mannsins,
sem varð þess valdandi, að helmihgur
ungra manna og gamalla í landinu tók
það ekki trúanlegt, sem þeim var sagt,
að gamli Sveinn í Firði væri boðberi
frelsisins, mannréttindanna og fram-
sóknarinpar, en Bjarni Jónsson frá
Vogi merkisberi ófrekisins, kyrstöð-
unnar, mannþrælkunarinnar og aftur-
haldsins? — — — Eða máske að
það hafi verið útlitið eitt á þessum
tveim mönnum, sem vilti þessum helm-
ingi þjóðarinnar sýn, en ekki tregða
hugsunarinnar, eða róttækni, sem þú
nefnir svo í athugasemd þinni, og er
hárrétt orð eftir þeim skilningi, sem
eg legg í tregðugrein ])ína í Iðunni, og
taldi ])ig hafa.
Og var ]>að ekki líka ])essi tregða
hugsunarinnar eða róttækni, sem varð
þess valdandi, hjá þessum helmingi
þjóðarinnar eða svo, að hann trúði því
ekki, lét ekki móta það í sig, að útgeíð-
armannastétt, sem á tve’im áratugum
eða svo, hefir gerbreytt sjávarútvegi
þjóðarinnar og gert hann að nýtísku
atvinnuvegi, sem rekinn er eftir kröf-
um þekkingarinnar á flestum sviðum,
væri ekki þkipuð kyrstöðu og aftur-
haldsmönnum einum saman, sem vildu
halda öllu í sömu skorðum. Og hefði
ekki — ef pngin tregða eða efi, <ða
íhald eða róttækni — verið í hugsun
jiessara manna sú kenning runnið niður
í þá, eins og glyserinspiritus á Alþing-
ishátíðinni, að Ingvar Pálmason væri
framsókn^r, eða jafnvel byltingamað-
urinn í sjávarútvegnum íslenska, en
Thor Jenssen, Jón Ólafsson, Gísli John-
son og fjöldi annara manna, sem álíka
og þessir menn íhafa valdið straum-
hvörfum í þessari atvinnugrein, væru
kyrstöðu- og afturhaldsmenn, sem
hefðu spyrnt alla' sína æfi gegn því, að
Ingvari Pálmasyni tækisí að gerbre.Ua
þessum atvinnuvegi. Og var það ekki
iíka tregða hugsunarinnar eða róttækni
sr. Ragnar Kvaran, sem kom efanum
í huga þessa helmings þjóðarinnar um
það, að sú kaupmanna- og verslunar-
stétt, sem á tveim til þrem tugum ára
hefir útrýmt grónum, stórauðugum og
harðfengum erlendum selstöðuversl-
unum, og gert svo að segja allan heim-
inn, milliliðalaust, að markaði fyrir ís-
lenskt viðskiftalíf, væri einskonar kyr-
stöðu og afturhaldsmenn, sem öllu vi’ou
halda í sömu skorðum og engu breyta.
Og var það ekki líka tregða hugsun-
arinnar eða róttækni eða efi, sem kom
því til leiðar, að þessi helmingur þjóð-
krinnar gat ekki trúað því, að tvur
bændur, sem bjuggu á svipuðum jörð-
um, höfðu svipað bú, áttu svipaðar kon-
ur og svipuð börn, og höfðu hlotið svip-
aða mentun og svipað uppeldi og voru
svipaðar að gáfnafari, væru gerólíkar
persónur, annar afturhaldsmaður, hinn
frelsis og framsóknarmaður, að eins
vegna ]iess, að annar verslaði við kaup-
mann en hinn við kaupfélag, sem höfðu
svipaðar vörur og buðu svipuð kjör. og
gat því ekki samsint þeirri kenningu,
að helmingur íslensku bændanna væri
undir merki frelsis og framsóknarinn-
ar en hinn undir merki kyrstöðunnar
og afturhaldsins ?
III.
Sr. Ragnar Kvaran segir í framan-
rituðum athugasemdum sínum:
„Eg er að sjálfsögðu ritstjóranum
þakklátur fyrir hin lofsamlegu um-
mæli, sem hann notar um greinina, en
hinsvegar virðist mér hann draga svo
gjörólíkar ályktanir af máli mínu frá
því er mér finst eg hafa gefið tilefni
til, að mig langar til þess að biðja um
dálítið rúm fyrir fáeinar athugaserad-
ir við þær ályktanir". Og hann segir
nokkru síðar: „En nú hefir hér í blað-
inu sú ályktun verið dregin af þessum
hugleiðingum mínum, að í þeim fælist
nokkurskonar lofsöngur til þeirrar
stefnu í stjórnmálum, sem kend er við
íhald og grein mín jafnvel talin með-
mæli með sérstökum flokki manna hér
í landi, sem fyrir skömmu kendi sig
við þetta orð“.
Eg hefi nú í kaflanum hér að fram-
an rakið að nokkru fyrri hluta grein-
ar minnar, sem fyr um getur, þar sem
eingöngu, án þess að minnast á tregðu-
grein Ragnars Kvaran, var sýnt fram
á, hvernig bardagaaðferðin hjá jafn-